Türk lirasının geçtiğimiz yıl yaşadığı kayıpların ardından yeni yılda soluklanacağını düşünüyorsanız tekrar düşünün.
Türkiye'nin siyasi açıdan düştüğü zor durum, Merkez Bankası'nın harekete geçmemesi ve beklentinin üzerinde gerçekleşen enflasyon nedeniyle daha kötü bir durum aldı ve Türk lirası 2017'nin en kötü performans gösteren para birimi oldu.
Türk lirası yılın ilk 8 işlem gününde dolar karşısında yüzde 8.6 gerileyerek, geçtiğimiz yıl yaşadığı yüzde 17 kaybı sürdürdü. TL 2017'deki 8 işlem günün 6'sında yeni rekor seviyelere geriledi. TL'deki değer kaybı o kadar sertti ki diğer tüm büyük para birimlerini geride bıraktı. 2017'de Türk lirasının ardından en kötü performans gösteren para birimi Meksika pesosu olurken, peso TL'nin yarısı kadar geriledi.
TL'deki zararı açıklamak için bir çok sebep sayılabilir. Ancak, Türk lirası neden geriliyor?
Merkez Bankası'nın hareketsizliği
ABD'de Fed sıkılaştırma döngüsüne girerken, TCMB ayak sürüyor. Türkiye ekonomisi en güncel verilere göre 7 yıldır ilk kez daralırken, Murat Çetinkaya Başkanlığındaki Merkez Bankası, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve diğer siyasiler tarafından büyümeyi desteklemesi için baskı altında bulunuyor. Siyasilerin, traderlerin faiz artırmama yönünde bir taahhüt olarak algıladıkları açıklamaları sonrasında Türk lirası kolay bir kısa pozisyon konumuna geldi.
Gelişmiş ülke getirileri artarken, yatırımcılar, Türk lirası varlıkları elinde tutmak için görece daha yüksek getiriler talep ediyor. Ancak Merkez Bankası Türk lirasını desteklemek için faiz oranlarını artırmak yerine Mart ayından bu yana gecelik borç verme faizini 250 baz puan indirdi ve daha sonra gecelik borç verme faizinde 25 baz puan haftalık repo faizinde 50 baz puan faiz artırımına gitti. Bu faiz artırımları aynı zamanda Türk lirasının yılda ortalama yüzde 15 düştüğü son 3 yıldır yapılan ilk artırımlardı. Merkez Bankası geçtiğimiz ayki toplantısında, Fed'in faiz artırımının Türk lirası üzerindeki baskıyı artırmasına rağmen faiz oranlarını sabit tuttu.
Enflasyon
Türk lirasındaki zayıflama enflasyonu da alevlendiriyor. Tüketici fiyatlarındaki artış geçtiğimiz ay yüzde 8.53'e yükselerek, Merkez Bankası'nın hedefini 3.5 yüzdelik puan aştı. Böylece, Merkez Bankası hedefine 6 yıl üst üste ulaşılamamış oldu. UniCredit stratejistleri Türkiye'de enflasyonun bu yıl yüzde 12'ye kadar yükselmesini beklerken yatırımcılara Türkiye yerel tahvillerinde alıcı olmaktan uzak durmalarını tavsiye ediyor.
Enflasyon, GSYİH'nin yüzde 5'ine yaklaşan cari açığı finanse etmek isteyen bir ekonomi için yabancı fonlara ihtiyaç duyan bir ekonomi için bir sorun teşkil ediyor. Fiyatlar genel seviyesindeki artış, ellerinde tuttukları varlıkların değerinin, enflasyondaki artış ve para birimindeki gerileme nedeniyle düşeceğini düşünen yatırımcıları ürkütebiliyor.
Türkiye'de yerleşikler
Türkiye'de yerleşikler Türk lirasına karşı soğuk duruyor. 2 Aralık'ta Cumhurbaşkanı Erdoğan vatandaşları Türk lirasını savunmaya çağırarak, "Yastık altında Dövizi olanlar paralarını altına çevirmeli, Türk lirasına çevirmeli" demişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın çağrısına uyan vatandaşların tasarrufu yüzde 6.6 değer kaybetmiş olacak, ancak döviz tevdiat hesaplarına ilişkin veriler vatandaşların Erdoğan'ın çağrısını kulak arkası yaptığını gösteriyor.
Özel Sektör borçları
Türkiye'de döviz cinsinden yoğun biçimde borçlanan özel sektör firmaları şimdi ağır döviz yükümlülüğü altında bulunuyor. Özel sektörün döviz yükümlülükleri ve varlıkları arasındaki fark Eylül ayında rekor yüksek seviye olan 213 milyar dolara yükseldi.
Türk lirası zayıfladığında bu firmalar borçlarını servis edebilmek için dolar alacak. Belki de Salı günü Merkez Bankası'nın aldığı önlemlerin Türk lirasında bir toparlanma yaratamamasının bir sebebi de bu durumdu. Salı günü Bloomberg'e bir mülakatta konuşan Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, özel sektörün döviz cinsinden borçlanmasına daha sıkı sınırlamalar getirilebileceğini kaydetti.
Siyaset
2014 ve 2015 yıllarında iki genel seçimin ardından, Türkiye geçtiğimiz yıl kanlı bir darbe girişimi atlattı. 2015'te PKK'ya yönelik operasyonlar tekrar başlarken, PKK ve IŞİD tarafından büyük şehirler terör saldırıları yapıldı. 2017'de henüz 1 saat geçmişken IŞİD bir gece kulübüne yaptığı terör saldırısında 39 kişiyi öldürdü. Bu saldırı aynı zamanda sorunların henüz bitmediğini gösterdi.
Bu arada, TBMM'de oylama sonucunda anayasa değişikliğinin tartışılmasına geçildi. Bu gelişme, icracı otoritenin parlamentodan Cumhurbaşkanı Erdoğan'a devredilmesi yolunda kilit bir adım oldu. Bu değişiklikler olmadan dahi, Cumhurbaşkanı Erdoğan son yıllarda gücü kendi ellerinde giderek daha sıkı toplamaktaydı. 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında bu durum daha da sıkılaştı. Başarısız darbe girişimi sonrasında yaşanan temizlik bazı seçilmiş milletvekillerini de etkiledi.
Saat değişikliğine ilişkin endişeler
Düşük likidite de bu durumda pek yardımcı olmuyor. Aşağıdaki grafik Türk lirasında son 7 günde yaşanan en sert hareketlerin Tokyo-Londra işlem başlangıçları saatleri arasında yaşandığını gösteriyor. Bu durum, düşük hacimli işlemlerin TL'deki düşüşte etkili olduğuna bir işaret olabilir. BDDK Başkanı Mehmet Ali Akben, Pazartesi günü yaptığı açıklamada, Türk lirasındaki düşüşte çok yüksek hacimlerin olmadığını ve TL'deki mevcut seviyelerin halihazırda firmalara zarar verecek düzeyde olmadığını kaydetti.
Bu tür açıklamalar TL düşerken politika yapıcıların umursamaz yaklaşımına yeni bir örnek oldu. Merkez Bankası büyük bir müdahalede bulunmaktan kaçındı. Politikacılar ise suçu Türkiye ekonomisine saldıran spekülatörleri atmayı tercih etti.
Tüm bu gelişmeler Merkez Bankası yetkililerinin 24 Ocak'taki toplantısında piyasanın faiz oranların artırım çağrısına uymaya direneceği endişelerini besliyor.
Bloomberg News
(Constantine Courcoulas & Isobel Finkel)