Kurunun yanında yaş da yandı

Ekonomi yönetimi geçtiğimiz yıl yeniden devreye aldığı kambiyo işlemlerindeki banka ve sigorta muameleleri vergisini (BSMV) 24 Mayıs 2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere binde 2'den yüzde 1'e yükseltti. Yapılan bu değişiklikle verginin nispeti beş kat artmış oldu.

DÜZENLEMEDE KAMBİYO NASIL TANIMLANIYOR?

Konunun detaylarına ve piyasaya etkisine gelmeden önce, düzenlemedeki kambiyo tanımlamasını hatırlamakta fayda var.

Düzenlemede kambiyo; Türk parası kıymetini koruma hakkında 32 sayılı kararın ikinci maddesinde döviz (kambiyo) efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev'i hesap, belge ve vasıtaları olarak tanımlı.

Hatta Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Türkiye Bankalar Birliği Başkanlığı’na gönderilen ve ivedilikle Birlik üyelerine duyurulması istenilen 21.05.2020 tarih ve E.53703 sayılı yazıda; bankalar nezdinde yatırım hesapları ve diğer (vadesiz, vb.) hesaplar üzerinden fiziki teslimat olmaksızın yapılan altın satış işlemleri de kambiyo işlemi kapsamında değerlendirilerek bu işlemler üzerinden yürürlükteki oranlara göre kambiyo muamele vergisi hesaplanması gerektiği bildirilmişti.

ALINAN PARA BİRİMİ TL DEĞİLSE BSMV VAR

Kambiyo almak isteyenlere, banka, yetkili müessese (döviz büfeleri) ve diğer finansal kuruluşlar tarafından satılan Dolar, Euro vb. yabancı paralar ile yine bankalarda açılan altın mevduat/yatırım hesapları için fiziki olmayan altın satış tutarı üzerinden kambiyo işlem vergisi kapsamında yer alıyor.

Ancak düzenlemede kambiyo almak isteyenlerin karşılığında ödeyeceği para birimi ile ilgili detay bulunmuyor. Kambiyo almak isteyenler karşılığında ödemeyi TL ile de yapsa, başka bir kambiyo ile de yapsa vergi kapsamına giriyor. Bir başka deyişle, alınan kambiyo karşılığında TL satılmasa dahi işlemciler BSMV ödemek durumunda kalıyor.

“KAMBİYO ALMAK İSTEYENLER” CEPHESİNDEN ÖRNEKLER:

HANGİ İŞLEMLER İÇİN BSMV YÜZDE SIFIR?

Mesela düzenlemede reel sektörün bilanço risklerini veya nakit akışını yönetirken yaptığı kambiyo işlemleri için vergi oranı yüzde 0 (sıfır) olarak belirlenmiş. Peki başka hangi işlemlerde BSMV alınmadığını maddeler halinde sıralayalım:

1) Bankalar ile yetkili müesseselerin kendi aralarında veya birbirlerine yaptıkları kambiyo satışları,

2) Hazine ve Maliye Bakanlığına yapılan kambiyo satışları,

3) Döviz kredisinin ödenmesine yönelik olarak, döviz kredisi kullanılan ya da kullanımına aracılık eden banka tarafından kredi borçlusuna yapılan kambiyo satışları,

4) Sanayi sicil belgesini haiz işletmelere yapılan kambiyo satışları,

5) İhracatçı Birliklerine üye olan ihracatçılara yapılan kambiyo satışları,

PARİTE İŞLEMLERİNDE DE MALİYET ARTTI

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, hafta içinde katıldığı televizyon programında BSMV’nin döviz ve altın işlemlerinde vergi oranının artırılması hakkında “Kambiyo vergisi kime var? Döviz bozdurana var mı? Yok. İhracatçıya yok, yabancıya yok. Al-satçıya, üretim yapmayana var” diye konuştu.

Ancak görüştüğümüz bankacılar, alınan para birimi TL olmadığı her durumda vergi oluştuğunu ve bunun düzenlemenin yapıldığı ilk günden beri devam ettiğini ancak alınan son kararın parite işlemleri için maliyeti iyice artırdığını ve hacmin olumsuz etkileneceğini belirtiyor. İşlemin içinde TL olmamasına rağmen, iki yabancı para biriminin alınıp satıldığı işlemlerden, yönden bağımsız, vergi doğduğunun altını çizen bankacılar, bugün Euro’yu dolara karşı alanın da satanın da vergi ödediğini, kurunun yanında yaşın da yandığını söylüyor.

ÖNEMLİ OLAN SİSTEMDE KALMASI

Finansal istikrar için atılan adımlarla önce yurt dışı yerleşikler için satılabilecek TL miktarını azalttık; sonra yurt içi yerleşikler için de TL satmanın maliyetini artırdık. Ancak unutmayalım ki, yurt içindeki yabancı para mevduatlar etkin çalışan finans piyasaları üzerinden sistemin ihtiyacına cevap vermeye devam ediyor. Bankalarımızın döviz kredilerine kaynak, TL ihtiyaçlarına dayanak; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nda zorunlu karşılık olarak rezerv. Olağanüstü dönemler sert uygulamaları beraberinde getirebiliyor; ancak, gerçek kişilerin yabancı para mevduatlarıyla küresel piyasalarda yapacakları (TL Hariç) işlemleri de vergilendirmek düzenlemenin amacından sapmasına yol açmış durumda.