Dünyada bol para ve düşük faiz politikası, Türkiye'nin son yıllarda reel faizleri düşürmesinde ve nihayetinde sıfıra kadar indirmesinde büyük rol oynadı. Giderek artan ve rekor düzeylere yükselen cari açık ta bu ortamda rahatlıkla finanse edildi. Enflasyonun ve Türkiye riskinin düşmesi yanında küresel koşulların da etkisiyle Hazine reel faizlerinin sıfırlanması, hükümete bütçenin diğer kalemlerinde daha geniş harcama olanağı verdi.
Yukarıda bugün için hazırladığımız tabloda, 2000 sonrası bütçedeki faiz dışı harcamalar ile faiz ödemelerinin milli gelirdeki payları yer alıyor. Son sütun da stopajı düşüldükten ve tüketici enflasyonundan arındırıldıktan sonraki reel Hazine faizini gösteriyor. Faiz 2011 yılının beş aylık döneminde nominal olarak yüzde 8'e, reel olarak sıfıra indi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın savunduğu "sıfır reel faiz" düzeyine şimdiden ulaşılmış. Bundan sonraki hedef olsa olsa bunu sürdürmek olabilir.
ORAN NE OLMALI: Faizi daha düşürmek, negatif faize geçmek olur. Negatif faiz düzeyini ise kısa dönemde bile sürdürmek zordur. Hatta sıfır faiz düzeyini sürdürmek de zordur. Çünkü reel faizler, enflasyon karşısındaki durumu gösterir. Ancak bir de milli gelir artışı vardır. Bu artış sabit fiyatlarla hesaplanır. İşte sermayenin büyüyen bir ekonomi içinde payını koruyabilmesi için, enflasyon artı büyüme oranı kadar olması lazım. Yoksa sermayesini reel ekonomiye koyan büyür, finansal ekonomide tutan küçülür. Uzun vadede bu duruma para ve sermaye sahipleri katlanamayacağı, yurtdışına veya finansal piyasa dışına çıkmak gibi alternatifleri deneyecekleri için, ülke açısından yararlı sonuçlar vermez. Ne de olsa tasarrufları kendine yetmeyen bir ülkeyiz.
TASARRUFUN ÖDÜLÜ: Zaten son dönemde özel sektör tasarruf etmiyor, edemiyor. Harcıyor veya yatırım yapıyor. Bunda da enflasyonun ve faizlerin tarihi en düşük düzeyine inmesi etkili. Tasarruf etmenin bir ödülü yok ki, ama bugünden reel ekonomide yatırım yapmanın veya dayanıklı, yarı dayanıklı tüketim yapmanın ödülü var. Bugünden ucuzu yok, finansman olanakları bugünden daha kolay olmayacak.
ORTAM UYGUN: Dün ele aldığımız düşük faiz veya sıfır reel faiz düzeyini sürdürmenin koşulları şimdilik var. Dünyada faizler en azından Batı ülkelerinde ve Amerika'da düşük, likidite bol. Böyle bir ortamda risk alma iştahı yüksek. Türkiye ihtiyacı olan dış finansmanı sağlamayı sürdürebilir.
Ama daha uzun vadede sıfır faizin ciddi yan etkileri olacağı da kesin. O da tasarruf eğiliminin iyice zayıflaması olacak.
FAİZİN ÖNEMİ: Faiz, Türkiye için önemlidir, temel yönlendiricidir. Çünkü, finansal sistem sadece para piyasası ayağı üzerine kuruludur. Henüz sermaye piyasası etkin bir şekilde devrede değildir. Halbuki gelişmiş ekonomilerde finansal sistem çift kanaldan çalışır ve ekonomiyi besler. Türkiye'de ise tek kanal işler. Bunun için dış finansmana bağımlı kalıyoruz. Şimdi işleyen tek kanalı da aksatırsak varın gerisini siz düşünün.
SONUÇ: "Böyle bitmesine asla izin verme." Panço Villa
