Rusya-S. Arabistan Petrol Savaşı: Filler tepişir çimenler ezilir
Rusya ve Suudi Arabistan petrol fiyatları üzerinden yeni bir ekonomik savaşa girişti. Peki ekonomisi petrole dayalı ülkeler düşen fiyatlara ne kadar dayanabilir?
Koronavirüsün etkisinden dolayı düşen petrol talebinin fiyatları aşağıya çekmesinden sonra üretim kesintilerini konuşmak için toplanan OPEC+’ın ortak bir karara varamaması sonrasında iki ülke sonu bilinmeyen bir fiyat indirme savaşına girişti.
Ekonomik büyüklükleri bakımından iki ülkenin de savaşı uzun süre tazmin edebilme kapasiteleri var fakat bu savaşın sonuçları görece küçük ve petrol bağımlılığı yüksek körfez ülkelerinde daha ciddi hissedilecek.
Kendi içerisinde ekonomik olarak ayrışan körfez ülkelerinin de değişen fiyatlardan farklı derecelerde etkileneceği ve pazar paylarını kaybetmemek için çabalarken bütçe dengelerinin etkileneceği muhtemel.
Petrol fiyatlarının bütçe dengesine etkisine bakıldığında, Kuveyt ve Katar petrol fiyatlarının değişimine karşı hassas ülkeler olarak öne çıkıyor. Bu iki ülkenin de 2008 krizi sonrasında petrol fiyatlarındaki düşüşle bütçe dengelerinin önemli derecede sarsıldığı görülüyor.
Katar'ın petrol bağımlılığı körfez standartlarında kabul edilebilir seviyede, Kuveyt’in petrol bağımlılığı ise diğer Körfez ülkelerine göre düşük fakat ölçek olarak daha küçük bir ekonomi olduğundan petrol fiyatlarına hassasiyeti görece yüksek.
Bu ülkelerin petrol dışı bütçe gelirlerinin payına bakıldığında ise, Katar’ın petrol dış gelirlerinin payı %17,8’ken, Kuveyt’in %35,6 olarak gözüküyor. Yani Katar bütçe gelirlerinde %82,2 petrole bağımlıyken, Kuveyt’te bu oran %64,4.
Bütçe dengesini sağlamak için gereken varil başına petrol taban fiyatıysa Katar için 43 dolar, Kuveyt içinse 48 dolar. Petrol fiyatları bu taban fiyatın altına düştüğünde bu ülkelerin bütçe dengeleri eksi tarafa geçmeye başlıyor.
Kuveyt pazar payını arttırmak için bugün fiyatlarda indirime gitse de, bunu ne kadar sürdürebileceği merak konusu. Katar ise körfezde siyasi ve ekonomik olarak soyutlanmış bir ülke, bunun etkilerini bu çekişmede de hissedecektir.
Muhtemel Kurban Bahreyn
Körfezde petrol fiyatlarının düşüşünden en çok etkilenecek ülke petrol gelirine bağımlılığından ve ölçek farkından dolayı Bahreyn olacaktır. Petrol fiyatlarının yüksek olduğu zamanlarda bile bütçe dengesini pozitife geçirmekte zorlanan Bahreyn, fiyatların düşmesiyle beraber bütçe kontrolünde ipin ucunu kaçırabilir.
Bahreyn’in petrol dışı bütçe gelirlerinin payı sadece %6,8, bu da ülkenin ne kadar petrole dayalı bir ekonomiğe sahip olduğunu gösteriyor.
Bahreyn’in bütçe dengesini sağlaması için ürettiği petrolü 84 dolardan satması gerekiyor, bu fiyat petrolünü 138 dolardan satması gereken İran hariç diğer tüm körfez ülkelerinden daha yüksek bir seviyede.
Bütün bunlar göz önüne alındığında Bahreyn bu fiyat çekişmesinden en çok etkilenecek körfez ülkesi olarak öne çıkıyor.
Umman, BAE ve Suudi Arabistan Ekonomik Benzerlik Gösteriyor
Suudi Arabistan, Umman ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin petrol konusunda ekonomik yapıları benzerlik gösteriyor. Üç ülkenin de petrol fiyat oynaklıklarından bütçelerinin etkilenme oranı birbirlerine yakın ve büyük dalgalar halinde değil. Bu ülkelerin petrol gelirlerine bağımlılığı yüksek olsa da Suudi Arabistan ve BAE’nin ölçeklerinden dolayı düşük fiyatlara hassasiyetleri daha az.
Bütçe dengesini sağlamak için gereken varil başına petrol taban fiyatı Suudi Arabistan ve Umman için 77 dolarken, BAE içinse bu rakam 62 dolar. Bu ülkeler petrolü Ruslara görece daha ucuz maliyetle çıkarsalar da, ekonomileri petrole dayalı bir yapıda olduğu için bütçe dengesini sağlayabilecek satış fiyatları daha yüksek.
Petrol dışı bütçe gelirleri incelendiğinde de bu ülkeler arasındaki yakınlık dikkat çekiyor. Suudi Arabistan'ın petrol dışı ürünlerin bütçe gelirlerindeki payı %17,8’ken, Umman’da %14,9, BAE’de ise bu pay %13,7.
Suudi Arabistan ve BAE’nin ekonomileri uzun vadeli bir petrol savaşında hemen hemen aynı oranlarda yıpranacaktır. Fakat fiyatlar uzun bir süre bu seviyelerde seyrederse de bütçe dengesini sağlamak için farklı ekonomik tedbirler almaları gerekecektir.
Umman ise ekonomik büyüklüğünün görece küçük olmasından dolayı fiyatların düşüşünün ekonomisine etkisini daha ciddi hissedecektir.
*Kaynaklar:
IMF Report: the Future of Oil and Fiscal Sustainability in the GCC Region(2020)
Bloomberg Terminal
Dünya Bankası GSYH Verileri
Erol Oytun ERCAN/Bloomberg HT