Katalonya halkı hafta sonu sandıklara gitti ve merkezi hükümetin 'yok hükmünde' saydığı bir oylamada bağımsızlık yönünde karar aldı. Katalanlar bu oylamayı bağımsızlık yolunda önemli bir adım olarak sayarlarken, Başbakan Rajoy ise 'referandum yapılmadı' dedi. Schrödinger'in 'kutu ve kedi' deneyini hatırlatan bu gelişme bizi felsefi olarak çoklu dünyalar yorumuna götürmeyecekse birileri üzülecek demektir.

KARMAKARIŞIK

Katalonya, hafta sonu yapılan referandumda İspanya'dan kopmak için evet  oyu verdi. Merkezi hükümetin engellemesine ve güç kullanarak seçimi yaptırmamaya çalışmasına rağmen 5,2 milyon seçmeni olan bölge yaklaşık 2,3 milyon kişinin katılımı ile bağımsızlık için 'evet'  oyu verdi. Böylece seçime katılım %42 olurken, 'evet' oyları %90'ı aştı. Diğer yandan, kayıp 700 binden fazla oy olduğu da resmi makamlarca iddia ediliyor. Bu yüzden halkın %60'ı oylamayı boykot etti de diyemiyoruz.

2014 yılında yapılan bir başka referandum ile Katalonya'nın bağımsız bir devlet olmasını oylayan halk burada da benzer bir katılım oranı ve 'evet' ile ilk sinyalleri vermişti. İspanyol Anayasa Mahkemesi tarafından geçersiz sayılan bu oylama sonucunda Katalan meclisi 63'e karşı 72 oyla bu kararı tanıyıp, devlet olarak oylana n organın 3 yıl içinde bağımsız olması gerektiğine hükmettiler. Anayasa Mahkemesi bu kararı da iptal etti.

2017 yılının Haziranında 1 Ekim için bağımsızlık oylaması olacağı açıklandı. Böylece 3 yıl içinde planlanan ayrılık planı tamamlanmış olacaktı. 1 Ekimde gördüğümüz oylama işte bu sürecin ürünü.

Bask ve Galiçyalılar gibi ayrı bir ulus olarak anayasada tanımlanan bölge otonom olarak idare ediliyor ve bağımsız, tek parça olan İspanya'nın bir bölgesi olarak tanınıyor. Eğitim, sağlık hizmetleri gibi alanlarda bağımsız kararlar alabilen Katalanlar kalan tüm hakları da elde ederek bağımsızlık istiyorlar.

Franco'dan bu yana, hatta 1900'lerin başından beri birkaç kez sert şekilde bastırılan bağımsızlık denemelerinde bu son tur belki de.

EKONOMİK PERSPEKTİF

Katalonya kişi başına milli gelirde yaklaşık 27 bin euro ile tüm İspanya'nın hemen üstünde ancak Madrid gibi daha zengin bölgeler de var. Genç işsizliğinde %35'e yakın oran ile İspanya içinde fena bir yer işgal etmese de AB için oldukça yüksek bir yapıda. 200 milyar euroya yakın milli hasılası ile Portekiz gibi üye ülkelere kafa tutabilecek bölge bu yüzden kendinden emin.

%35'lik milli hasıla / borç oranı ülkenin yüksekleri arasında ve kısa vadeli İspanyol bonolarına göre Katalan faizleri tam 3 puan yukarıda ve bonolar yatırım yapılabilir statüde değil.

Ülkenin her yıl merkeze 10 milyar euro net pozitif vergi öder durumda olması halkın önemli söylemlerinden biri. Diğer yandan oransal olarak da nominal olarak da daha fazla ödeyen bölgeler mevcut. Bu yüzden, ne bölgesel refahın ülkenin genelinden kopuk olması ne de İspanya'nın kalanının bölgeden geçiniyor oldukları yönündeki tezler doğru değil. Kaldı ki göründüğü kadarıyla halkın kopmak isteği ekonomik de değil. Bu sebeple, ayrılık meselesini ekonomik pencereden işlemek doğru görünmüyor.

NASIL KOPACAK?

Bölgenin, kendi imzasının da bulunduğu 78 anayasasına göre İspanya bölünemez bir bütün. Katalanlar'ın ne kadar kopma isteği varsa diğerlerinin de onları o kadar tutma istekleri, dahası hakları var. Bu durumda ne kadar katılım ve 'evet' çıkarsa çıksın yasanın nezdinde oylama kadük durumda. Yani yok...

17 otonom komünite ve 2 otonom şehirden oluşan İspanyol siyasi yapısı belki de uzun süredir devlet ve vatandaşlar arasında otonom yapıların olması sebebiyle bu ayrılık kararına katkıda bulunmuş olabilir ancak görünen o ki Katalonya, bugün ayrılık iradesinin en dirençli yaşandığı yer.

Bundan sonra atılacak bağımsızlık denemesi gibi adımların kanunen karşılığı olmayacağı kesin ancak belki duygusal kopuşu daha fazla körükleyeceği için denenebilir. Diğer yandan, gerek Avrupa'nın kalanına ilham verecek olması gerekse de bölgenin İspanya'nın bir alt siyasi organı olması sebebiyle AB bu işe karşı durduğu gibi üstüne üstünlük siyasi liderler Rajoy ile görüşerek kendisine bir nevi destek sağlamış oldular. Kaldı ki AB'ye tam üyelik için mevcut üyelerin tamamı 'evet' demeliler. Katalonya bir şekilde bağımsızlık ilan edebilse, ilk takılacağı engel İspanya olurdu herhalde.

Durumun hassasiyeti göz önüne alındığında ve 1 hafta içinde bağımsızlık fiilen ilan edileceğine göre İspanyol varlıklarında ve kısmen de euro üzerinde yatırımcıların şüphe duymaları normal kabul edilmeli. İlk tepki %1,70'e yaklaşan ve 10bps kadar satılan 10 yıllık tahviller, %1,8 gerileyen Borsa olurken Euro / Dolar ise %0,6 düşüşle gelişmelere tepki veriyor.

İspanya'da tansiyonun bir süre daha yüksek kalması neredeyse kesin ancak hukuken ve dış alemin gözünde tek seçenek gözüküyor, o da merkezi hükümetin zaferi. Zaferi ne kadar geç alırlarsa belli ki Katalan halkı o kadar fazla acı çekecek, İspanyol varlıklarında rehabilitasyon da o kadar geç gelecek.