Hiçbir dükkan ürünlerini almaları için müşterilerine para ödemez; ancak bazı sıra dışı durumlarda çık sınırlı miktarda da olsa gerçekleşebiliyor.
Petrol piyasasında fiyatlar Pazartesi günü beklenmedik bir şekilde eksiye geçti. WTI petrolde bazı vadeli kontratlar varili eksi 37.63 dolardan fiyatlama yaptı.
Petrol talebinde pandemi kaynaklı çöküş, dünyanın en büyük üreticileri arasındaki fiyat savaşının piyasayı arza boğması, depolama tesislerinin kapasitelerinin sınırına yaklaşması ve vadeli piyasaların aylık seyri, şaşkınlık yaratan fiyat gelişmelerinde etkili oldu.
1. Petrol vadelilerinde fiyat neden eksiye döndü?
Bazı üreticiler için üretimi durdurmak ya da arz fazlasını depolayacak bir yer bulmak uzun vadede daha ucuz olabilir. Birçoğu ise kuyularını kapatmalarının kalıcı olarak hasar vereceği ve gelecekte ekonomik olmayan bir hale gelebileceğinden endişe ediyor. Ayrıca petrol vadelilerini fiyat hareketlerinden yararlanmak için alan, fiziki teslimat istemeyen traderlar mevcut. Sert fiyat düşüşlerine maruz kalmaları durumunda depo bulma veya zararına satma seçenekleriyle karşı karşıya kalırlar. Giderek tırmanan arz fazlası depolama alanlarını azaltarak daha pahalı hale getiriyor.
2. Arz fazlası neden oluştu?
Pandemi ya da fiyat savaşı tek başlarına enerji piyasalarını sarsmak için yeterliydi. Bir araya gelince petrol piyasasını altüst ettiler. Virüs tüm dünyada yayılmaya başladıkça petrol talebinin kademeli olarak azalmasına neden oldu. İtalya gibi ülkeler koronavirüs kaynaklı kapanmaların ekonomik anlamda ne kadar zarar verebileceğini gösterdikçe Suudi Arabistan ve Rusya gibi büyük üreticiler inatçı davrandı. Üretimi sınırlandıran anlaşma çöktü ve her iki ülke de muslukları sonuna kadar açtı. Piyasaya rekor seviyede petrol girişi oldu.
3. Üretim kısıntısı anlaşmasına ne oldu?
OPEC, Rusya, ABD ve 20 ülke anlaşmaya vardı. Ancak uzlaşmaya vardıkları kısıntı miktarı arzın kabaca yüzde 10'una denk geliyor ve bu miktar sert düşen talep çok yetersiz. Fiyatlar ilk olarak ABD pazarında Wyoming gibi depo alanlarının kısıtlı olduğu, göz önünde olmayan yerlerde eksiye döndü. Sonra daha büyük merkezler bazı ham petrol tiplerinde sınırlı olarak eksi fiyata geçti. Son olarak dünyanın en büyük enerji piyasası CME'deki -ve Nymex'teki- fiyatlar 20 Nisan'da sert bir şekilde sıfırın altına indi.
4. Vadeli kontratların eksi fiyatlarla ne ilgisi var?
Alıcının belli bir fiyattan belli bir vadede belli miktarda ürün almasına imkan veren vadeli kontratlar petrol piyasasında fiyat dalgalanmalarına karşın hedge olarak kullanılıyor. Ancak spekülasyon için de kullanılıyorlar. Kontratların belirli bir dönemi kapsaması nedeniyle pozisyonlarını kapatmak ya da fiziki teslimat istemeyen traderlar genellikle vade sonundan kısa süre önce bir sonraki kontrata geçiyorlar. Mayıs teslimatlı kontratların vadesinin 21 Nisan'da doluyor olması traderlar üzerinde çok fazla baskı oluşturuyor. Traderlar için küvetlerini petrolle doldurmaktansa eksi fiyata satmak (yani satabilmek için para ödemek) daha makul.
5. Depolara ne oldu?
Arz fazlası birikmeye ve fiyatlar düşmeye başladığından beri depolama tesisleri kapasite sınırına doğru ilerlemeye başladı. ABD'nin WTI petrol için kilit önemdeki depolama ve teslimat merkezi olan Cushing, Oklohoma'daki ham petrol stokları Şubat'ın sonundan beri yüzde 48 artışla 55 milyon varile yükseldi. Enerji Enformasyon İdaresi'ne göre tesis 30 Eylül'den beri 76 milyon kapasiteyle çalışıyor. Bir süredir arz fazlasını gemiler üzerinde biriktiren sektör, raylı tankerlere doldurmak gibi yaratıcı çözümler düşünüyor. Sektörde iflaslardan doğacak olası bir dalga etkisinden endişeli olan Trump yönetimi, petrol üreticilerine üretilen petrolü geçici olarak tutmaları için para ödenmesini içeren bir teklif üzerinde çalışıyor. Böylece fiyatlar toparlanana kadar arzın bir kısmının piyasadan uzak tutulması hedefleniyor. Ayrıca Hazine, üreticileri ani zararlardan korurken güçlü bir kar elde edebilecek.
