Analiz: Azerbaycan'ı Anlamak
-
Yanıbaşıma otur, Cemşid; "ucube"nin neden yıkıldığını anlatayım sana!
Türkiye ile Ermenistan arasında Zürih'te kapalı kapılar ardında deruhte edilen ancak, hayata geçirilemeyen "açılım protokolleri" sonrası, "yay" gibi gerilen Bakü-Ankara ilişkileri nasıl oldu da, apansız "mazi"deki
günlerine döndü; hiç düşündünüz mü?
Bakü Türk Şehitliği'ndeki Türk bayraklarının gönderden indirilip, direklerinin söküldüğü, misilleme kabilinden Bursa'da Azerbaycan bayraklarının "çöpe atıldığı" günleri hatırlayınız.
"Bir millet, iki devlet"ten, "düşman kardeşler"e indirgenen ve kabul etmek gerekir ki, "günahın ve kabahatin çoğunun Ankara'ya ait olduğu" günlerden "asude" bugüne "hangi gizli el" marifetiyle gelindi acaba?
Haritaya biraz yaklaşın lütfen:
Güney Kafkasya'da denklemin kaç elemanı var?
Ermenistan(Erivan), Azerbaycan(Bakü) ve Gürcistan(Tiflis)
Peki, Kafkasya denkleminin bir parçası olması gereken Türkiye'deki Kafkasya patentli projelerin kaç elemanı var?
O da, 3 elemandan oluşuyor ama biraz farklı:
Bakü-"Tiflis"-Ceyhan Petrol Boru Hattı
Bakü-"Tiflis"-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı
Bakü-"Tiflis"-Kars Demiryolu Hattı
Fotoğraf son derece net aslında. Okuyalım: Azerbaycan, yani Bakü; Kafkasya'da içinde "Tiflis" geçen projelere "açık"; Erivan'a "kapalı"
Dolayısıyla, Türkiye içinde "Tiflis" geçen projelerle Bakü'nün kapısını çalabiliyor ancak...
Basit okuma ile bile "şıp" diye anlaşılabilecek "çıplak" gerçek(yukardaki 3 projenin basit bileşenleri) orta yerde dururken; Türkiye, bir ara bölgesel oyunculuğa soyunup ve de "diplomasidışı zehab"a kapılarak, yanlış bir denklem kurdu ve "Erivan"ı meseleye dahil etmek istedi. O gün, hesap karıştı.
Dost ve kardeş Azerbaycan ile göğüs göğüse muharebe mesafesine geldik;
hatırlayınız.
Peki, sonra nasıl oldu da ilişkiler normalleşti?
Orada da, "usturuplu bir kronoloji" ile desteklenen bir denklem var...
Ocak-2011: Başbakan Erdoğan, günlerden bir gün, neredeyse sağır sultanın bile duyduğu Kars'taki anıtla ilgili kimilerine göre "absürd", gerçekte ise son derece hesap-kitap edilmiş bir tartışma başlattı: "Orada bir 'ucube' var" dedi, Başbakan ve heykel üzerinden iç kamuoyunun da hayli alakadar olduğu bir vaveyla koptu.
Haziran-2011: "Ucube" yıkıldı.
Ekim-2011: "Henüz kendi sınırları içinde dahi mütekamil bir rafinerisi olmayan Azerbaycan'ın Türkiye'ye içten içe kızan ve içerleyen Prezidenti İlham Aliyev Cenapları, ülkesinin sınırları dışında bir yerde(İzmir) "Azerbaycan devletinin en büyük dış yatırımı"nın temelini atmak için bi-zatihi Türkiye'ye geldi.
Ocak-2012:Yıllarca arpa boyu yol alamayan Nabucco projesi için canhıraş çabalar yürüten Türkiye, yine İlham Aliyev Cenapları'nın bi-zatihi attığı adımla, Türkiye'yi bir uçtan diğer uca katedecek Trans Anadolu Boru Hattı(TANAP) projesi'ni imzaladı.
Ertesi gün, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız'ın verdiği demeç mealen şöyle idi: Artık, Avrupa'ya gidecek gazın vanası Edirne'dedir.
Bu cümleyi enerji analistleri strateji diline şöyle tercüme etti:
Türkiye,yıllarca "başlangıç gazı dahi temin edilemeyen Nabucco", yerine Bakü'nün ihsanıyla, ve de "ucube"nin hatırına TANAP sayesinde "gerçek bir enerji köprüsü" oldu.
Karabağ işgaliyle, topraklarının 5'te 1'ini kaptıran ve sonrasında biraz da umarsızca sağına soluna bakınan Bakü, ne ezeli müttefiki Rusya'dan, ne istikbaldeki stratejik ortağı ABD'den beklediği yardımı alamayınca, içerledi ve muhtemeldir ki, ağzından şöylesi bir dize çıktı:
Bu "taksim"i, Kurt yapmaz;
"Kuzu"ya "çoban" olsa...(Necip Fazıl)
Yolunuz düşerse, Bakü'yü şöyle bir gezin. 1881'den beri petrol fışkıran bu bereketli topraklar üzerinde Dubai, Şanghay, Hong-Kong'u kıskandıracak devasa yapılar yükseliyor. Kent, geceleri Viyana ışıltılarına bürünüyor.
Petrol fiyatları uluslarararası piyasalarda "krizin de etkisiyle" fezaya doğru yükselirken, Bakü'nün şehir ışıkları daha bir parlak yanıyor.
Bir rakam verelim. Gerisini siz bulursunuz. Şu anda Azerbaycan'ın sadece "petrol fonu"nda biriken para 30 milyar doların üzerinde ve bu parayı harcayacak yer bulamıyor Bakü yönetimi... O yüzden de, Batı'ya açılan kapısı Türkiye üzerinden kendini yeniden yaratmayı tasarlıyor...
Ve yine o yüzden, Bakü; bugün göbeğini kendisi kesmek istiyor. Türkiye'ye düşense "iyi bir doğum ebesi" olmak...
Ali Çağatay
Bloomberg HT Yayın Koordinatörü
acagatay@bloomberght.com