Türkiye ekonomisi 2022'de iç tüketimin katkısıyla beklentileri aşan bir büyüme performansı kaydetti. Ekonomi yılın tamamında yüzde 5,6 büyüdü. Yılın son çeyreğinde büyüme ise yüzde 3,5 olarak gerçekleşti. Son çeyrekte çeyreklik bazda büyüme ise yüzde 0,9 olarak kaydedildi. Sektörel performansa bakıldığında 2022'nin tamamında hizmetler sektöründeki çift haneli büyüme, buna karşın inşaattaki sert daralma dikkat çekti. 2021'de yüzde 24,9 büyüyen ihracat ise 2022'de yüzde 9,1 ile tek hanelerde büyüme gösterdi.
Türkiye ekonomisinde 2022 büyüme performansının detayları belli oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre Türkiye 2022'de yüzde 5,6 büyüme kaydetti. 4. çeyrekte gayrisafi yurt içi hasıla bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 3,5 arttı. Son çeyrekte bir önceki çeyreğe göre ise yüzde 0,9'luk büyüme kaydedildi.
2022 yılında kişi başına GSYH dolar cinsinden 10 bin 655 dolar olarak hesaplandı.
Türkiye 2022'de büyüme tarafında hanehalklarının tüketimi yine öne çıktı. 2022'de iç tüketim yüzde 19,7 büyüdü. Yatırımlar tarafında ise büyümenin ivme kaybettiği görüldü. 2020 ve 2021 yıllarında yüzde 7,4 artan yatırımlar 2022'de yüzde 2,8 büyüdü.
İhracat tarafında da benzer tablo dikkat çekti. 2021'de yüzde 24,9 büyüyen ihracat, 2022'de yüzde 9,1 ile tek hanelerde büyüme kaydetti.
Sektörel düzeyde inşaattaki sert daralma dikkat çekti
Sektörel dağılıma bakıldığında 2022'de tarım sektörünün yüzde 0,6 büyüdüğü görüldü. 2022'nin son çeyreğinde tarımda yüzde 0,3'lük daralma kaydedildi.
Sanayi tarafında 2022'de yıllık büyüme yüzde 3,3 oldu. Sanayi de yılın son çeyreğinde yüzde 3'lük daralma gösterdi.
İnşaat sektörü 2022'de oldukça kötü bir performans sergiledi. 2022'nin tamamında inşaatta daralma yüzde 8,4 oldu ve salgın yılı olan 2020'deki yüzde 5,5'lik daralmanın üzerine çıktı.
Hizmetler sektörü 2022'de ekonominin motor güçlerinden biri oldu. Hizmetlerde 2022 yılında büyüme yüzde 11,7 ile çift haneli seviyelerde kaydedildi.
İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı geçen yıl yüzde 30,1 iken bu oran 2022 yılında yüzde 26,5 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise yüzde 52,5'ten yüzde 54,5'e yükseldi.
Piyasanın beklentisi yüzde 5,2 olarak belirlenmişti
Bloomberg HT anketine katılan ekonomistlerin beklentisi Türkiye'de gayrisafi yurt içi hasılanın 2022'de yüzde 5,2 artması yönündeydi. Yılın son çeyreğine ilişkin yıllık büyüme beklentisi ise yüzde 2,8 olarak belirlenmişti.
Uluslararası kurumların tahminleri yüzde 5 civarındaydı
Uluslararası kurumların Türkiye 2022 büyümesine ilişkin tahminleri de yüzde 5 civarındaydı. üzerindeydi. Uluslararası Para Fonu (IMF) daha önce yüzde 5 olarak açıkladığı 2022 Türkiye büyüme tahminini yüzde 5,5 seviyesine çıkarmıştı.
Dünya Bankası'nın 2022 yılına ilişkin büyüme beklentisi ise yüzde 4,7 olarak açıklanmıştı. EBRD'nin 2022 tahmini de yüzde 4,5 seviyesindeydi.
Ekonomi yönetiminin 2022'ye ilişkin büyüme tahmini de yüzde 5 olmuştu. Orta Vadeli Program'a göre 2022 için GSYH büyümesinde gerçekleşme tahmini yüzde 5 olarak açıklanmıştı.
3. çeyrekte yüzde 3,9'luk büyüme kaydedilmişti
Ekonomi ilk çeyrekte yüzde 7,5 ikinci çeyrekte yüzde 7,7 büyüme göstermiş ardından üçüncü çeyrekte büyüme yüzde 3,9'a yavaşlamıştı.
Bu dönemde TL'deki değer kaybı ve Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı gündemdeydi. Enerji piyasasındaki fiyat artışlarının da etkisiyle enflasyon yüzde 85'in üzerine çıktı. Ekonomi yönetimi bu dönemde, cari fazla odaklı kredi ve büyüme politikalarını öne çıkarmıştı.
Öncü göstergelerden çıkan sinyaller
Yılın son çeyreğinde sanayi üretiminden gelen sinyaller büyümede yavaşlamaya işaret etmişti. Kasım ayında sanayi üretimi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1,3 gerilemişti. Böylelikle sanayi üretimi pandemiden bu yana ilk kez yıllık bazda düşüş yaşamıştı.
Sanayi açısından benzer sinyaller imalat satınalma yöneticileri endeksi (PMI) cephesinden de gelmişti. Yılın büyük bölümünde endeks eşik değer olan 50'nin altında kalarak daralma sinyali vermişti. Kasım ayında endeks 45,7 ile yılın en düşük seviyesine gerilemişti.
Makine-teçhizat yatırımlarında 3 yılın en kötü çeyreği
Makine-teçhizat yatırımları 2022 yılının son çeyreğinde yüzde 2,3 büyüme kaydetti. Böylelikle 2019'un üçüncü çeyreğinden bu yana makine-teçhizat yatırımlarında en yavaş büyüme görüldü.
2022'nin son çeyreğinde Türkiye ekonomisinde yatırımların ivme kaybettiği görüldü.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı verilere 2022'nin son çeyreğinde yatırımlar yüzde 2,6 artış kaydetti. 2022'nin son çeyreğinde ekonomi bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 3,5 büyürken, yatırımlardan 0,6 puanlık katkı geldi.
2022'nin son çeyreğinde makine-teçhizat yatırımları yüzde 2,3 büyüdü. Böylelikle 2019'un üçüncü çeyreğinden bu yana makine-teçhizat yatırımlarında en düşük büyüme kaydedildi.
Salgın döneminde yaşanan parasal genişlemenin etkisiyle makine-teçhizat yatırımlarında yukarı yönlü bir ivme yakalanmış, 2021 yılının ikinci çeyreğine gelindiğinde makine-teçhizat yatırımları yüzde 35,6 büyümüştü.
2022 yılının ilk üç çeyreğinde de makine-teçhizat yatırımlarında çift haneli büyüme görülürken, yılın son çeyreğinde ciddi bir ivme kaybı izlendi.
İnşaat yatırımlarında düşüş serisi bitti
Makine-teçhizat yatırımlarında ivme kaybı dikkat çekerken, inşaat yatırımlarında görülen düşüş serisi de 2022 son çeyreği itibariyle son buldu.
İnşaat yatırımları 2022 son çeyreğine gelene kadar beş çeyrekte yıllık olarak daralma kaydetmişti. 2022 son çeyreğinde inşaat yatırımları yüzde 0,3 de olsa büyüme gösterdi.
Çalışanın büyümeden aldığı pay rekor düşük seviyede
Türkiye ekonomisi yıllık bazda büyürken, çalışanların aldığı pay azaldı. Çalışanların büyümeden aldığı pay 2022'de yüzde 26,5'e geriledi. Böylelikle 1998 yılına giden veri setinin en düşük seviyesi kaydedildi.
OLCAY BÜYÜKTAŞ
2022 yılı büyüme verileri, çalışanların büyümeden aldığı payın tarihi seviyelerde gerilediğini ortaya koydu.
Çalışanların büyümeden aldığı pay 2021'de yüzde 30,1 olarak gerçekleşirken, 2022'de yüzde 26,5'ye geriledi.
Söz konusu veri, işgücü ödemelerinin kaydedildiği 1998 yılından beri görülen en düşük seviye oldu.
1998 yılında ücretlilerin aldığı pay yüzde 28,8 olarak kaydedilirken, sonraki yıllarda yüzde 29-36 arasında seyretti.
Yıllık bazda verilere yakından bakıldığında 1999 yılından itibaren düşüş eğilimi gösteren ücretlilerin payı, 2015 yılında yüzde 6,8 ile 7,1 arasında seyreden enflasyona karşın 2016 yılında asgari ücrete yapılan yüzde 30'luk artışla ciddi bir iyileşme gösterdi.
Ancak, yıllar içinde yükselen enflasyonun gerisinde kalan ücret artışları, çalışanların büyümeden aldığı payın da düşmesine yol açtı.
Çeyrek bazda da rekor düşük pay
Bugüne gelindiğinde ise çalışanların büyümeden aldığı pay, veri setinin tutulmaya başladığı 2009 yılının da gerisinde kalırken, çeyreklik bazda 2003 yılından beri en düşük seviye olarak kaydedildi.
TÜİK verilerine göre çeyreklik bazda çalışanların aldığı iş gücü ödemeleri ilk çeyrekte yüzde 31,2, ikinci çeyrekte yüzde 25,4 olarak gerçekleşti. Bu yılın ikinci çeyreğinde görülen gerileme üçüncü çeyrekte yüksek enflasyon nedeniyle gerek asgari ücrete, gerek asgari ücretli dışındaki çalışanlara yapılan zamlarla yüzde 26,3'e yükselirken son çeyrekte yeniden yüzde 25,2'ye geriledi.
İşgücü ödemeleri 2022 yılında bir önceki yıla göre yüzde 82,7 artarken, net işletme artığı/karma gelir yüzde 115,2 arttı. 2022 yılının dördüncü çeyreğinde ise işgücü ödemeleri bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 103,3 artarken, net işletme artığı/karma gelir yüzde 104,9 arttı.
Yeldan: Azalma trendi sürdü
Verileri değerlendiren Prof. Erinç Yeldan 2022’de GSYH’deki reel yüzde 5.6 artışa karşın, emeğin milli gelirden aldığı paydaki azalma trendinin devam ettiğini belirtti.
Yeldan, "Yeni sistemle birlikte 2019’un ikinci çeyreğinden sonra reel milli gelir çeyrek dönemler bazında yüzde 60 arttı. Sermaye gelirlerindeki artış yüzde 80’e ulaşırken, işgücü gelirleri reel olarak sadece yüzde 23 arttı. Bunun sonucunda 2019’un ikinci çeyreğinden bu yana emeğin payındaki gerileme yüzde 7.1 iken sermayenin payındaki artış yüzde 7.7 oldu" ifadelerini kullandı.
İnternet sitemizde kullanılan çerezlerle ilgili bilgi almak ve tercihlerinizi yönetmek için Çerez Politikası, daha fazla bilgi için Aydınlatma Metni sayfalarını ziyaret edebilirsiniz. Sitemizi kullanarak çerezleri kullanmamızı kabul edersiniz.
