2008 finansal krizini çıkaranlar gelişen ülkeler değildi.
Yüksek kaldıraç, risk konusunda yanıltma ve riskin yanlış fiyatlanması ile ABD’de başlayan kriz dünyaya mal olmuştu. Bu safhalarda dolar bulmak zorlaşmıştı. Hem borç alınabilecek dolar havuzu daralmış hem de panikle birlikte havuzda yüzmek isteyenler adeta patlamıştı.
Tüm bunlarla birlikte doların fiyatı yükseliyor ve faizleri uçuyordu.
İşte bu noktalarda gelişen ülkeler daha fazla dayanamaz oldular. Aslında birçok ülke için aynısı geçerliydi ancak büyük, gelişmiş ülke merkez bankaları Fed ile swap / kur takası imkanı almışlardı.
İhtiyacın büyüklüğü şuradan anlaşılabilir:
Swap imkanı Eylül 2008’de açıldı / eylülde 62 milyar dolar kullanıldı / ekimde kullanım 500 milyar dolara vardı / aralıkta 580 milyar dolar ile zirve yaptı.
İhtiyacın kısa vadeli stresten olduğunu ve dolar isteyenlerin bir süre sonra stres geçtikçe bu isteklerini geriye çektiklerini görebiliriz. Merkez bankaları arasındaki swap’ın doğasında küçük kapılardan sığmaya çalışan geniş kitleleri sakinleştirmek yatıyor.
Aralıkta 580 milyar dolara çıkan swap büyüklüğü mayısta yarı yarıya inmiş ve Şubat 2010’da sıfıra yapışmıştı!
İşte bu arada Fed bir tabuyu yıkmış ve ilk defa gelişen ülkelere o ülke kurlarını kabul ederek swap hattı açmıştı. Bu ülkeler Güney Kore, Brezilya, Singapur ve Meksika’ydı. Kriz günlerini anlatırken Fed Başkanı Bernanke bu olayı apayrı bir bölüm olarak ele alıyor ve swap imkanının kapanış fazı diye lanse ediyor.
Eğer gelişen ülkeler bu imkana kavuşmasalar kriz bir tur daha dönüp ABD’nin kapısını çalacaktı. Bu sebeple dolar imkanını açtılar.
Bir tabuyu yıktılar.
Yine kendi ifadeleri ile ‘gelişen ülkeler kurbandı, krizin failleri değillerdi’.
Buradan alınan dersler ve covid19 salgının ciddiyetinden olacak şu ana kadar 3 imkan duyduk.
- Fed aynı 4 ülke ile swap imkanı açtı
- Fed elinde ABD Hazine kağıdı olan ülkeler için repo imkanı açtı
- IMF’nin dolar ihtiyacı olan ülkeler için swap limitleri oluşturmak istediği iddia edildi.
Bütün gelişen ülkeler için belli ki bir fırsat var bu kısa süreli ama derin krizi atlatmak için. Son örnek Endonezya oldu. Detayları öğreneceğiz ancak elinde 26 milyar dolarlık ABD kağıdı olan ve toplam rezervleri 121 milyar dolar olan ülke 60 milyar dolarlık Amerikan Doları repo imkanı aldığını açıkladı.
Doğaldır ki akıllara Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası geliyor. Net uluslar arası rezervlerimiz erimeye devam ediyor. İlk çeyrekte 6,5 milyar dolarlık portföy çıkışı gördük ve gecelik piyasadan yabancılar TL’lerini çekip döviz yaparak gidiyorlar. Üstelik turizm gelirleri şüpheli hale geldi.
Acaba Türkiye bu imkanlardan herhangi birine olur verir mi?
Her şeyden önce IMF kurumunun yurt içindeki algısı ve ciddi bir negatif propaganda malzemesi olduğunu hepimizce malum. İsmi ve yapısı anlamlı şekilde değişmedikçe bizim bunu talep etmemiz neredeyse imkansız gibi görünüyor. Kredinin ya da swap imkanının ismi bize özel dizayn edilemeyeceğine göre, burası zayıf ihtimal gibi. Oysa en akıllıca imkanlardan biri bu.
Fed swap imkanı için bildiğim kadarıyla teknik hiçbir sorun yok. Ancak Fed, ABD’nin düşük ticaret hacmine sahip olduğu ülkelere karşı henüz hiçbir adım atmadı. Daha doğrusu şu ana kadar bildiğimiz buydu.
Oysa Endonezya ile ABD’nin toplam ticaretleri sadece 31 milyar dolar. Türkiye – ABD hacmi de buna yakın (23 milyar dolar). Bu yüzden Türkiye için de artık şans var. Piyasa bir beklenti oluşturacaksa bu kanal için oluşturmalı.
Neden?
Çünkü ABD tahvili verip fonlama almak için çok düşük miktarda tahvilimiz var (2,7 milyar dolar). Kaldıraçlı şekilde bile repo imkanı tanısalar bu bizi tatmin etmeyecek. Kaldı ki net uluslar arası rezervleri artırmayacağı için tercih edeceğimizi düşünmüyorum.
Sonuç olarak; tüm şartları değerlendirince, bize en yakın imkan TL karşılığı Fed’den dolar imkanı gibi gözüküyor. Belli ki şartlar esnemiş. Bu imkan yağmurunda şemsiyeyle gezenler için stres sürecek gibi gözüküyor. Bu sebeple swap’tan faydalanıp faydalanmamak kısa vadede piyasaların yakından izleyeceği göstergelerden biri olacak.
