Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) likidite yönetiminde araç çeşitliliğini ve operasyonel esnekliğini koruyabilmesi için teknik nedenlerle Açık Piyasa İşlemleri (APİ) portföyünde yeterli miktarda bulundurulması gereken azami portföy nominal büyüklüğünü 2020 Yılı Para ve Kur politikası metninde TCMB analitik bilanço aktif toplamının yüzde 5’i olarak belirlemişti.
Bir önceki yıl azami nominal tutarı herhangi bir değişkene bağlı değildi ve 18,9 milyar TL olarak açıklanmıştı. Menkul kıymet toplamının bilanço büyüklüğüne oranı 2019’da ortalama yüzde 2,7 olarak gerçekleşti.
AZAMİ ORAN NE ZAMAN VE NE ŞEKİLDE ARTIRILDI?
Koronavirüs (Covid-19) salgınının küresel çapta yarattığı belirsizliğin Türkiye ekonomisi üzerindeki olası olumsuz etkilerinin sınırlandırılması amacıyla ilk tedbirler 17 Mart 2020’de açıklandı.
Söz konusu azami oranla ilgili ilk düzenleme ise 31 Mart 2020’de yapıldı. O tarihte TCMB’nin portföyünde 23.6 milyar TL menkul kıymet bulunuyordu. TCMB yaptığı açıklamada APİ portföyü için doğrudan alım işlemlerinin önden yüklemeli olarak gerçekleştirilebileceğini ve gerektiğinde söz konusu limitlerin piyasa koşullarına göre güncellenebileceğini belirtti. Ayrıca İşsizlik Sigorta Fonu için Piyasa Yapıcı bankalar üzerinden alınan DİBS’ler APİ portföyü için belirlenmiş olan limitlerin dışında tutuldu.
TCMB 17 Nisan 2020’de bir başka duyuruyla azami oranı yüzde 5’ten yüzde 10’a yükseltti.
İŞSİZLİK SİGORTASI FONU İÇİN NE KADAR DİBS ALINDI?
TCMB’nin internet sitesinde paylaştığı verilere göre Piyasa Yapıcı bankaların İşsizlik Sigortası Fonu'ndan satın aldıkları DİBS'leri TCMB'ye satma imkanı kapsamında gerçekleştirilen işlemler üç değişik tarihte yapıldı. İhalelerde alınan toplam 20,7 milyar TL’lik DİBS’lerin güncel piyasa değerinin 21,7 milyar TL olduğu tahmin ediliyor.
TCMB TANIMLADIĞI LİMİTİN NERESİNDE?
TCMB’nin 08 Haziran 2020 tarihinde bilanço büyüklüğü 737,2 milyar TL düzeyinde bulunuyor. Bu rakam üzerinden yapılan hesaplamalarda İşsizlik Sigortası Fonu için alınan tahviller hariç APİ portföy toplamının yüzde 7,45 seviyesinde olduğu görülüyor.
Mevcut rakamlar üzerinden değişkenleri sabit tuttuğumuzda, TCMB’nin yaklaşık 20 milyar TL daha menkul kıymet alabilecek alanı bulunuyor. Bu alanın yaklaşık 6 milyar TL’si Katar ile yapılan swap anlaşması sonrası bilanço genişlemesiyle oluştu. 18 Mayıs 2020’de 671,7 milyar TL olan bilanço toplamı, bir sonraki iş günü işlemin muhasebeleşmesinden sonra 735,5 milyar TL’ye yükselmişti.
CUMHUR ÖRNEK – ARAŞTIRMA MÜDÜRÜ