Şili ekonomisi Latin Amerika'nın belki de tek örnek ekonomilerinden. Güçlü bakır rezervleri, sosyal huzuru sağlayabilmiş olması ve Pinochet sonrasındaki demokratik olgunluğu ile çölde bir vaha gibidir.
(daha uzun bir Şili ekonomisine giriş yazısı için Tıklayın
2019'da eşitsizlik yüzünden kıtayı vuran gösteriler, çoğumuza sürpriz olacak kararlılıkta Şili'de de yaşanmıştı. Daha sonra bu ülkeleri yakından izleyen herkes durumun düşünülenden daha yaygın ve problemli bir hal alacağını idrak etmişti. Böylelikle Covid19 herkesi vurmadan önce 2020'nin temalarını sorduğunuzda 'gelişen ülkelerdeki sosyal karışıklıklar' diyecek kadar ana senaryomuz yapmıştık bu işi.
Gösterilerle yaralanan ekonomi şimdi bir kıskaçta. Virüs kaynaklı küresel ve yerel yavaşlama sebebiyle ekonomiler durma noktasına geldi. Üstüne Şili için bonus olarak emtia fiyatları çökmüş durumda. Her yavaşlama bu denli düşük emtia fiyatı ve düşük talep getimiyor. Bugün yaşadığımız şey bu anlamıyla da özel.
Şili'nin küresel liderliğe oynadığı bakırda fiyatlar 2018 sonuna göre neredeyse %40 çakıldı.
Protestoların ardından toparlanmaya çalışan ekonomi için hayat epeyce zor. Tahmin veren ekonomistlere göre ülkenin 2020 yılında %2,5 daralması bekleniyor. Böylece 11 yıl sonra ilk kez ekonomi daralmış olacak. Diğer yandan, IMF tahminlerinde daralmanın boyutu %4,5'e varıyor.
Bu yüksek daralma beklentisine rağmen IMF, ülkeden gelen kredi talebine olumlu yanıt vermek üzere.
Bir stand-by anlaşmasına nazaran çok daha 'light' şartları haiz esnek kredi imkanı (FCL) isteğine IMF Başkanı Georgieva sıcak
bakıyor ve kredi yolda olabilir. 2009'da devreye alındığından bu yana Meksika, Polonya ve Kolombiya gibi ülkelerin faydalandığı bu kredi şimdi Şili tarafından denenecek.
Gelen haberlere göre Şili yaklaşık 24 milyar dolarlık bir imkana kavuşmak üzere. 300 milyar dolarlık bir ekonomi için milli
hasılanın yaklaşık %8'ine denk gelecek bu büyüklük önemli olabilir.
Şili'nin döviz rezervleri Nisan sonu itibari ile 36 milyar 861 milyon dolara seviyesinde. Bloomberg'e göre ülkenin iki varlık fonunda da toplam 22 milyar dolar bulunuyor. Bu durumda yaklaşık 60 milyar dolarlık rezerve sahip bir ülkeye bunun %40'ı büyüklüğünde bir likidite sağlanmış olacak. Bu beklenti ile olumlu ayrışan Şili Pesosu için bir destek de buradan gelmiş olacak.
Şimdi bu paketin detayları ve hayata geçme hızı birçok gelişen ülke için de önemli olacak. Keza covid19 sebebiyle yaşanan daralma hızlı ve etkili bir formda geliyor. Bu sebeple, IMF'nin yardıma çabuk gelebilmesi önemli.
Şili halihazırda ekonomik şartları toparlayabilmek için finansal koşulları oldukça seri bir şekilde gevşetti. Şili Merkez Bankası politika faizini %0,5'e kadar indirdi. Mart ayında bu oran %1,75'ti.
Ayrıca Banka, tahvil alımlarını 4 milyar dolara kadar genişleteceğini de açıkladı. Birçok ülkede gördüğümüz Hazine
açıklarının kısmen fonlanması için seçilen bir yol. Keza ülkeler hem vergi gelirlerinden oluyorlar hem de ekonomiye destek için
paketler açıklıyorlar.
Bunların fonlanması için vergileri artırmak mantıklı bir seçenek olmadığına göre, geriye daha fazla borçlanmak ya da dış kaynak kalıyor. İşte merkez bankaları bu fazladan gelen bono arzının bir kısmının emilmesinde yardımcı oluyorlar.
Mali desteğin ne kadarlık bir ihtiyaç doğurduğunu da açıklamalardan görmek mümkün.
Şili, milli hasılanın %5'ine yakın şekilde, 11 milyar dolardan büyük bir paket açıkladı. Paket 3 aşamalı olarak tasarlanmış. Oluşacak sağlık fonlaması açığını kapatmak. İşini kaybedenlere kısa çalışma ödeneği ve benzeri destekler sunmak. Son olarak ise finansal olarak zorlanacak KOBİ'ler için destek maddeleri sıralanmış. Klasik bir mali canlandırma paketi.
Kriz zorlayıcı ve Şili güçlü bir gelişen ülke olmasına rağmen geçici bir yardıma ihtiyaç duymuş durumda. Toparlanma evresi uzarsa daha çok sayıda ülkenin bu ve benzer şekillerde kredi hatlarına başvurduklarını görebiliriz.
