Koronavirüs aşısında yarış kızıştı, asıl sorun adil erişim
Ülkelerden gelen aşı anlaşması haberleriyle beraber aşıya adil erişim konusundaki endişeler de artıyor
Rusya 11 Ağustos’ta koronavirüs aşısını bulduğunu ve bunun dünyada “bir ilk” olduğunu açıkladı. Aşı hakkında henüz bir detay bilinmezken, bunu takiben ABD Moderna ile 100 milyon doz aşının üretilmesi ve dağıtılması için 1.5 milyar dolarlık bir anlaşma imzaladı.
Geçtiğimiz haftalarda ABD diğer ilaç şirketleriyle de aşıların üretilmesi, geliştirilmesi ve dağıtımı konusunda, toplam 4.15 milyar değerinde çeşitli anlaşmalar imzalamıştı. Johnson & Johnson ile geçen hafta imzaladığı anlaşmada deney aşamasındaki 100 milyon doz aşının tedarik edilmesi için ABD federal hükümet bütçesinden 1 milyar dolar ödemeyi kabul etti. Bu da her doz başına 10 dolara tekabül ediyor.
Geçen ay ise BioNTech ve Pfizer ile anlaşan ABD, deney aşamasındaki 100 milyon doz aşı için 1.95 milyar dolarlık bir ödeme yapacağını belirtmişti. Bu da doz başına 19.50 dolar civarına karşılık geliyor. AstraZeneca ise 1.2 milyar dolar karşılığında 300 milyon doz aşı sağlamayı, yani doz başına 4 dolar almayı, kabul etti.
Aşı yarışındaki bir diğer aktör olan İngiltere ise iki adet potansiyel koronavirüs aşısından 90 milyon doz tedarik etmeyi imzaladığı anlaşmalar ile garanti altına aldı.
BioNTech ve Pfizer ile 30 milyon doz aşı için anlaşma imzalayan İngiltere, Fransız ilaç şirketi Valneva ile de, aşının etkili olduğu tasdik edilirse ekstra 40 milyon dozluk bir opsiyonla beraber, 60 milyon dozluk bir anlaşma imzaladı.
Aşıya adil ulaşım için COVAX inisiyatifi
Ülkelerin girdiği bu aşı yarışından duyulan en büyük endişe ise ülkelerin eşit ve adil bir şekilde aşıya ulaşamama ihtimalleri ve “aşı milliyetçiliği”. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) aşıya eşit ulaşılabilmesini sağlamak için ülkeleri bir araya getiren COVAX tesisine öncülük ediyor.
Kendi bütçelerinden aşı çalışmaları için pay ayıran 75 ülkeyle, düşük gelir grubuna dahil ve gönüllü yardımlar ile desteklenen 90 ülkeyi buluşturan inisiyatif toplamda 165 ülkenin üyeliğinde dünya popülasyonunun %60’ını temsil ediyor.
Gavi Aşı İttifakı CEO’su Seth Barkley ise COVAX’ın koronavirüs pandemisine karşı tek çözüm olduğunu belirtiyor ve “İnisiyatife üye olan ve aşı üreticileriyle anlaşma sağlayan ülkeler, bunu ya da aşı çalışması yapamayan ülkeler için olası riskleri azaltıyor” diye ekliyor.
Buna ek olarak Gavi Haziran ayında COVAX Advance Market Commitment (AMC) standartlarını oluşturarak aşı üreticilerine teşvik sağlayarak, gelişmekte olan ülkelere de aşı sağlayacak miktarda aşı üretilebilmesi için bir finansal destek enstrümanı yaratmış oldu.
Erol Oytun Ercan