Sermaye Piyasası Kanunu Resmi Gazete'de

SPK; izahnamede bulunması gereken asgari bilgilere, garantöre ve garantinin niteliğine, izahnameyi oluşturan belgelere, izahnamenin şekline, kamuya duyurulmasına, yayımlanmasına, ilan ve reklamlara, izahnamede önceden yayımlanmış bilgilere atıfta bulunulmasına, satış şartlarına, onaylanan izahnamede değişiklik yapılmasına ve izahname hazırlama ve yayımlanmasından kısmen veya tamamen muafiyete ilişkin usul ve esasları belirleyecek.

Bir teşebbüse finansal kaynak sağlamak üzere genel bir çağrıda bulunarak yapılmak istenen yatırım sözleşmesi ve bu yatırım sözleşmesi yoluyla para toplanması için hazırlanması zorunlu izahnameye ilişkin usul ve esaslarla istisnalar, kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek.

İzahname, onaylandıktan sonra kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde yayımlanacak, ayrıca Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilmeyecek. Ancak izahnamenin nerede yayımlandığı gazetede ilan edilecek.

İzahnameyle kamuya açıklanan bilgilerde, satışa başlamadan önce veya satış süresi içerisinde yatırımcıların yatırım kararını etkileyebilecek değişiklik veya yeni hususların ortaya çıkması halinde durum ihraççı veya halka arz eden tarafından Kurula bildirilecek.

İzahnamede yer alan yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgilerden kaynaklanan zararlardan ihraççılar sorumlu olacak.

-Halka arz edilme-

İhraç olunan payların bedelleri tamamen ve nakden ödenecek. Kurul, satış süresi içinde satılamayan payların tamamının satın alınacağının ve bedellerinin ödeneceğinin ortaklığa karşı taahhüt edilmesini isteyebilecek. SPK, birleşme, bölünme, hisse değişimi ve benzeri şirket yapılandırmalarında yapılacak sermaye artırımları gibi pay bedellerinin nakden ödenmesinin zorunlu olmadığı durumları belirleyebilecek.

İhraççı, kamuya açıklanacak veya gerektiğinde kurulca istenecek finansal tablo ve raporları, şekil, içerik bakımından Türkiye Muhasebe Standartları çerçevesinde kurulca belirlenen standartlara uygun olarak ibraz edecek.

Sermaye piyasası araçlarının değerini, fiyatını veya yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek nitelikteki bilgi, olay ve gelişmeler, ihraççılarca veya ilgili taraflarca kamuya açıklanacak.

Payları borsada işlem görmeyen anonim ortaklıklar, halka açık ortaklık statüsüne kavuştuktan sonra en geç 2 yıl içinde paylarının işlem görmesi için borsaya başvuracak. SPK, aksi durumda, bu payların borsada işlem görmesi veya ortaklığın halka açık ortaklık statüsünden çıkarılması için ortaklığın talebini aramaksızın gerekli kararları alacak.

-Kayıtlı sermaye sistemini-

Kurul, kurumsal yönetim ilkelerine kısmen veya tamamen uymalarını zorunlu tutmaya, getirilen uyum zorunluluğuna aykırı işlemlerin hukuka uygunsuzluğunun tespiti veya iptali için her türlü teminattan muaf olarak ihtiyati tedbir istemeye, dava açmaya, açılan davada uyum zorunluluğunun yerine getirilmesi sonucunu doğuracak şekilde karar alınmasını istemeye yetkili olacak.

Halka açık ortaklıklar ile paylarını halka arz etmek üzere kurula başvuran ortaklıklar, kuruldan izin almak şartıyla kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilecek. Daha önce Türk Ticaret Kanunu'nca (TTK) bu sisteme geçen ortaklıklar için ayrıca kurul izni aranmayacak.

Kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kurulu, TTK'nın esas sermayenin artırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı kalmaksızın esas sözleşmelerinde tespit edilen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermayelerini artırmaya yetkili olacak. Bu yetki genel kurul tarafından en çok 5 yıl süreyle verilebilecek.

Yönetim kurulunun, imtiyazlı veya nominal değerinin üzerinde veya altında pay çıkarılması, pay sahiplerinin yeni pay alma haklarının sınırlandırılması konularında veya imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını kısıtlayıcı nitelikte karar alabilmesi için esas sözleşmeyle yetkili kılınması şartı aranacak. Yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisi, pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanılamayacak.

Yönetim kurulunun, bu çerçevede aldığı kararlar aleyhine, kararın ilanından itibaren 30 gün içinde iptal davası açılabilinecek.

-Kar payı ve bedelsiz pay dağıtımı-

Halka açık ortaklıklar, karlarını genel kurullar tarafından belirlenecek kar dağıtım politikaları çerçevesinde ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak dağıtacak.

Kanunen ayrılması gereken yedek akçeler ve esas sözleşmede pay sahipleri için belirlenen kar payı ayrılmadıkça başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kar aktarılmasına ve intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyelerine ve ortaklık çalışanlarına kardan pay dağıtılmasına karar verilmeyecek. Belirlenen kar payı ödenmedikçe bu kişilere kardan pay dağıtılamayacak.

Halka açık ortaklıklarda kar payı, dağıtım tarihi itibarıyla mevcut payların tümüne, bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın eşit olarak dağıtılacak.

Halka açık ortaklıklar ve kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıkları; ilişkide bulundukları kişilerle emsallerine uygunluk, piyasa teamülleri, ticari hayatın basiret ve dürüstlük ilkelerine aykırı olarak farklı fiyat, ücret, bedel veya şartlar içeren anlaşmalar veya ticari uygulamalar yapamayacak.

Kazanç aktarımının tespiti halinde halka açık ortaklıklar, kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıkları, kendilerine kazanç aktarımı yapılan taraflardan, aktarılan tutarın kanuni faiziyle mal varlığı veya kar azaltılan ortaklığa veya kolektif yatırım kuruluşuna iadesini talep edecek.

Halka açık ortaklıklar, kendi paylarını, SPK tarafından belirlenen şartlar çerçevesinde satın alabilecek ve rehin olarak kabul edebilecek.

-İstatistik üretimi tek bir merkezden kontrol edilecek-

Anonim şirket olarak kurulan borsaların yönetim organları, SPK'nın çıkaracağı yönetmelikle değil, Türk Ticaret Kanunu'na uygun olarak esas sözleşmeleriyle belirlenecek.

Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği ve Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği'nin her türlü işlem ve hesaplarının denetimine ilişkin usul ve esaslar SPK tarafından belirlenecek. Buna göre, söz konusu birlikler, kurul tarafından her yıl denetlenecek. İlgili bakan, SPK'dan, gerekli tedbirlerin alınmasını isteyebilecek ve bu birliklerin her türlü işlem ve hesaplarını denetlemeye yetkili olacak.

Kanunla, ''Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği, gayrimenkul değerleri konusunda bölgesel ve ülke genelinde istatistikler oluşturur ve yayımlar'' ifadesi ilgili kanundan çıkarılıyor. Böylece, istatistik üretiminin tek bir merkezden koordinasyonu sağlanacak, istatistik üretiminde ve yayınlanmasında çok başlılığın önüne geçilecek.

Anonim şirket olarak kurulan merkezi takas kuruluşları ile anonim şirket olarak kurulan merkezi saklama kuruluşlarının yönetim organları ve teşkilat yapısı, Türk Ticaret Kanunu'na uygun olarak esas sözleşmeleri ve yetkili organlarınca belirlenecek.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün onayladığı Sermaye Piyasası Kanunu ile yatırımcıların, yatırım kuruluşlarındaki nakit ve sermaye piyasası araçları ve mal varlığı, kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.

Kanun'a göre, halka açık ortaklıklarda, gönüllü ya da önemli nitelikteki işlemler nedeniyle zorunlu pay alım teklifi yapılması ile ilgili usul ve esaslar, Sermaye Piyasası Kurulu'nca (SPK) belirlenecek.

Kurul, yatırım ortaklıklarının, yatırım ortaklığı niteliklerinin değiştirilmesine veya yitirilmesine neden olacak esas sözleşme değişikliklerine izin verilebilmesi için, pay alım teklifi zorunluluğu getirebilecek.

Pay alım teklifi sonucunda başka bir şekilde sahip olunan payların halka açık ortaklığın oy haklarının kurulca belirlenen orana veya daha fazlasına ulaşması durumunda, paya sahip olan bu kişiler açısından azınlıkta kalan pay sahiplerini ortaklıktan çıkarma hakkı doğacak.

Ortaklıktan çıkarma hakkının doğduğu durumlarda, azınlıkta kalan pay sahipleri açısından satma hakkı doğacak.

Kurulun belirlediği esaslar çerçevesinde, faaliyetlerinin makul ve zorunlu kıldığı haller saklı kalmak kaydıyla, mevzuata uygun olarak hazırlanmış finansal tablolarına göre, üst üste 5 yıl dönem zararı eden halka açık ortaklıklarda, oy hakkına ve yönetim kuruluna aday göstermeye ilişkin imtiyazlar kurul kararı ile kalkacak. Söz konusu imtiyazlı payların kamu kurum ve kuruluşlarına ait olması halinde bu hüküm uygulanmayacak.

İhraççıların, ihraç edebilecekleri borçlanma aracı niteliğindeki sermaye piyasası araçlarının toplam tutarı, kurulca belirlenecek limiti geçemeyecek.

-Belgelerin yanlış, yanıltıcı ya da eksik olması-

Kamuyu aydınlatma belgelerinde yer alan, yanlış, yanıltıcı veya eksik olmasından kaynaklanan tazminat talebi; sermaye piyasası araçlarının alım veya satımının kamuyu aydınlatma belgesine dayanmaması, bilgilerin yanlış, yanıltıcı veya eksik olması bilinmesine rağmen yapılması durumunda reddedilecek.

Ortaklıklar, sermaye piyasası araçlarının herhangi bir şekilde halka satıldığını veya halka açık ortaklık statüsünün kazanıldığını öğrendikleri tarihten itibaren, bu durumu 10 iş günü içinde kurula bildirmek zorunda olacak.

Özel kanunla yetkili kılınmış olsalar bile bu kanunda sayılan şartları taşımayan ve kurulca izin verilmeyen kişi ve kuruluşlar, yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunamayacak.

SPK, bankaların yatırım hizmet ve faaliyetlerinde, sermaye piyasası araçlarının ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) görüşüyle, bankaların niteliklerine göre, farklı usul ve esaslar belirleyebilecek.

-Yetki belgesi iptali-

Kurul; verdiği yetki belgesi ve faaliyet izinlerini, faaliyet izninin verildiği tarihten itibaren 1 yıl süreyle ilgili izin kapsamında herhangi bir faaliyette bulunulmaması, iznin alınması sırasında aranan şartların kaybedildiğinin kurulca tespitinden itibaren 3 ay içinde bu şartların yeniden sağlanamaması durumunda iptal edebilecek.

Yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde yüklenilebilecek mali sorumluluğun azami sınırı ve yatırım kuruluşlarındaki yöneticiler ile bu hizmetleri ve faaliyetleri yürütmekle görevlendirilecek personelde aranacak asgari şartlar kurulca belirlenebilecek.

Aracı kurumların kuruluşuna kurulca izin verilebilmesi için, anonim ortaklık şeklinde kurulmaları, payların nakit karşılığı çıkarılması, kurucuların kanunda ve ilgili düzenlemelerde belirtilen şartlara haiz olması, ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması şartları aranacak.

Kurucunun, kasten işlenen bir suçtan dolayı 5 yıl veya daha fazla süreyle hapis cezası almaması ya da ''devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, bilişim sistemini engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme'' suçlarından mahkum olmaması şartları da aranacak.

-Teminatlar-

Kurul, yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunacaklara teminat yatırma veya bulundurma zorunluluğu getirebilecek.

Borsalar ile takas ve saklama kuruluşları, yatırım kuruluşları ve yatırımcılardan yatırım hizmetleri ve faaliyetleri kapsamında teminat verilmesi istenebilecek.

Teminatlar tevdi amaç dışında kullanılamayacak, üçüncü kişilere devredilemeyecek, kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, rehin edilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.

Yatırımcıların, yatırım kuruluşları nezdinde bulunan nakit ve sermaye piyasası araçları, yatırım kuruluşlarının borçları nedeniyle haczedilemeyecek. Kuruluşun mal varlığı da yatırımcıların borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.

Merkezi Kayıt Kurulu nezdinde izlenen sermaye piyasası araçlarını konu alan teminat sözleşmeleri, yazılı şekilde yapılacak. Bu sözleşmelere konu sermaye piyasası araçları mülkiyeti, sözleşmeye bağlı olarak teminat alana devredilebileceği gibi teminat verende de kalabilecek.

Yatırım ortaklıklarının esas sözleşme değişikliklerinde kurulun uygun görüşünün alınması zorunlu olacak.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün onayladığı kanuna göre, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, ''Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği'' olarak yeniden yapılandırılacak. Birlik, sermaye piyasalarında faaliyet gösteren yatırım şirketleri ve kolektif yatırım şirketlerinin üye olacağı bir meslek örgütü haline getirilecek.

Kanuna göre göre, ''Tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre SPK'ca belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığına'' yatırım fonu adı verilecek.

Yatırım fonlarının kuruluş izni alabilmesi için kurucunun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere SPK'ca yetkilendirilmiş bir kuruluşla anlaşması ve fon iç tüzüğünün SPK'ca onaylanması gerekli olacak.

Portföy saklama hizmetini yürütecek kuruluşların niteliklerine ve bu faaliyetin yürütülmesine ilişkin esaslar, SPK tarafından belirlenecek.

Yatırım fonu portföyünde bulunan taşınmazlar, taşınmaza dayalı haklar ve taşınmaza dayalı senetler tapu kütüğüne fon adına tescil edilecek.

Fonun mal varlığı, portföy yönetim şirketi ve portföy saklama hizmetini yürütecek kuruluşun mal varlığından ayrı olacak.

Fon mal varlığı; ''kredi almak, türev araç işlemleri, açığa satış işlemleri veya fon adına taraf olunan benzer nitelikteki işlemlerde bulunmak'' haricinde teminat gösterilemeyecek ve rehin edilemeyecek. Fon mal varlığı, portföy yönetim şirketinin ve portföy saklama hizmetini yürüten kuruluşun yönetiminin veya denetiminin kamu kurumlarına devredilmesi halinde dahi, başka bir amaçla tasarruf edilemeyecek, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemeyecek, üzerine ihtiyati tedbir konulamayacak.

SPK, fonun kuruluşuna, fon türleri itibarıyla portföylerde bulundurulabilecek varlıklara ve portföy sınırlamalarına, değerleme esaslarına, fon karının tespiti ve dağıtımı ile fonun faaliyet ve yönetim ilkelerine, birleşmesine, dönüşmesine, sona ermesine ve tasfiyesine; katılma paylarının ihracına ilişkin usul ve esasları belirleyecek.

Portföy yönetim şirketi, ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetimi olan anonim ortaklık olacak. Portföy yönetim şirketinin kurulması ve faaliyete geçmesi için SPK'dan izin alınması zorunlu olacak.

Portföy saklama hizmetinin bu konuda uzmanlaşmış kuruluşlardan alınması ile portföy varlıklarının saklanmasına, portföyün mevzuata ve fon iç tüzüğüne uygun yönetilmesine ve fiyat açıklanmasına ilişkin mali sorumluluk portföy saklama kuruluşlarına devredildiğinden, portföy yönetim şirketlerinin daha düşük bir sermayeyle kurulmasına imkan sağlanıyor.

Yalnızca birincil piyasada kredi kullandırılması sürecine vurgu yapan konut finansmanı tanımı, bu kredilerin teminatı altında yapılan ikincil piyasa işlemlerini de kapsayacak şekilde genişletilecek.

Benzer yapı ve işleyişe sahip ipotek, konut ve varlık finansmanı kavram, kuruluş ve araçlarının birlikte ele alınmasını teminen, konut ve varlık finansmanı fonları aynı maddeler içinde düzenleniyor. Bu kapsamda, İpoteğe Dayalı Menkul Kıymetlere (İDMK) ilişkin kanunda yer alan bazı düzenlemeler kanundan çıkarılıyor, bu konulara ilişkin detaylı düzenlemelerin ikincil mevzuatta yapılabilmesi için SPK'ya yetki tanınıyor. Ayrıca, fon portföyüne sadece gayrimenkul değil, ''uçak ve gemi'' gibi varlıklarla ilgili krediler de dahil edilebilir hale getiriliyor.

-''Kira sertifikası'' kavramı ilk kez düzenleniyor-

İpotek teminatlı menkul kıymetler ipotek finansmanı kuruluşlarının bilançolarına girmeden ihraç edilebilecek ve ipotek finansmanı kuruluşları fon kurmaksızın ipoteğe/varlığa dayalı menkul kıymet ihracı yapabilecek. İpotek finansmanı kuruluşlarının faaliyet alanı genişletilecek, kredi kuruluşlarına ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlayabilmesini teminen aktif bir ihraç mekanizmasıyla donatılacak.

Kanunla, ''kira sertifikası'' ve ''varlık kiralama şirketleri'' kavramları ilk kez düzenleniyor.

Kira sertifikaları, ''her türlü varlık veya hakkın finansmanını sağlamak amacıyla varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen ve sahiplerinin bu varlık veya haklardan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan, nitelikleri SPK'ca belirlenen sermaye piyasası araçları olacak. Varlık kiralama şirketleri ise münhasıran kira sertifikası ihraç etmek üzere kurulan anonim ortaklık olacak.

-Zararlardan sorumlu olacaklar-

Sermaye piyasasında derecelendirme, değerleme faaliyetleri ve kuruluşlarının yanı sıra ilgili kanunda yer alan sınırlar içinde kalmak, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu'nca ilan edilen standartlar ve düzenlemelere uygun olmak koşuluyla bağımsız denetim faaliyeti ve kuruluşları hakkında da düzenleme, gözetim ve denetim yetkisi düzenlenecek.

Bağımsız denetim kuruluşları, denetledikleri finansal tablo ve raporların mevzuata uygun olarak denetlenmemesi nedeniyle doğabilecek zararlardan raporu imzalayanlarla birlikte sorumlu olacak. Bağımsız denetim kuruluşları ile derecelendirme ve değerleme kuruluşları, faaliyetleri neticesinde düzenledikleri raporlarda yer alan yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgiler dolayısıyla neden oldukları zararlardan da sorumlu tutulacak.

Kanunla, borsaların anonim şirket olarak kurulmalarına yönelik düzenleme yapılıyor. Finans piyasalarının özellikle de bilgi iletişim teknolojilerinde ortaya çıkan gelişmelere bağlı olarak çok hızlı bir şekilde değişmesi ve buna bağlı olarak ortaya çıkan yoğun rekabet ortamında borsaların varlıklarını sürdürebilmek için organizasyon ve işleyiş yapılarında değişikliklere gittikleri göz önüne alınarak, borsaların söz konusu rekabet ortamında daha etkin bir şekilde çalışmalarına imkan sağlanıyor.

Kanunla, borsacılık faaliyeti tanımı ilk kez Türk hukuk sistemine eklenerek, borsaların hangi çerçevede SPK'nın gözetim ve denetimine tabi tutulacağı aydınlatılıyor.

-Borsa kotuna alınabilecek-

Sermaye piyasası araçları ancak bu kanuna dayanılarak çıkarılan düzenlemelerde yer alan şartların sağlanması halinde borsa kotuna alınabilecek. Borsalar, kota alınan sermaye piyasası araçlarını ihraç edenlerin kamuyu aydınlatma yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamaya yönelik düzenlemeler yapacak.

Borsa veya piyasa işleticisi, kendi düzenlemelerinde öngörülen şartların oluşması halinde, ilgili sermaye piyasası aracının işlem görmesini durdurabileceği gibi kottan da çıkarabilecek. Bu durum SPK'ya bildirilecek.

Yatırım kuruluşlarının kendi aralarında veya müşterileriyle borsa işlemlerinden doğan uyuşmazlıkların çözümlenmesine ilişkin usul ve esaslar borsa yönetim kurullarınca belirlenecek. Borsalar; işlemlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması amacıyla bünyelerinde gerekli gözetim sistemini kuracak ve her türlü önleyici tedbirleri alacak.

SPK, borsaların ve piyasa işleticilerinin borsacılık faaliyetlerinin düzenleme, gözetim ve denetim merci olacak. SPK, bu kapsamda gerekli gördüğü hususların yerine getirilmesini, her türlü bilgi ve belgenin talebi üzerine veya düzenli olarak gönderilmesini ve her türlü teknik desteğin verilmesini borsalar ve diğer kurumlardan isteyebilecek.

Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, ''Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği'' olarak yeniden yapılandırılacak; sermaye piyasalarında faaliyet gösteren, özellikle yatırım şirketleri ve kolektif yatırım şirketleri olmak üzere SPK'ca uygun görülen diğer sermaye piyasası kurumlarının da üye olacağı bir meslek örgütü haline getirilecek.

Sermaye Piyasası Kanunu'na göre, merkezi takas kuruluşlarının kuruluşuna kurulun teklifi üzerine ilgili bakan tarafından izin verilecek.

Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezi'nden yapılan açıklamaya göre, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Sermaye Piyasası Kanunu'nu onaylayarak, yayımlanmak üzere Başbakanlığa gönderdi.

Kanuna göre, merkezi takas kuruluşlarının sermayesine, yönetim ve teşkilat yapısına, kanun kapsamındaki faaliyetleri ile faaliyetlerinin geçici ve sürekli durdurulmasına, denetimine, gözetimine, finansal raporlama standartlarına, finansal tabloların bağımsız denetimine ve diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliğine ilişkin usul ve esaslar kurul tarafından belirlenecek.

Kurul, merkezi takas kuruluşlarının takas hizmetleri verebilecekleri borsalar ve teşkilatlanmış diğer pazar yerlerini belirleyecek.

Kanunla, Türk hukuk sisteminde ilk kez finansal piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerin takasının sonlandırılması garanti altına alınarak, buna ilişkin hukuki altyapı oluşturuluyor.

Sermaye piyasası araçlarının takas talimat ve işlemleri ile ödeme işlemleri, merkezi takas kuruluşlarının üyelerinin faaliyetlerinin geçici ya da sürekli olarak durdurulması, idari ve adli merciler nezdinde tasfiye işlemlerine başlanması durumu da dahil olmak üzere, yargı mercilerinin kararları dışında geri alınamayacak ve iptal edilemeyecek. Söz konusu teminatlar haciz, rehin ve benzeri uygulamalara karşı koruma altına alınıyor.

Kanunla, yurt dışı uygulamalara paralel olarak merkezi takas işlemlerinde olduğu gibi merkezi saklama fonksiyonu da düzenleme, gözetim ve denetim altına alınıyor.

Kurul, belirli sermaye piyasası araçlarının bir veya birden fazla merkezi saklama kuruluşunda saklanmasını zorunlu tutabilecek. Kurulun uygun görmesi halinde merkezi saklama kuruluşları, sermaye piyasaları dışında kurulmuş ve kurulacak diğer piyasaların da saklama işlemlerini yerine getirebilecek.

-Tazmin kararı-

Kurul, yatırım kuruluşlarının sermaye piyasası faaliyetinden kaynaklanan nakit ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim yükümlülüklerini yerine getiremediğinin veya kısa sürede yerine getiremeyeceğinin tespit edilmesi halinde, yatırımcıları tazmin kararı alacak.

Kurul, bankalar hakkında tazmin kararı verilebilmek için BDDK'nın görüşünü soracak.

Yatırımcıların kanundaki şartlar çerçevesinde tazmini amacıyla kamu tüzel kişiliğini haiz, Yatırımcıları Tazmin Merkezi (YTM) kurulacak. YTM, Kurul tarafından idare ve temsil edilecek.

Sermaye piyasasında işlem yapan yatırımcıların korunmasına yönelik kapsam genişletilerek hisse senedi işlemlerinden doğan nakit ödeme ve hisse senedi teslim yükümlülükleri yerine, yatırım hizmet ve faaliyetinden kaynaklanan nakit ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim yükümlülükleri kapsama dahil ediliyor.

Kanunla, tazmin edilmeyecek kişi ve kurumlar da belirleniyor. Hak sahibi her bir yatırımcıya ödenecek azami tazmin tutarı 100 bin TL olacak. Bu tutar, her yıl ilan edilen yeniden değerleme katsayısı oranında artırılacak. Bakanlar Kurulu, SPK'nın teklifi üzerine toplam tazmin tutarını 5 katına kadar artırabilecek. Uygulama, 1 Ocak 2014 tarihinden itibaren başlayacak.

Tazmin süreci yeniden belirlenirken, tedrici tasfiyenin tazmin sisteminden bağımsız olarak düzenlenmesi ihtiyacına uygun değişiklikler yapılıyor. Bu çerçevede, tazmin sistemi kapsamında karşılanamayan yatırımcı alacakları ile YTM'nin yatırımcılara halef olmasından kaynaklanan alacaklarının ödenmesi için tedrici tasfiye mekanizması düzenleniyor.

-Denetim-

Kanunla, sermaye piyasasıyla ilgili hükümlerin uygulanmasının ve her türlü sermaye piyasası faaliyet ve işlemlerinin denetimine meslek personeli yetkili kılınıyor. Bu yetki, kurul başkanı tarafından görevlendirilen meslek personeli tarafından kullanılacak.

Kurul başkanının talepte bulunması ve sulh ceza hakiminin kararı üzerine gerekli yerlerde kolluk yardımıyla arama yapılabilecek. Aramada bulunan ve incelenmesine lüzum görülen defterler ve belgeler ayrıntılı tutanakla tespit olunacak ve yerinde incelemenin mümkün olmadığı hallerde, muhafaza altına alınarak inceleme yapanın çalıştığı yere sevk edilecek.

Bu kapsamda kendilerinden bilgi istenilen gerçek ve tüzel kişiler, bu düzenleme ve özel kanunlardaki gizlilik ve sır saklama hükümlerini ileri sürerek bilgi vermekten imtina edemeyecek.

Kurul, piyasanın etkin ve sağlıklı işleyişini teminen gerekli her türlü tedbiri almaya ve bu tedbirlerin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili kılınıyor.

Kurulca yapılan yazılı ihbar tarihinden itibaren 1 yıl içinde kanuna aykırı ihracın doğurduğu sonuçlar tamamen ortadan kaldırılmadığı takdirde kurul, nakit ve diğer varlıkların hak sahiplerine iadesi veya ortaklığın tasfiyesi için dava açmaya yetkili olacak.

Faaliyetleri kurulca veya kendi talepleri doğrultusunda geçici olarak durdurulan sermaye piyasası kurumlarının geçici kapalılık süresi 2 yılı geçemeyecek.

İzinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin, internet aracılığıyla yürütüldüğü tespit edildiğinde; içerik ve yer sağlayıcılarının yurt içinde olması halinde, erişimin engellenmesine ilgili mevzuat uyarınca kurul tarafından yapılan başvuru üzerine mahkemelerce karar verilecek. İçerik ve yer sağlayıcılarının yurt dışında bulunması halinde, kurulun başvurusu üzerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu erişimi engelleyecek.

-SPK başkanı ve üyelerine açılan davalar-

İhraççılar veya halka arz edenler, kurul bütçesine gelir kaydedilmek üzere satışı yapılacak sermaye piyasası araçlarının varsa nominal değerinden aşağı olmamak üzere ihraç değerinin binde 3'ü tutarında ücret yatırmak zorunda olacak.

SPK başkan ve üyeleri ile kurul personeli aleyhine açılan her türlü tazminat ve alacak davası, kurul aleyhine açılmış sayılacak.

Kanunla, 920 kadro ihdas ediliyor.

Ekonomik gereklilikler gözetilerek güven, serbest rekabet ve istikrar içinde, kotasyonundaki bir veya birden çok ürünün arz ve talebini buluşturan; yürürlükteki ürün standartlarına göre tasnif edilmiş ürünlerin, kendilerince organize edilen fiziki veya elektronik mekanlarda alım satımına aracılık eden, ürünlerin gerek fiziki, gerekse ürünü temsilen lisanslı depo işletmelerince çıkarılan ürün senetleri ve alivre sözleşmelerin ticaretini yürütebilen; işlemlere ilişkin güvenilir kayıt ve saklama imkanları bulunan; oluşan fiyatları, ürettiği bilgileri, diğer benzer ve alternatif piyasaları izleyebilecek ve duyurabilecek bilgi işlem, teknik ve elektronik donanım, kurumsal ve mali altyapıya sahip olan; faaliyet alanı ulusal veya uluslararası olabilen anonim şirket statüsünde ürün ihtisas borsaları, bakanlık ve Sermaye Piyasası Kurulu'nun teklifi üzerine, Bakanlar Kurulu kararıyla kurulacak.

Ürün ihtisas borsaları kendilerinin ya da bünyelerindeki piyasaların işletilmesi veya yönetilmesi için Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine tabi olan bir ya da birden fazla piyasa işleticisi ile anlaşma yapabilecek.

Makul bir ekonomik veya finansal gerekçeyle açıklanamayan, ürün ihtisas borsalarının güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylemler bir suç oluşturmadığı takdirde, piyasa bozucu eylem sayılacak. Piyasa bozucu eylemleri gerçekleştirenler hakkında Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca idari para cezası uygulanacak.

Bakanlar Kurulu, finansal sistemin bütününe yansıyacak ölçüde olumsuz bir gelişmenin ortaya çıkması ve bu durumun Finansal İstikrar Komitesi tarafından tespiti halinde, alınacak tedbirleri belirlemeye yetkili olacak. İlgili bütün kurum ve kuruluşlar, belirlenen tedbirleri derhal uygulayacak.

Yatırım hizmetleri ve faaliyetleriyle yan hizmetlerin sunulmasına ilişkin usul ve esaslar, kanunun yayımı tarihinden itibaren 6 ay içinde kurul tarafından belirlenecek.

-Özel fon-

Söz konusu kanuna göre Özel Fon kurulacak. Fon, 18 Aralık 1999'dan önce, kurulca tüm yetki belgeleri iptal edilen aracı kurumların yatırımcılarının sermaye piyasası faaliyetlerinden doğan alacaklarının ödenmesini sağlayacak. Özel Fon'un idare ve temsili, Yatırımcıları Tazmin Merkezi (YTM) tarafından yürütülecek.

Söz konusu aracı kurum alacaklılarına Özel Fon'dan, fonun imkanları da dikkate alınarak, ödeme yapılabilmesi için 18 Aralık 1999 tarihinden önce veya sonra haklarında iflas davası açılması ve iflas tasfiyesinde alacakların borç ödemeden aciz belgesine bağlanmış olması zorunluluğu getiriliyor. Düzenlemenin yürürlüğe girmesinden itibaren 2 yıl içinde iflas masasına alacağını yazdırmak için başvuruda bulunmayan alacaklılara Özel Fon'dan ödeme yapılmayacak.

İflas tasfiyesi sırasında iflas idaresince yapılacak hesaplamada yetki belgesi iptal tarihindeki nakit ve menkul kıymet alacak tutar, aracı kurumların yetki belgelerinin iptal edildiği tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden Amerikan dolarına çevrilecek. Bu aracı kurumların iflasının açılmasından sonra iflas tasfiyesi sırasında yapılan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden Amerikan dolarına çevrilerek, dolar bazında asıl alacaktan mahsup edilecek. Bu suretle bulunan bakiye, borç ödemeden aciz belgesine bağlandığı tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden Türk lirasına çevrilerek hak sahiplerine ödenecek.

-Ödenecek tutar 18 bin 729 lirayı aşamayacak-

31 Aralık 2012 tarihine kadar bir alacak sahibine yapılacak ödeme tutarı, 18 bin 729 lirayı aşamayacak. Bu tutar, 1 Ocak 2013 tarihinden sonra her yıl ilan edilen yeniden değerleme katsayısı oranında artırılacak. Ancak dolar bazında asıl alacaktan mahsup edilen ara ödemeler tutarı, yetki belgesinin iptal tarihi itibariyle TCMB döviz alış kuru üzerinden Türk lirasına çevrilecek ve azami ödeme tutarından indirilerek, hak sahiplerine yapılacak azami tutar belirlenecek.

Özel Fon'un, yapılacak ödemeleri karşılamaya yetmemesi halinde, Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenecek ek kaynak, Hazine tarafından karşılanacak.

Hak sahiplerine ödeme, iflas idarelerince gerçekleştirilecek. Müflis aracı kurumdan alacaklı görünen ortaklar, yönetim kurulu ve denetleme kurulu üyeleri, personeli ile bunların eşlerine ve üçüncü derece dahil kan ve sihri hısımlarına ödeme yapılmayacak.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün onayladığı kanuna göre, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) ve İstanbul Altın Borsası'nın yerine ''Borsa İstanbul Anonim Şirketi'' kurulacak.

Kanuna göre, bir işlemin suç teşkil ettiğine dair herhangi bir bilgi veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halinde, yatırım kuruluşları ile sermaye piyasası kurumları bu durumu bildirmekle yükümlü olacak.

Kanunla, idari para cezalarının uygulanmasına ilişkin karşılaşılan sorunların aşılmasını sağlayacak yasal altyapı oluşturuldu.

Buna göre, yapılan düzenlemelere, belirlenen standart ve formlara, SPK'ca alınan kararlara aykırı hareket eden kişilere SPK tarafından 20 bin TL'den 250 bin TL'ye kadar idari para cezası verilecek. Bu hükme aykırı hareket eden kişinin, tüzel kişiliğin faaliyeti çerçevesinde görev üstlenmesi halinde, ayrıca tüzel kişi hakkında da para cezası uygulanacak.

Halka açık ortaklıklar ve kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıklarının, karlarını, mal varlıklarını korumak veya artırmak için yapmaları beklenen faaliyetleri yapmayarak, ilişkili oldukları gerçek veya tüzel kişilerin karlarının ya da mal varlıklarının artmasının sağlaması halinde, ilgili tüzel kişi hakkında 20 bin-250 bin TL idari para cezası uygulanacak.

Kanunla, ''Piyasa Bozucu Eylemler'' kavramı ilk defa mevzuatta yasal bir çerçeveye kavuşuyor. Piyasa bozucu eylemleri gerçekleştiren kişilere 20 bin TL'den 500 bin TL'ye kadar para cezası verilecek.

-Para cezalarının yüzde 50'si genel bütçeye gelir kaydedilecek-

Tahsil edilen para cezalarının yüzde 50'si genel bütçeye gelir kaydedilecek, yüzde 50'si gelir kaydedilmek üzere Yatırımcıları Tazmin Merkezi'ne (YTM) aktarılacak.

Kanunla, içsel bilgilere kamuya duyurulmadan önce sahip olan kişilerin, bilgiye diğer yatırımcılardan daha önce sahip olma ve bulundukları konumun verdiği avantajla haksız menfaat elde etmelerinin önlenmesi ve caydırıcılığın temini amacıyla, ''bilgi suistimali fiili'', cezai müeyyideye bağlandı.

Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber veren, yorum yapan, rapor hazırlayan ya da bunları yayanlar 2 yıldan 5 yıla kadar hapisle cezalandırılacak. Ancak kişi pişmanlık göstererek, 500 bin TL'den az olmamak üzere, elde ettiği veya elde edilmesine sebep olduğu menfaatin 2 katı miktarı Hazine'ye, soruşturma başlamadan önce öderse hakkında cezaya hükmolunmayacak.

Sermaye piyasasında izinsiz olarak faaliyette bulunanlar 2 yıldan 5 yıla kadar hapisle cezalandırılacak.

Kanunla, TCK'da güveni kötüye kullanma suçu olarak müeyyide altına alınan fiiller, sermaye piyasasının özelliklerine uygun ve daha geniş kapsamlı bir biçimde tanımlanarak cezai müeyyideye bağlandı. Güveni kötüye kullanma suçunu işleyen kişinin, etkin pişmanlık göstererek mevcut ödemenin yanı sıra bunun 2 katı parayı Hazine'ye, soruşturma başlamadan önce ödemesi halinde ceza verilmeyecek.

-SPK'nın merkezi İstanbul'da olacak-

Kanuna göre, verilen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere idari ve mali özerkliğe sahip Sermaye Piyasası Kurulu kurulacak. Kurulun merkezi İstanbul'da olacak. Kurul, kendisine verilen görev ve yetkileri bağımsız olarak yerine getirecek ve kullanacak. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi emir ve talimat veremeyecek.

Kurulun para, evrak ve her türlü malları devlet malı hükmünde olacak, haczedilemeyecek ve rehin edilemeyecek.

Kurul üyeleri, yükseköğrenim sonrası mali piyasalar, ekonomi, maliye, işletme, sermaye piyasaları, bankacılık veya finans alanında veya bu alanlarla ilgili hukuk dallarında en az 10 yıl deneyim sahibi kişiler arasından Bakanlar Kurulu'nca atanacak. Bakanlar Kurulu, üyelerden birini başkan olarak görevlendirecek.

Kurul başkan ve üyeleri, görevlerini tam bir dikkat, dürüstlük ve tarafsızlıkla yürüteceklerine, kanun hükümlerine aykırı hareket etmeyeceklerine ve ettirmeyeceklerine dair Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu huzurunda yemin edecek.

Kurul başkan ve üyelerinin görev süresi 5 yıl olacak. Süreleri biten başkan ve üyeler bir defalığına tekrar atanabilecek. Kurul başkan ve üyelerinin görev süreleri dolmadan herhangi bir nedenle görevlerine son verilemeyecek.

Kurul başkan ve üyeleri göreve başladıkları tarihten itibaren, piyasa araçlarını, 30 gün içinde satmak suretiyle elden çıkarmak zorunda olacak.

Kurul başkan ve üyeleri, görevden ayrılmalarını izleyen 2 yıl içinde yatırım kuruluşlarında görev alamayacak.

-Borsa İstanbul A.Ş kurulacak-

Kanuna göre, Borsa İstanbul Anonim Şirketi unvanıyla bir anonim şirket kurulacak.

Borsa İstanbul, sermaye miktarı, payları, payların devir esasları, paylara tanınacak imtiyazlar, tasfiye, devir, birleşme, fesih, halk arz sınırlamaları, organları, komiteleri, hesapları ve karlarının dağıtımı ile teşkilatına ilişkin esasların yer aldığı sözleşme, SPK tarafından hazırlanacak ve ilgili bakanın onayına sunulacak. Şirket, bakan onayının ardından kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 6 ay içinde doğrudan tescil ve ilan edilecek.

İMKB ve İstanbul Altın Borsası'nın tüzel kişilikleri, Borsa İstanbul A.Ş'nin esas sözleşmesinin tesciliyle son bulacak.

-İlk 15 yıl bedelsiz-

Şirketin esas sözleşmesinin tescil edilmesiyle İMKB ve İstanbul Altın Borsası'nın bütün varlık ve borçları, alacakları, hakları ve yükümlülükleri, her türlü kayıtları Borsa İstanbul'a devrolunacak.

Mülkiyeti İMKB'ye ait Çankaya Karakusunlar'da bulunan taşınmaz mal ve üzerindeki muhdesatı kurula devredilecek.

Mülkiyeti İMKB'ye ait İstinye'deki taşınmazlar, bedelsiz olarak Hazine adına resen tescil edilerek, Milli Eğitim Bakanlığı'na tahsis edilecek. Bu taşınmazların, kullanım amacı için Maliye Bakanlığı'nın uygun görüşü alınacak.

İMKB'nin Sarıyer Mirgün'deki taşınmazları, bedelsiz olarak Hazine adına tescil edilecek. Üzerindeki taşınmazlar, üzerindeki yapılarla ilk 15 yıl bedelsiz olarak, 29 yıllığına Borsa İstanbul AŞ'nin kullanımına bırakılacak.

Borsa İstanbul'un yüzde 49 hissesi Hazine, yüzde 51 hissesi kendi adına kaydedilecek.

Şirketin sermayesinin yüzde 4'ü İMKB'nin mevcut üyelerine, binde 3'ü İstanbul Altın Borsası üyelerine eşit ve bedelsiz olarak, yüzde 1'i ise Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği'ne bedelsiz devredilecek.

Borsa İstanbul'un esas sözleşmesinin tescil edildiği tarihten itibaren 1 ay içinde Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş'nin (VOB) mevcut ortaklarının talepleri halinde bu şirkette sahip oldukları paylar karşılığında pay oranının 0,05 ile çarpılması yoluyla bulunacak oranda Borsa İstanbul payları verilecek.

Borsa İstanbul'a ait payların bir kısmı, gerektiğinde stratejik ortaklıklar kurulması karşılığında ilgili taraflara veya teknoloji, teknik bilgi ve yetkinlik aktarılması karşılığında diğer borsalara ve piyasa ya da sistem işleticilerine devredilebilecek. 3 yıl içinde Borsa İstanbul'un elinde pay kalması halinde, paylar bedelsiz olarak Hazine'ye intikal edecek.

-Kamu payının halka arzı ya da satışı-

Borsa İstanbul'un kamuya ait paylarının kanun çerçevesinde halka arzı veya satışı Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı bakanın önerisi üzerine Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek esaslar çerçevesinde gerçekleştirilecek.

Borsa İstanbul yönetim kurulu başkanı ve üyeleri seçilinceye kadar İMKB'nin mevcut başkanı, Borsa İstanbul'un yönetim kurulu başkanı olarak, İMKB'nin yönetim kurulu üyeleri de Borsa İstanbul'un yönetim kurulu üyeleri olarak görev yapacak.

İstanbul Altın Borsası başkanı ve yönetim kurulu üyelerinin görevleri ise Borsa İstanbul'un sözleşmesinin tescil edildiği tarih itibariyle son bulacak.

Borsa İstanbul ve iştiraklerinin her türlü hesap ve işleminin denetimi, şirketteki kamu payı yüzde 50'nin altına düşünceye kadar Hazine Müsteşarlığı'nın seçeceği bağımsız denetim kuruluşunca yapılacak.

Borsa İstanbul ile bağlı ortaklıkları ve iştirakleri, kamu iktisadi teşebbüsleri dahil sermayesinin yarısından fazlası kamuya ait olan veya özel kanunla kurulan kamu kurum, kuruluş ve ortaklarına uygulanan mevzuat, uygulama ve kısıtlamalara tabi olmayacak.

-SPK Başkan ve üyelerinin görevleri sona eriyor-

SPK ile BDDK'nın, kendi mevzuatları uyarınca yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşları hakkında idari para cezası uygulama yetkisi saklı olacak.

SPK Başkan ve üyelerinin görevleri, kanun gerektirdiği yeni üye yapısının oluşturulabilmesi amacıyla kanunun yayımı tarihinde sona erecek.

Başkan ve üyeler, kalan görev sürelerinin sonuna kadar görev yapmak üzere, kurul başkanlık müşaviri kadrolarına atanacak ve başkan tarafından belirlenen istişare görevleri yürütecek.

Kurum başkanlık müşaviri kadroları, herhangi bir sebeple boşalması ve bu kadrolara atanan başkan ve üyelerin görev sürelerinin sona ermesi halinde hiç bir işleme gerek kalmaksızın iptal edilmiş sayılacak.

Bu kadroya atananlara, mali ve sosyal haklar kapsamında yapılmakta olan ödemelere, görev süreleri sonuna kadar devam edilecek.

(30 Aralık'ta güncellendi)

AA