Bir asırı deviren ABD Merkez Bankası Fed'e en çok 2007-2008 finansal kriz ve sonrasında uyguladığı politikalar damga vurdu. 1929'daki Büyük Depresyon döneminde “kriz zanlısı” ilân edilirken, “Büyük Resesyon”da piyasaların ve dünyanın en büyük ekonomisinin neredeyse “kurtarıcısı” olarak görüldü. Politikaları desteklense de, nefret edilse de, herkesin son kriz ve sonrasında hemfikir olduğu bir şey varsa, o da Fed ve Başkanı Ben S. Bernanke'nin artık küresel ekonomi için “popüler figürler” hâline geldikleridir.

Küresel finansal kriz 2007 yazında başladı. Ve o günden bugüne Fed birçok adım attı. İşte adım adım Fed ve küresel kriz yolculuğu:

28 Haziran 2007: Fed Açık Piyasa Komitesi (FOMC) federal fon oranını yüzde 5.25'te bırakmaya karar verdi.

9 Ağustos 2007: FOMC federal fon oranını yüzde 5.25 olarak korudu.

17 Ağustos 2007: Fed Yönetim Kurulu ana kredi faizini 50 baz puan indirerek, FOMC'un federal fon oranı ile arasındaki farkı 50 baz puana düşürdü. Yönetim Kurulu ayrıca maksimum ana kredi borçlanma şartını, borçlu tarafından yenilenebilir olmak üzere, 30 güne indirdi.

18 Eylül 2007: FOMC federal fon oranını 50 baz puanlık indirimle yüzde 4.75'e, Fed Yönetim Kurulu da ana kredi faizini 50 baz puan indirimle yüzde 5.25'e düşürdü.

31 Ekim 2007: FOMC federal fon oranını yüzde 4.50'ye, Fed Yönetim Kurulu da ana kredi faizini yüzde 5.00'e indirdi.

11 Aralık 2007: FOMC  federal fon oranını yüzde 4.25'e,  Fed Yönetim Kurulu da ana kredi faizini yüzde 4.75'e düşürdü.

12 Aralık 2007: Fed, mevduat kuruluşlarına, çeşitli teminatlar karşılığında sabit miktarda vade fonlaması satan Vade İhalesi Mekanisması'nı (TAF) yarattı. FOMC, Avrupa Merkez Bankası (AMB) ve İsviçre Merkez Bankası (SNB) ile swap hatlarına izin verdi. Fed,  6 aya kadar, AMB'ye 20 milyar ve SNB'ye ise 4 milyar dolar sağlayacağını açıkladı.

21 Aralık 2007: Fed,  finansal piyasa şartları gerektirdikçe, 2 haftada bir TAF ihaleleri düzenleyeceğini duyurdu.

22 Ocak 2008: Toplantı içinde yapılan bir konferans görüşmesiyle FOMC federal fon oranını yüzde 3.00'e düşürmeye, Fed de kredi faizini yüzde 3.5'e indirmeye karar verdi.

7 Mart 2008: Fed 10 ve 24 Mart'ta 50 milyar dolarlık TAF ihalesi ve programı en az 6 ay daha uzatacağını söyledi. Fed Yönetimi, 100 milyar doları bulması beklenen, bir dizi vade geri alım işlemlerini başlattı ve Fed'le doğrudan alışveriş yapma ve ihalelere katılma yetkisi olan kurumlar ile 28 günlük vade geri alım anlaşması yaptı.

11 Mart 2008: Fed, federal kurum tahvili, federal konut mortgage destekli varlıkları, kurum dışı özel konut mortgage varlıkları ve diğer varlıklar karşılığında 28 günlüğüne 200 milyar dolarlık Hazine tahvilini kredi olarak verilmesini öngören Vadeli Varlıklar Kredi Mekanizması'nı (TSLF) kurdu. FOMC, swap hatlarını AMB ile 10 milyar dolar, SNB ile 2 milyar dolar artırdı ve swap programını 30 Eylül 2008'e kadar uzattı.

14 Mart 2008: Fed, JPMorgan Chase ve Bear Stearns'in açıkladığı finansman düzenlemesini onayladı ve piyasadaki gelişmeler yakından takip etmekle birlikte, gerektikçe finansal sisteme likidite sağlamayı sürdüreceğini söyledi.

16 Mart 2008: Fed Yönetimi, ana kredi faizi oranıyla işlem yapacak kurum skalasını genişleterek, Yetkili Kurum Kredi Mekanizması'nı (PDCF) oluşturdu. Fed ana kredi faizini 25 baz puan indirerek yüzde 3.25'e düşürdü ve aynı zamanda ana kredilerin maksimum vadesini 90 güne çıkardı.

18 Mart 2008: FOMC federal fon oranını 75 baz puan indirerek yüzde 2.25'e, Fed Yönetim Kurulu da ana kredi faizini yüzde 2.50'ye düşürdü.

24 Mart 2008: New York Fed, JPMorgan Chase&Co.'ya, Bear Stearns Companies Inc. alımı için vadeli finansman sağlayacağını açıkladı.

30 Nisan 2008: FOMC federal fon oranını yüzde 2.00'ye, Fed Yönetim Kurulu da ana kredi faizini yüzde 2.25'e düşürdü.

2 Mayıs 2008: FOMC, TSLF ihaleleri için teminat kapsamında değerlendirilecek varlıkları genişletti, AMB ve SNB ile mevcut swap hatlarını sırasıyla 20 ve 6 milyar dolar artırdı. Fed, TAF satışlarını 50 milyar dolardan 75 milyar dolara yükseltti.

5 Haziran 2008: Fed, Bank of America'nın Countrywide Financial Corporation'ı alımına onay verdi.

25 Haziran 2008: FOMC federal fon oranını yüzde 2.00'de tutma kararı aldı.

13 Temmuz 2008: Fed Yönetim Kurulu, New York Fed'i Fannie Mae ve Freddie Mac'e gerekmesi hâlinde kredi vermekle yetkilendirdi.

30 Temmuz 2008: Fed, TSLF ve PDCF programlarını 30 Ocak 2009'a uzattı.

14 Eylül: Fed PDCF ve TSLF programlarında teminat olarak kabul edilecek varlıkların kapsamını genişletti ve TSLF'yi 150 milyar dolara yükseltti.

16 Eylül 2008: New York Fed, American International Group'u (AIG) kurtarmak için 85 milyar dolar verilmesi için yetki aldı.

19 Eylül: Fed, Varlık Destekli Ticari Kağıt Para Piyasası Yatırım Fonu Likidite Mekanizması'nı (AMLF) oluşturarak, ABD mevduat kuruluşlarına ve bankalara, yüksek kaliteli varlık destekli ticari  kağıt almaları için ana kredi faizinden kredi verilmesine izin verdi. Fed ayrıca Fannie Mae, Freddie Mac ve Federal Konut Kredisi Bankaları tarafından çıkarılan federal kuruluş iskontolu tahvil alımı yapmayı planladığını söyledi.

21 Eylül 2008: Fed, Goldman Sachs ve Morgan Stanley'nin banka holding şirketleri olmalarına izin verdi.

24 Eylül 2008: FOMC, Avustralya Merkez Bankası, İsveç Merkez Bankası, Danimarka Merkez Bankası ve Norveç Merkez Bankası'na 5 ila 10 milyar dolarlık yeni swap hatları oluşturdu.

6 Ekim 2008: Fed, mevduat kurumlarının, zorunlu ve fazla rezervleri için 10 ve 75 baz puanın altında faiz ödemeye başlayacağını açıkladı.

7 Ekim 2008: Fed, ABD'de ticari kağıt çıkaran kuruluşlara likidite desteği sağlayan Ticari Kağıt Fonlama Mekanizması'nı (CPFF) oluşturdu.

8 Ekim 2008: FOMC federal fon oranını yüzde 1.50'ye, Fed Yönetim Kurulu da ana kredi faizi yüzde 1.75'e indirdi.

13 Ekim 2008: FOMC yabancı bankalar ile swap hatlarını İngiltere Merkez Bankası'na genişletti.

14 Ekim 2008: FOMC swap hatlarına Japonya Merkez Bankası'nı da dahil etti.

21 Ekim 2008: Fed, Para Piyasası Fonlama Mekanizması'nı oluşturdu.

22 Ekim 2008: Fed, mevduat kuruluşlarına ödediği minimum faiz oranını 35 baz puana yükseltt.

28 Ekim 2008: FOMC ve Yeni Zelanda Merkez Bankası 15 milyar dolarlık swap hattı oluşturdu.

29 Ekim 2008: FOMC federal fon oranını yüzde 1.00'e, Fed Yönetim Kurulu da ana kredi faizi yüzde 1.25'e indirdi. FOMC, swap hatlarını Brezilya, Meksika, Güney Kore ve Singapur merkez bankalarına genişletti

10 Kasım 2008: Fed ve ABD Hazine Bakanlığı, hükümetin AIG'ye yağtığı finansal desteği yeniden yapılandırdı. ABD Hazinesi, Sorunlu Varlık Programı (TARP) kapsamında AIG'nin 40 milyar dolarlık imtiyazlı hissesini alacağını söyledi.

23 Kasım 2008: ABD Hazine Bakanlığı, Fed ve ABD'nin TMSF'si FDIC, Citigroup 'a teminat paketi, likidite girişi ve sermaye sağlayacaklarını duyurdu.

25 Kasım 2008: Fed, New York Fed'in, AAA notlu tahvil destekli varlık sahiplerine 200 milyar dolara kadar kredi vermesini öngören TALF programını açıkladı.

2 Aralık 2008: Fed, PDCF, AMLF ve TSLF programını genişleteceğini söyledi.

16 ARALIK 2008: FOMC efektik federal fon oranını yüzde 0 ile 0.25'e indirdi; Fed Yönetim Kurulu da ana kredi faizini de 0.50'ye düşürdü.

30 ARALIK 2008: Fed, Fannie Mae, Freddie Mae ve Ginnie Mae tarafından desteklenen mortgage varlıklarını, 25 Kasım 2008'de açıklanan program kapsamında almaya başlayacağını söyledi.

5 Ocak 2009: New York Fed,  sabit getirili Fannie Mae, Freddie Mae ve Ginnie Mae tarafından desteklenen mortgage varlıklarını almaya başladı.

30 Ocak 2009: Yönetim Kurulu, belirli mortgage varlıklarındaki önlenebilir hacizlerin engellenmesi için bir politika açıkladı.

3 Şubat 2009: Fed, 30 Nisan 2009'da sonlanacak olan likidite programlarını 30 Ekim 2009'a kadar uzattı.

10 Şubat 2009: Fed, TALF programını 1 trilyon dolara çıkarmaya hazır olduğunu ve teminat kapsamında sayılan varlıkları genişleteceğini duyurdu.

Ve Fed 'in 25 Kasım 2008'de 600 milyar dolar mortgage destekli ve kurumsal tahvil alacağını söylemesi, ABD Merkez Bankası için parasal genişleme sürecini başlattı. QE olarak bilinen parasal genişleme, 16 Aralık 2008'de resmi olarak başlatıldı.

18 Mart 2009: Fed QE1'e 750 milyar dolarlık mortgage ve kurumsal tahvil ve 300 milyar dolarlık Hazine tahvili alımını ekleyerek genişletti.

QE1 17 ay ile en uzun ve en büyük ölçekli parasal genişleme programı oldu. Fed her ay 100 milyar dolarlık mortgage tahvili satın aldı. Amerikan ekonomisi, desteklenen kredi piyasaları ve özel sektöre sağlanan likidite sayesinde ilerleme kaydetti. QE1 sürecinde faizler yüzde 6.3'ten yüzde 5.2'ye gerileyerek, büyümeyi destekledi.

3 Kasım 2010: FOMC aylık 75 milyar dolar olmak üzere 600 milyar dolarlık uzun vadeli Hazine tahvili alacağını açıklayarak, QE2 olarak da bilinen ikinci tur parasal genişleme programını başlattı. QE2 Haziran 2011'de sonlandı.

QE2'nin QE1'den farkı, Fed'in Hazine tahvilleri alması oldu. Bu süreçte, faizler yüzde 4.6'ya indi.

13 Eylül 2012: Fed , istihdam piyasasında kaydadeğer bir ilerleme görülünceye kadar sınırsız sürede aylık 40 milyar dolarlık mortgage tahvili alacağını söyleyerek, 3. tur parasal genişleme programını duyurdu.

12 Aralık 2012: FOMC, QE3'ü genişletme kararı alarak, ayda 40 milyar dolarlık mortgage destekli tahvil ve 45 milyar dolarlık uzun vadeli Hazine tahvili alacağını söyledi ve yüzde 0-0.25 aralığındaki federal fon faizini, işsizlik yüzde 6.5'e gerileyinceye ve enflasyon yüzde 2.5'in üzerine çıkıncaya kadar aynı tutacağını açıkladı.

Kısa vadeli tahvil satarak uzun vadeli tahvil alınmasını öngören bu hamlenin bir kısmı, Operation Twist (Twist Operasyonu) olarak adlandırıldı. Ancak Fed'in elinde satılacak daha fazla kısa vadeli tahvil almamasının ardından da Fed, Hazine tahvil alımlarına devam etti.

S&P 500 Endeksi Mart 2009'daki çöküşü sonrasında Fed'in parasal genişleme programlarıyla destek bularak, zirveye tırmandı.

Tuğçe Özsoy (tozsoy@blooomberght.com)

Bloomberg HT.com Editörü

Kaynaklar: Federal Reserve Bank, Bloomberg