İhracatçılardan gelen döviz, rezervlere beklenen katkıyı yapacak mı?
Rezervlerin yeniden inşa edilmesi için katkı sunması beklenen reeskont kredileriyle ilgili yılın ilk 7 ayına ilişkin rakamlar, bir önceki yılın aynı dönemindeki gerçekleşmenin 4 milyar dolar gerisinde kaldı. Böylelikle 2021 için reeskont kredilerinden rezervlere beklenen katkının gelip gelemeyeceği sorusu gündeme geldi
CUMHUR ÖRNEK, SELÇUK OKTAY
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) döviz rezervlerine katkı veren kalemlerden biri olan reeskont kredilerine yönelik rakamlar 2021'de buradan gelecek katkının beklentilerin ne kadarını karşılayabileceği sorusunu gündeme getirdi.
TCMB verilerine göre bu yılın Ocak-Temmuz döneminde reeskont kredilerinin rezervlere katkısı 8,9 milyar dolar olarak öngörüldü. Bu rakam salgın yılı 2020'nin aynı döneminde 12,9 milyar dolar olarak kaydedilmişti. Böylelikle 2021'de reeskont kredilerinden gelen katkı 2020'ye göre yüzde 31 düşüş gösterdi.
Reeskont kredileri gerileyen rezervlerin yeniden inşa edilmesi için önemli bir kalem olarak değerlendiriliyordu. TCMB'nin önceki başkanı Naci Ağbal tarafından Aralık ayında canlı yayınla duyurulan Para ve Kur Politikası metninde reeskont kredilerinin katkısına ilişkin öngörüler paylaşılmıştı.
| Reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı (Milyon ABD Doları) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ocak | Şubat | Mart | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | |
| 2020 | 1.828,31 | 2.314,36 | 2.288,94 | 1.040,10 | 910,76 | 1.386,11 | 3.143,10 |
| 2021* | 999,51 | 895,43 | 1.140,46 | 1.160,76 | 1.307,04 | 1.791,53 | 1.592,72 |
| *Son dört aya ait veriler geçici olup bu süre içindeki kredi kullanımlarına bağlı olarak değişebilecektir.Kaynak: TCMB |
Metinde para politikasının etkinliği ve finansal istikrar açısından döviz rezervlerinin güçlendirilmesinin amaçlanacağı ve yabancı para reeskont kredi dönüşlerinin döviz rezervlerine katkı vermeye devam edeceği vurgulanmıştı.
İlgili metinde 2021 yılında reeskont kredisi geri dönüşlerinin rezerve katkısının 21 milyar dolar düzeyinde olacağı öngörülmüştü.
2020 yılında reeskont kredilerinden gelen katkının 23,1 milyar dolar olduğu dikkate alındığında, 2021'de bu katkının geçen yıla göre 2,1 milyar dolar gerilemesi bekleniyordu. Fakat 2021'in ilk 7 ayına ilişkin yansıyan rakamlar geçen yıla göre 4 milyar dolarlık bir gerilemeye işaret etti.
2021'in kalan 5 ayında beklenen katkının gerçekleşmesi için reeskont kredilerinden 12,1 milyar dolar gelmesi gerekiyor. 2020'nin son 5 ayında bu rakam 10,2 milyar dolar olarak kaydedilmişti.
Döviz alım ihaleleri resimden çekiliyor
Rezervlerin inşa edilmesi için aynı metinde döviz alım ihalalerine de vurgu yapılmıştı. Metinde konuyla ilgili olarak, "Piyasadaki döviz arzının döviz talebine göre güçlü ve istikrarlı şekilde yükseldiği dönemlerde, TCMB kuralları önceden açıklanmış bir plan dâhilinde, dalgalı kur rejimi ile uyumlu olmak kaydıyla, şeffaf yöntemlerle döviz alım ihaleleri düzenleyebilecektir. Bu doğrultuda, cari işlemler dengesi ve finans hesabındaki gelişmeler ile ters dolarizasyon süreci yakından takip edilecektir. Sermaye girişlerinin istikrarlı ve güçlü bir hale gelmesi, yerleşiklerin dolarizasyon eğiliminin tersine dönmesi, döviz alım ihalelerine başlamak için önemli bir gösterge olacaktır. " ifadeleri kullanılmıştı.
Fakat piyasadaki genel kanı, döviz kurunun geldiği seviye ve döviz piyasasındaki hassasiyet dolayısıyla döviz alım ihalelerinin daha önce ifade edildiği gibi döviz rezervlerinin güçlendirilmesi konusunda ana temalardan biri olamayacağı yönünde.
TCMB'nin rezervleri yeniden güçlendirmesi açısından önceki dönemde kamu enerji şirketlerine yönelik döviz satışlarını sıfırlandığı da görülmüştü. TCMB'nin aylık döviz alım-satım tutarları verisine göre Ocak ayında 6 yılın ardından ilk kez BOTAŞ'a döviz satışı gerçekleşmedi. TCMB Aralık 2014 tarihinden bu yana BOTAŞ'a döviz satışı gerçekleştiriyordu. 2014'ten bu yana TCMB BOTAŞ'a toplamda 44,9 milyar dolarlık döviz satışı gerçekleştirildi.
Reeskont kredisinin döviz rezervlerine katkısı
Reeskont kredileri ihracatçılara uygun maliyetli finansman kapsamında TCMB tarafından Türk Lirası olarak verilen, dönüşü de döviz cinsinden yapılan krediler olarak biliniyor. TCMB Kanunu'na dayanarak sunulan reeskont kredileri senette belirtilen döviz tutarının, kredinin kullandırıldığı tarihte ilan edilen kurdan Türk Lirası karşılığının bankalar aracılığıyla firmalara ödenmesi suretiyle kullandırılıyor. Kredilerin vadesinde geri ödemesi döviz olarak gerçekleştiğinden döviz rezervlerine buradan katkı geliyor.
İhracattaki performansa bağlı olarak 2019 ve 2020 yılında reeskont kredilerinde hızlı yükseliş izlenmişti. 2019'da reeskont kredileri katkısı bir önceki yıla göre 7,8 milyar dolar artarak 22,7 milyar dolara yükselmiş 2020'de ise buradan gelen katkı 23,7 milyar dolarla en yüksek seviyesine çıkmıştı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2019'da Türkiye'nin ihracatı 180,8 milyar dolarla rekor seviyede gerçekleşirken, 2020'de ise bu rakam 169,6 milyar dolar olmuştu.