Karşılıksız çek "para" ile mi "hapis" ile mi cezalandırılmalı?

Fulya &Ouml;ktem / Bloomberg HT Bor&ccedil;tan dolayı hapis cezası &uuml;lkemizde ihtilaf konusu olmaya devam ediyor. Bir kesim, borcunu &ouml;demeyene hapis cezası verilmesinin insan haklarına aykırı olduğunu savunurken; diğer kesim toplumsal barışın tesisi i&ccedil;in &ouml;zg&uuml;rl&uuml;ğ&uuml;n kısıtlanabileceği g&ouml;r&uuml;ş&uuml;nde. D&uuml;nyada genel kabul g&ouml;ren yol ise; hile, ihmal ile işlenenler veya &uuml;lke ekonomisinde ağır sonu&ccedil; doğuranlar dışındaki ekonomik su&ccedil;lara ekonomik ceza uygulanması y&ouml;n&uuml;nde. T&Uuml;RKİYE&rsquo;DE KARŞILIKSIZ &Ccedil;EK T&uuml;rkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi raporuna g&ouml;re Ocak-Temmuz d&ouml;neminde karşılıksız &ccedil;ıkan 18.6 Milyar TL&rsquo;lik 383 bin adet &ccedil;eki 42 bin kişi keşide etti. Buna g&ouml;re ilk yedi ayda ge&ccedil;en yılın aynı d&ouml;nemine g&ouml;re karşılıksız &ccedil;ek tutarı y&uuml;zde 53, &ccedil;ek adedi y&uuml;zde 53 ve tekil keşideci sayısı y&uuml;zde 40 arttı. Yılda yaklaşık 100 milyon ticari işlemin &ccedil;ek ile yapıldığı T&uuml;rkiye&rsquo;de karşılıksız &ccedil;ek keşide etmek su&ccedil; sayılıyor. Bu kapsamda her bir karşılıksız &ccedil;ek i&ccedil;in bin beş y&uuml;z g&uuml;ne kadar adli para cezası verilebiliyor, para cezası &ouml;denmediğinde de doğrudan hapis cezası uygulanıyor. HAPİS CEZASINA KARŞI OLANLAR Hukuk&ccedil;u Dr. Rezan Ep&ouml;zdemir, dara d&uuml;şt&uuml;ğ&uuml; i&ccedil;in &ccedil;ekin karşılığını &ouml;deyemeyen fail hakkında adli para cezasının hapis cezasına &ccedil;evrilmesinin kabul edilemez olduğunu savunuyor. Hapis cezasına karşı olmakla birlikte Ep&ouml;zdemir, suiistimallere dikkat &ccedil;ekiyor. &Ouml;rneğin, &ccedil;ek hesabı sahibinin t&uuml;zel kişi olması halinde, piyasaya karşılığı olmayan &ccedil;ekler yazan şirket sahibi, cezadan kurtulmak i&ccedil;in işletmesini malvarlığı olmayan birine devredebiliyor ve alacaklı mağdur oluyor. &Ccedil;ek Kanunu&rsquo;nun bu haliyle k&ouml;t&uuml; kullanıma a&ccedil;ık olduğunu kaydeden Ep&ouml;zdemir, &ccedil;ek yapraklarının limitli olmasının ve bankaların &ccedil;ek hesabı sahibinden teminat almasının hakkaniyet merkezli bir &ccedil;&ouml;z&uuml;m olacağını d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. HAPİS CEZASINI SAVUNANLAR Avukat Engin Ekici, hapis cezasından vazge&ccedil;ilen 2012-2016 arasında karşılıksız &ccedil;eklerde tahsil imkanının ortadan kalktığını savunuyor. Ekici, karşılıksız &ccedil;ek sorununun kronikleştiğini, basiretli tacir olgusunu ve toplumsal g&uuml;veni zedelediğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. &Ccedil;eklerin karşılıksız &ccedil;ıkmasında ekonomideki dalgalanmaların etkisinin yadsınamayacağını kaydeden Ekici, bununla beraber alacaklıların mağduriyetinin iktisadi durumdan değil genelde k&ouml;t&uuml; niyetli fiillerden kaynaklandığını vurguluyor. Ekici&rsquo;ye g&ouml;re karşılıksız &ccedil;ek su&ccedil;unda ama&ccedil;lanan hukuki yarar; alacaklının menfaatinin g&ouml;zetilmesini kapsamakla birlikte; &ouml;ncelikle ekonomik istikrarın ve toplumsal barışın korunması olduğundan, yani kamu d&uuml;zeni y&ouml;n&uuml; ağır bastığından, karşılıksız &ccedil;eke hapis cezası insan hakları ihlali teşkil etmiyor. HATA NEREDE? Ceza tartışmalarının &ouml;tesinde karşılıksız &ccedil;ek sorunu, &ldquo;vade&rdquo; nedeniyle &ccedil;ekin hukuki niteliğinin bozulmasından doğmuş olabilir. &Ccedil;ekte teknik anlamda vade yoktur ve g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml;nde &ouml;denir. T&uuml;rk Ticaret Kanunu&rsquo;nda da D&uuml;nya ile uyumlu bu kurgu benimsenmiştir. Ancak, bono ve poli&ccedil;enin aksine kredi değil &ouml;deme aracı olan &ccedil;ekin, ileri d&uuml;zenleme tarihli yani &ldquo;vadeli&rdquo; kullanımı &uuml;lkemizde hızla yaygınlaşmış ve vadeli &ccedil;eklerin ge&ccedil;erli sayılmasına y&ouml;nelik d&uuml;zenlemeler yapılmıştır. Prof. Dr. Abuzer Kendigelen&rsquo;e g&ouml;re &ccedil;ekte T&uuml;rk hukukuna ilişkin sorunların b&uuml;y&uuml;k kısmı bu fiili durumdan kaynaklanıyor. Kendigelen, Kıymetli Evrak Hukuku kitabında para ve hapis cezasının dahi vadeli &ccedil;ek uygulamasını engelleyemediğini, aksine, getirdiği cezai yaptırım tehdidiyle &ouml;deneceğine olan g&uuml;veni artırdığını, bu nedenle ticari hayatta vadeli &ouml;demeler i&ccedil;in bono yerine neredeyse tamamen &ccedil;ek talep edilir hale geldiğini vurguluyor. T&uuml;rkiye&rsquo;de vadeli &ccedil;ekin ge&ccedil;erli sayılmasına ilişkin ilk d&uuml;zenleme ekonomideki daralma gerek&ccedil;esiyle 2009&rsquo;da yapıldı ve birden fazla uzatılarak 2020 sonuna &ccedil;ekildi. Kendigelen, 10 yıldır devam eden vadeli &ccedil;ek d&uuml;zenlemesinin bir anlamda yerleşik hale getirildiğini ve idarenin tercihinin bu y&ouml;nde devam edebileceğini s&ouml;yl&uuml;yor. &Ccedil;EKTE G&Uuml;VEN NASIL SAĞLANACAK? &Ouml;zetle, &ldquo;vade&rdquo; gibi teknik bir meseleyle &ccedil;ekin hukuki vasfının bozulması, ekonomik ve sosyal &ccedil;er&ccedil;evede b&uuml;y&uuml;yerek girift bir sorun haline gelmiş g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. Eldeki risk raporu, karekodlu &ccedil;ek uygulamalarının ise karşılıksız &ccedil;ekte &ccedil;&ouml;z&uuml;m olabileceğine dair veri bulunmuyor. Bunun yanında Adalet İstatistikleri 2017 Raporunda karşılıksız &ccedil;ek su&ccedil;una idari para cezası ve &ouml;denmezse hapis cezası getirilmesinden sonra anılan su&ccedil;la ilgili sayılarda d&uuml;ş&uuml;ş g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; belirtiliyor.

Karşılıksız çek "para" ile mi "hapis" ile mi cezalandırılmalı?

Karşılıksız çek keşide etme suçu; ekonomik suça ekonomik cezayı savunanlar ile sadece ekonomik müeyyideyi yetersiz bulanlar arasında şüphesiz ki en hararetli tartışmanın yaşandığı alan. Peki çözüm hangisi?

Öne Çıkanlar