ZEYNEP BAYAR
Son on yıldır kadın liderler, küresel ekonomiyi şekillendiren ekonomi kuruluşlarında söz sahibi olmaya başladı. ABD Hazine Bakanlığı, Uluslararası Para Fonu (IMF), Avrupa Merkez Bankası (AMB) ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) gibi erkek egemen kuruluşlara liderlik eden kadınlar, aldıkları kararlarla küresel ekonomiye yön veriyor.
Amerikan Merkez Bankası’nın (fed) ilk kadın başkanı olan Janet Yellen, Amerikan siyasi tarihinde bir ilki daha başararak Ocak 2021’de ABD’nin ilk kadın hazine bakanı olmaya hak kazandı. IMF’in ilk kadın başkanı olan Fransız kökenli Christine Lagarde, sekiz yıllık görevinin ardından 2019 yılında Avrupa Merkez Bankası’nın ilk kadın başkanı olarak göreve başladı. Lagarde’den boşalan koltuğu ise Bulgar ekonomist Kristalina Georgieva doldurdu. Georgieva’nın gelişmekte olan bir ülkeden gelen IMF’teki ilk lider olması sebebiyle organizasyonda ayrı bir öneme sahip olduğu biliniyor. Çok taraflı ticaret sisteminin yasal ve kurumsal organı olan DTÖ’nün ilk kadın ve Afrika kökenli genel direktörü olan Nijeryalı Ngozi Okonjo-Iweala’nın 2021 yılında göreve gelmesiyle küresel ekonomiye yön veren kadın liderlere bir yenisi daha eklendi.
Peki, Türkiye’de ve dünyada kadınların ekonomiye katılım oranı hangi seviyelerde?
Kadının Türkiye ekonomisindeki rolü
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan “İstatistiklerle Kadın 2020” raporundaki hane halkı işgücü araştırması sonuçlarına göre, 2019 yılında Türkiye'de 15 ve üzeri yaştaki istihdam edilenlerin oranı yüzde 45,7 olarak açıklandı. Bu oran cinsiyete göre incelendiğinde, istihdam edilenlerin oranı kadınlarda yüzde 28,7, erkeklerde ise yüzde 63,1 oldu.
Kadın çalışanların bekâr veya çocuk sahibi olmasına göre değişiklik gösteren istihdam oranlarını incelediğimizde, 2019 yılında hanesinde 3 yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş grubundaki kadınların istihdam oranının yüzde 26,7, erkeklerin ise yüzde 87,3 olduğu görüyoruz. Yani veriler, Türkiye’deki zaten düşük olan kadın istihdam oranının çocuk sahibi olan kadınlarda daha da düştüğünü açıklıyor.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi ve TÜİK işbirliğiyle 2018 yılında hazırlanan “Türkiye’de Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması” verileri, Türkiye’de cinsiyete dayalı ücret farkının yüzde 15,6 seviyesinde olduğunu kaydetti. Söz konusu orana göre, bir iş başına 100 TL ücret alan erkek çalışanla, aynı işi yapan kadın çalışanın aldığı tutarın 84,40 TL olduğunu söyleyebiliriz.
Türkiye’de yönetim kurullarındaki kadın sayısı kaç?
Yönetim Kurulunda Kadın Derneği’nin yayımladığı raporda, 2020 yılında Borsa İstanbul (BIST) yönetim kurullarında yer alan kadınların oranının yüzde 15,9’dan yüzde 17’ye çıktığı açıklandı. Rapordaki diğer bir gelişme ise, 2019-2020 yılları incelendiğinde BIST-100 şirketleri içinde yönetim kurullarında yer alan kadınların oranının yüzde 13,7’den yüzde 15,6’ya yükseldiği görülüyor.
Ancak aynı rapor, 2020’de ’de yer alan 25 şirketin yönetim kurullarının tamamının erkeklerden oluştuğunu da ortaya koydu. Serbest Piyasa Kurulu’nun önerdiği minimum kadın üye oranının yüzde 25 olduğu göz önüne alındığında, yönetim kurullarında yer alan kadın oranının önerilen seviyeye gelmesinin 11 sene alacağı tahmin ediliyor.
Dünyada kadın istihdam oranı
Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İlişkiler Departmanı’nın (UN DESA) 2020 yılında yayımladığı “Ekonomik Güçlendirme” raporuna göre, dünya genelinde erkeklerin yaklaşık yüzde 75'i işgücü piyasasına katılırken, kadınlarda bu oranın yalnızca yüzde 50 olduğu belirtildi. Güney Asya, Kuzey Afrika ve Batı Asya'da yaşayan kadınların ise, iş gücü piyasasına katılma oranının yüzde 30 ile dünya ortalamasının altında kaldığı açıklandı.
Rapor aynı zamanda, dünya genelinde istihdam edilen kadınların bekâr, evli ve çocuk sahibi olmasına bağlı olarak istihdam oranlarının kendi içlerinde farklılık gösterdiğini de gözler önüne seriyor. Örneğin, bekâr olan kadınların istihdam oranı yüzde 82 iken, evli olanların istihdam oranı yüzde 64, en az bir çocuğu olan kadınların istihdam oranının ise yüzde 48 olduğu belirtildi.
Dünyada kadınların yalnızca yüzde 28’i yönetici pozisyonlarında
UN DESA’nın “Yönetim Konumdaki Kadınlar 2020” ismindeki bir başka raporunda, kadınların dünya genelinde yüzde 28’inin yönetici pozisyonlarında görev aldıklarını, bu oranın Kuzey Afrika, Batı Asya ve Orta ve Güney Asya'daki ülkelerde yüzde 13'e kadar düştüğünü gösterdi.
Dünya Bankası tarafından gerçekleştirilen ankete atıfta bulunan rapor, işletmelerdeki kadın CEO oranının yalnızca yüzde 18 olduğunu, ayrıca işletme ne kadar büyükse işletmenin bir kadın CEO tarafından yönetilme ihtimalinin bir o kadar azaldığını vurguladı.
— Bloomberg HT (@BloombergHT) March 8, 2021
