Küresel gıda fiyatları Nisan ayında düştü

FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, palm, soya ve kolza yağı tohumu fiyatlarının düşmesiyle Nisan ayında yüzde 5.2 geriledi. Biyoyakıt talebindeki azalma bu gerilemede rol oynadı. Gıda sektöründeki talebin azalmasının yanı sıra, Malezya'daki palm yağı üretimindeki beklenen artış ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki soya kırma daha önce beklenenden daha yüksek üretimde bunda etkili oldu.

FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi ise yüzde 3.6 düştü. Tereyağı ve süt tozu fiyatları, artan ihracat olanakları, stok fazlası, zayıf ithalat talebi ve kuzey yarımkürede restoran satışlarının azalması nedeniyle çift haneli düşüş kaydetti.

FAO Et Fiyatı endeksi de yüzde 2.7 geriledi. Çin'den yapılan ithalat talebindeki kısmi toparlanma, başka yerlerdeki ithalattaki düşüşü dengelemek için yetersiz kaldı. Büyük üretici ülkeler lojistik darboğazlara maruz kaldı ve evde kalma önlemleri nedeniyle gıda hizmetleri sektöründen gelen talepte ciddi bir düşüş yaşandı.

FAO Kıdemli Ekonomisti Upali Galketi Aratchilage, “Pandemi et için hem talep hem de arz tarafını sert etkiliyor. Restoranların kapanması ve hane halkı gelirinin azalması düşük tüketime sebep olmakta ve bu durum işletmeler tarafında işgücü kıtlığına yol açtığı için büyük oranda hayvancılık yapan ülkelerde zamanında üretim sistemini etkilemekte” dedi.

Uluslararası buğday ve pirinç fiyatları ise önemli ölçüde yükselirken, mısır fiyatları keskin bir şekilde düştüğü için FAO Tahıl Fiyat Endeksi çok az geriledi.

Uluslararası pirinç fiyatları, büyük ölçüde Vietnam'ın (daha sonra yürürlükten kaldırdığı) geçici ihracat kısıtlamaları nedeniyle Mart ayına göre yüzde 7.2 arttı. Rusya’nın ihracat kotasının hızlı bir şekilde yerine getirildiğini gösteren raporlara göre ise buğday fiyatları yüzde 2.5 arttı.

Mısırı da içeren diğer ürünlerin fiyatları hem hayvan yemi hem de biyo-yakıt üretimi için kullanım talebindeki azalmanın etkisiyle yüzde 10 düştü.

Buğday üretimi istikrarını koruyor ancak stoklar 2020/21'de daha da büyüyebilir

Bugün yayınlanan Tahıl Arz ve Talep Özetinde FAO, 2020/21 pazarlama sezonunda küresel buğday arzı ve talebi için ilk tahminlerini açıkladı.

Dünya üretimi, 2019 seviyesine paralel olarak 762.6 milyon ton olarak tahmin ediliyor. Avrupa Birliği, Kuzey Afrika, Ukrayna ve ABD'de daha az hasat beklenmekle beraber Avustralya, Kazakistan, Rusya ve Hindistan'daki büyük hasatlarla neredeyse bir denge sağlanıyor.

2020/21 yıllarında küresel buğday kullanımının istikrarlı olması beklenmekte. Gıda tüketiminde beklenen artışların, yem ve endüstriyel kullanımlardaki azalmaya ağır bastığı görülmekte. 2021'de mahsul mevsiminin kapanmasıyla birlikte buğday stoklarının, Çin stoklarında öngörülen büyük bir artışla, 274.5 milyon tona yükseleceği tahmin edilirken, dünyanın geri kalanında küresel stokların yaklaşık yüzde 5 oranında azalarak 2013'ten beri en düşük seviyesine gerilemesi bekleniyor.

FAO, bu yıl hasattın yakında başlayacağı Arjantin, Brezilya ve Güney Afrika'da da güçlü mısır üretimi bekliyor.

2019/20'de tahıl kullanımı daha düşük, stoklar daha yüksek

FAO, 2019’daki 2 720 milyon ton olan dünya çapında üretim tahminini korudu- ancak COVID-19'un ekonomik büyüme, enerji piyasaları ve hayvan yemi talebi üzerindeki etkileri sonucunda 2019/20'deki tahıl kullanımı için öngörüsünü 24.7 milyon ton azalttı. Yeni tahmin çoğunlukla Çin ve ABD'de mısır kullanımının azaldığını gösteriyor.

FAO, kısmen Nijerya için gıda alım tahminlerinin düşmesine bağlı olarak, dünya genelinde toplam pirinç kullanımı için tahminini kısmen düşürdü, ancak genel pirinç tüketiminin, Asya'daki gıda alımında yıllık bazda genişlemesiyle hala yeni bir rekor kırması bekleniyor. 2019/20 döneminde buğday kullanımının, artan gıda tüketiminin beklentisiyle önceki sezona göre yüzde 1.2 artması bekleniyor.

Şu anda 884 milyon ton veya açılış seviyesi 13.6 milyon ton üzerinde sabitlenmiş olmasına rağmen düşük kullanım oranları 2020 sezonunda dünya tahıl stoklarının yükselmesine neden oluyor. FAO hububat küresel stok kullanım oranını geçen ay yüzde 30.7 olarak öngörmesine rağmen, bu durum hububat küresel stok kullanım oranının yüzde 31.7’ye çıkmasına neden oldu. Tahıl stoklarındaki artışın ana sebebi olarak mısır stoklarından kaynaklanmaktadır. Böylece, stokların tüm zamanların en yüksek değeri olan 428 milyon tona ulaşması beklenmektedir.

2019/20 yılında darı ve buğday başta olmak üzere dünya hububat ticaretinin yüzde 2.8 artarak 422 milyon tona yükseleceği tahmin edilmekte. Karadeniz bölgesinde yetiştirilen buğday üzerindeki ihracat kısıtlamaları çoğu durumda zaten kaldırılmıştır ve üretici ülkelerin tam yıl ihracat taahhütlerini etkilemesi beklenmemektedir.

TÜRKİYE'DE GIDA ENFLASYONU YÜKSELİŞTE

Hatırlanacağı üzere Nisan'da gıda enflasyonu aylık bazda yüzde 2,53 artarken, yıllık bazda yüzde 13,07 yükselmişti.

Nisan ayında fiyatı en çok artan ilk 10 gıda ürününün başında yüzde 46, 2'lik fiyat artışıyla sarımsak geldi.

Nisan'da kuru soğanın fiyatı yüzde 37,5 artarken, patatesin fiyatı yüzde 31 yükseldi.

Fiyatı en çok artan diğer gıda ürünleri ve artış oranları şöyle: "Kivi %30,5, Portakal %26,7, Havuç %20,2, Elma %17,9, Limon %16,9, Yumurta %15, Mercimek %12,6"

Böylece, endeks tarihinde aylık bazda en yüksek Nisan ayı enflasyonu görüldü.

İrfan Donat

Bloomberg HT Tarım Editörü