Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası eylül ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu özetinde, son alınan kararların enflasyona en fazla 1.16 puan etki yapacağını açıkladı.
Doğalgaz ve elektrik tarifelerindeki artışın enflasyona 0.5; ÖTV artımlarının ise enflasyona 0.66 puan katkı yapacağı belirtildi.
Merkez Bankası ''Enflasyondaki yükselişte enerji ve işlenmemiş gıda fiyatları belirleyici olurken temel enflasyon göstergeleri olumlu seyrini korumuştur. Yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki artışlara rağmen, yılın son çeyreğinde enflasyonda belirgin bir düşüş olacağı tahmin edilmektedir'' denildi.
Rapora göre, eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 1,03 oranında artarken, yıllık enflasyon yüzde 9,19'a yükseldi. Bu dönemde enerji, işlenmemiş gıda, alkollü içecekler ve tütün ürünleri ile altını dışlayan ÖKTG-H endeksinin yıllık artış oranı yüzde 7,21'e, bu endeksten işlenmiş gıda ürünleri çıkarılarak elde edilen ÖKTG-I göstergesinin yıllık artış oranı ise yüzde 6,68'e geriledi.
Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde; gıda ve enerji grubunun katkıları bir önceki aya kıyasla (0,31 ve 0,28 puan) artarak sırasıyla 2,72 ve 1,89 puan olmuş, böylelikle eylül ayı itibarıyla yıllık tüketici enflasyonunun yarısı gıda ve enerji fiyat gelişmelerinden kaynaklandı. Bu dönemde hizmet ile alkol-tütün ve altın gruplarının katkıları (sırasıyla 1,93 ve 1,01) belirgin bir değişim göstermezken temel mal grubunun katkısı 0,27 puan azalışla 1,65 puana geriledi.
-''Son dönemde alınan kararların enflasyona doğrudan etkisi en fazla 1,16 puan''
Son dönemde, bütçe gerçekleşmelerine bağlı olarak ek mali önlem kararları alındı. Bu kararlar çerçevesinde akaryakıt, otomobil ve alkollü içeceklerden alınan ÖTV miktarları artırıldı. Ayrıca, 1 Ekim'den itibaren doğalgaz ile elektrik fiyatları yükseltildi. ÖTV ayarlamalarının, tamamen tüketici fiyatlarına yansıyacağı varsayımı altında, yıllık tüketici enflasyonuna etkisinin 0,66 puan civarında olacağı hesaplandı. Doğalgaz ve elektrik tarifelerindeki artışın ise enflasyona yaklaşık 0,5 puan katkı yapacağı öngörüldü. Dolayısıyla, son dönemde alınan kararların enflasyona doğrudan etkisinin en fazla 1,16 puan olacağı hesaplandı. Bu yansımanın büyük bir kısmının (yaklaşık 1 puan) ekim ayında gözleneceği vurgulandı.
Hizmet fiyatları eylül ayında yüzde 0,87 oranında artarken, grup yıllık enflasyonu yüzde 6,93 oranıyla son dönemdeki yatay seviyesini korudu. Bu dönemde grup fiyatlarındaki artışta lokanta-otel ile haberleşme hizmetleri fiyatlarında gözlenen yükselişler belirleyici oldu. Diğer taraftan son beş aylık dönemdeki yükselişin ardından kira yıllık enflasyonu eylül ayında azalış kaydetti. Ayrıca 29 Ağustos 2012 tarihli resmi gazetede yer alan Bakanlar Kurulu Kararı ile kamu üniversite harçlarında yapılan düzenleme çerçevesinde endekste kapsanan üniversite harcı kaleminde belirgin bir azalış gözlendi ve eğitim hizmetleri yıllık enflasyonu eylül ayında 3,16 puan azalarak yüzde 4,66 seviyesine geriledi. Sonuç olarak, bu dönemde hizmet fiyatlarına ilişkin yayılım endeksinde sınırlı bir artıs gözlendi, ancak eğitim hizmetleri fiyat gelişmelerine bağlı olarak mevsimsellikten arındırılmış fiyatların ana eğilimindeki ılımlı seyir korundu.
-''Vergi düzenlemesinden kaynaklı etkinin büyük bir kısmı ekim ayına yansıyacaktır''
Temel mallar grubu yıllık enflasyonu 1 puanlık azalışla yüzde 6,41 oldu. Eylül ayında yıllık enflasyon, bu grubu oluşturan ana sektörlerden giyim grubunda yükselirken diğer sektörlerde geriledi. Dayanıklı tüketim malları fiyatları özellikle otomobil ve beyaz esya fiyatlarında gözlenen düşüşe bağlı olarak aylık bazda yüzde 0,4 oranında geriledi. Eylül ayı itibarıyla ÖTV artışının otomobil fiyatları üzerinde bir etkisi gözlenmedi. Sonuç olarak yılın dokuz ayındaki birikimli dayanıklı tüketim malları fiyat artışı yüzde 0,66 ile ılımlı seyretti.
Enerji fiyatları eylül ayında yüzde 2,43 oranında artarken yıllık değişim oranı yüzde 12,71'e yükseldi. Bu gelişmede, uluslararası petrol fiyatlarındaki yüksek seyre bağlı olarak önemli oranda yükselen yurt içi akaryakıt ve tüp gaz fiyatları etkili oldu. Bunun yanında, maktu ÖTV miktarının artırılması da akaryakıt fiyatlarındaki artış da önemli rol oynadı. Vergi düzenlemesi 22 Eylül'de yürürlüğe girdiğinden söz konusu etkinin büyük bir kısmının ekim ayına yansıyacağına işaret edildi. Akaryakıttaki vergi düzenlemesine ek olarak, doğalgaz ve elektrik tarifelerinde kaydedilen artışlar sonucu enerji fiyatlarının ekim ayında önemli bir oranda yükseleceği belirtildi.
Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık enflasyon 1,25 puan artışla yüzde 10,39'a yükseldi. Bu gelişmede taze meyve sebze fiyatlarındaki gelişmeler sonucu işlenmemiş gıda fiyatlarında kaydedilen artışlar etkili oldu. Yılın ilk yarısında mevsimsel etkilerden arındırılmış işlenmemiş gıda fiyatlarındaki azalış eğilimi temmuz ayı ile birlikte tersine dönerken; eylül ayında fiyatlar, hızı son iki aya kıyasla yavaşlamakla birlikte, artış eğilimini sürdürdü. Böylelikle işlenmemiş gıda fiyatlarında yıllık artış oranı yüzde 10,85'e yükseldi. Eylül ayında işlenmiş gıda grubu fiyatlarının aylık artış oranı son aylara kıyasla yükselerek yüzde 0,92 oldu. Bu gelişmede gerek ekmek-tahıl gerekse ekmek-tahıl dışı işlenmiş gıda fiyatlarındaki hızlanmanın etkisi hissedildi. Bu dönemde ekmek fiyat artışları devam ederken, yurt içi buğday fiyatlarındaki yukarı yönlü seyre bağlı olarak makarna (yüzde 3,77), un ve diğer tahıl ürünlerinde (yüzde 2,38) de artışlar kaydedildi. Özellikle ekmek fiyatlarında yılın dokuz aylık dönemdeki birikimli artış yüzde 11,5 oldu. Bu dönemde peynir ve diğer süt ürünleri ile şeker fiyatları yükselirken, katı-sıvı yağ fiyatlarındaki ılımlı düşüş eğilimi devam etti. Neticede, söz konusu gelişmelere karşın işlenmiş gıda grubu yıllık enflasyonu yüksek bazın etkisiyle bu dönemde yüzde 9,32'ye geriledi.
-ÜFE
Eylül ayında üretici fiyatları yüzde 1,03 oranında artarken, yıllık enflasyon 0,53 puan azalarak yüzde 4,03 seviyesine geriledi. Bu dönemde tarım grubunun hem mevsimsellikten arındırılmış fiyatları hem de yıllık enflasyonu yükseldi.
Yurt içi buğday fiyatlarının yükseliş eğilimini korumasıyla son dört aylık dönemdeki birikimli fiyat artışı yüzde 10,1'e ulaştı. Eylül ayında ayçiçeği fiyatlarında oldukça yüksek oranlı artış gözlenirken pamuk fiyatları da bu dönemde yükseldi. Öte yandan, canlı hayvan fiyatları gerilemeye süt fiyatları ise artmaya devam etti.
Eylül ayında Türk Lirası'nda gözlenen değer kaybı ve yükseliş eğilimini koruyan emtia fiyatlarının etkisiyle imalat sanayi fiyatları ivmelendi. Ancak son dört aydır kesintisiz azalan ana metal fiyatları eylül ayında da gerilemeye devam ederek imalat sanayi fiyatlarındaki yükselişi sınırlamaya devam etti. Bu dönemde, petrol hariç imalat sanayi ile petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının aylık artış oranları yükselirken (sırasıyla 0,86 ve 0,98) yıllık artış oranları yüksek bazın etkisiyle geriledi.
MIGS sınıflamasına göre incelendiğinde, imalat sanayi fiyatlarındaki yükselişin alt gruplar geneline yayıldığı gözlendi. Eylül ayında ara malları fiyatlarındaki artışa en büyük katkıyı ana kimyasal maddeler ile plastik madde grupları yaptı. Sermaye malları fiyatları ise temelde özel amaçlı makineler ile elektrikli motor ve jeneratör fiyatlarındaki yükselişin etkisiyle arttı. Bu dönemde, dayanıklı tüketim malları fiyatları özellikle mücevherat fiyatlarında gözlenen artışa paralel olarak ivmelenirken, dayanıksız tüketim malları aylık enflasyonu gıda ve tekstil ürünleri üretici fiyatlarındaki artışlara bağlı olarak hızlandı. Sonuç olarak, dokuz aylık dönemdeki birikimli artışı yüzde 1,45 ile tarihsel ortalamalarının altında seyreden imalat sanayi fiyatları eylül ayında bir miktar hızlansa da bu dönem boyunca tüketici fiyatları üzerindeki maliyet baskıları ılımlı seyretti.