ABD Tarım Bakanlığı Ekonomik Araştırmalar Bürosu ilginç bir çalışmaya imza attı.
Farklı ülkelerde, insanların hanehalkı bütçelerinde gıdaya ayırdıkları payı inceledi.
Gıdaya adil erişimin tartışıldığı bir ortamda çalışmada ortaya çıkan ilginç sonuçlar dikkat çekici.
Araştırmaya göre bir Amerikalı, tüketici harcamalarında yüzde 6.6'lık payı evde tükettiği gıdaya ayırıyor. Dışarıda yenilen yemek ve içecekler de bu hesaba katıldığında ABD'lilerin bütçelerinden gıda ürünlerine ayırdığı pay yüzde 11'e çıkıyor.
Aslında bu oran, diğer ülkelerle karşılaştırıldığında Amerikalıların bütçelerinde evde tüketilen gıdaya en az payı ayıran millet olduğunu gösteriyor.
ABD'nin aksine bütçesinde gıdaya en fazla payı ayıranlar ise Pakistanlılar. Ortalama bir Pakistanlı, bütçesinin yüzde 47.7'sini gıda ürünlerine harcıyor.
Türkiye'de gıda ürünleri konusunda harcamalar ne durumda, onu da hemen söyleyelim.
- Türkiye'de bütçenin %22'si gıdaya ayrılıyor -
ABD Tarım Bakanlığı Ekonomik Araştırmalar Bürosu'nun çalışmasına göre Türkler, bütçelerinin yüzde 22.2'sini evde tükettiği gıda ürünlerine harcıyor. Yani ortalama her Türk vatandaşı bütçesinin 5'te biri ile karnını doyuruyor.
Yeri gelmişken TÜİK'in 2014 yılına dair TÜFE içindeki Ana Harcama Grubu ağırlıklarını da hatırlatmakta fayda var. Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı % 24,45 oranıyla gıda ve alkolsüz içecekler alırken, harcamaların %16,41'i konut ve kira tarafında. Ulaştırma harcamaları ise yüzde 15,54'lük bir paya sahip.
Tekrar dönelim ABD verilerine...
ABD'liler gıdaya ayırdıkları bütçe konusunda Avrupa ortalamasının da altında kalıyor.
Gelişmiş ülkeler arasında ABD, evde tüketilen gıda ürünleri konusunda Avrupalı, Kanadalı ve Avustralyalı'lardan daha az harcama yapıyor.
Tabii burada gelişmiş bir endüstriyel tarıma sahip olan ABD'de gıda fiyatlarının ucuz olmasını sağlayan çok sayıda etkeni de göz ardı etmemek gerek.
Bu çalışmada ortaya çıkan birkaç önemli nokta dikkat çekiyor.
Gelişmiş ülke insanları gelirlerinin küçük bir kısmını gıdaya ayırıyor. Gelişmiş ülkelerde insanlar bütçelerini gıdadan daha çok seyahat, eğlence, sağlık gibi alanlarda kullanıyor.
Ülkelerin gelişme hızına paralel olarak bütçelerinde gıdanın payının nasıl değiştiği de Güney Kore örneği ile veriliyor.
Güney Kore'de insanlar 1975 yılında bütçesinin üçte birini (%33) gıdaya ayırırken, bugün bu oran bütçelerinin sadece yüzde 12'sine denk geliyor.
- Gıda fiyatlarındaki dalgalanma az gelişmiş ve gelişen ülkeleri etkiliyor -
Tabii bu verileri bir de tarım sektörü ve gıda fiyatlarındaki dalgalanmalar ışığında okumakta fayda var.
Bugün küresel anlamda kuraklıklar gündemde. Bazı bölgelerdeki aşırı yağışlar, sel felaketleri gibi olumsuz iklim koşulları da tarımsal üretimi zaman zaman sekteye uğratabiliyor. Buna paralel olarak gıda fiyatlarında dalgalanmalar yaşanıyor.
Söz konusu dalgalanmalar ABD, İngiltere, Kanada, Almanya gibi gelişmiş ülkelerde insanlar açısından çok bir şey ifade etmeyebilir. Bunda bütçelerinde gıdaya ayırdıkları düşük payın rolü önemli.
Ama Pakistan, Kamerun, Kenya, Mısır, Nijerya gibi ülkeler için aynı şeyleri söylemek zor. Bu kategorideki ülkelerde hanehalkı bütçelerinde gıdaya ayrılan pay yüzde 40'ı aştığı hatta yüzde 50'lere yaklaştığı için gıda fiyatlarında yaşanan dalgalanmalar kimi zaman hükümetlerin düşmesine neden olacak kadar büyük sosyal ve politik sonuçlar doğurabiliyor.
Yukarıda bahsettiğimiz ülkeler kadar olmasa da Türkiye de bu açıdan kritik sınırda.
Özellikle bu yıl yaşadığımız olumsuz iklim koşulları sonucu birçok üründe düşen rekolte ile gıda fiyatlarında bir artış yaşandı ve bunun enflasyona yansımalarına hep birlikte şahit olduk.
Bloomberg HT Editörü
İrfan Donat