Traktöre hurda teşviği gelip gelmeyeceği yönünde beklenti uzun zamandır sürüyor ve bu yöndeki açıklamalar yoğunluk kazanmaya başladı.

Sanayi Bakanlığı'nca hazırlanan ve 2011-2014 yıllarını kapsayan Türkiye Makine Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı'nda traktörde hurda teşviği konusu yer alıyor ancak geçen süre içerisinde bu konuda atılmış somut bir adım henüz yok.

Türkiye'de trafiğe kayıtlı 1 milyon 500 bini aşkın traktör var. Bunun yaklaşık 733 bini 25 yaş ve üzerinde yani ekonomik ömrünü çoktan tamamlamış durumda.

Bunun, ister istemez ülke ekonomisine de bir maliyeti var.

Türk Tarım Alet ve Makinaları İmalatçıları Birliği (TARMAKBİR) yayımladığı son raporunda tarım sektörüne yönelik değerlendirmelerde bulunurken bu konuya da dikkat çekmiş.

Traktörde hurda teşviğinin ekonomik boyutuna yönelik hesaplamaları sizinle paylaşmak istedik.

TARMAKBİR ömür dışı traktör kullanımının sadece bir yılda yol açtığı kayıpları şöyle sıralamış:

* 700 Litre daha fazla yakıt ve yağ tüketimi (4,6 TL/Litre): 3,200 TL
* Daha fazla bakım ve onarım masrafı: 1.800 TL
* 100 Saat iş kaybı (65 TL/Saat): 6,500 TL
* 1.816 kg daha fazla Co2 Emisyonu ortaya çıkması (13,4 Euro/Karbon Ton. Bunun Karşılığı olarak yaklaşık 75 TL karbon sosyal maliyeti)
* Toksik Zararlar (80 kg NOx, 56 kg CO, 82 kg HC ve 27 kg Kurum)
* Ürün miktar ve kalite kayıpları
* Düşük kapasiteli traktör ve ekipman kullanılması ile birim üretim maliyetlerinin fazla olması
* Artan gürültü emisyonu nedeniyle bozulan insan sağlığı, azalan iş verimi
* Artan kaza riskine bağlı olarak oluşan can ve mal kayıpları

Tüm bu rakamları alt alta toplayınca traktör başına ürün kayıpları hariç toplam yıllık kayıp yaklaşık 11,575 Bin TL

Türkiye'de 733,739 adet 25 yaş ve üzeri traktör var ve buradan yola çıkarak ürün kayıpları hariç toplam yıllık kayıp yaklaşık 8,5 Milyar TL

Aslına bakarsanız çiftçi de ekonomik ömrünü tamamlamış traktörünün yarattığı mali kaybın farkında ancak maddi anlamdaki yetersizlikler yüzünden eskisi ile devam etmek zorunda kalıyor.

-"İkinci el traktör fiyatı haddinden fazla yüksek"

Raporda dikkat çekilen bir husus da çok sayıda çiftçinin yeni üretim için gerekli finansı temin amacıyla borçlanma aracı olarak kullandığı eski traktörünü, değerinin bir kısmını yeni traktörün peşinatına saydırarak kalan kısmını da nakde çevirmek suretiyle yenilemesi.

Bu durum bir yandan çiftçiyi borç batağına sürüklerken, diğer yandan ikinci el traktör fiyatlarının gerçek değerlerinin çok üstüne çıkmasına yol açıyor.

Böylece traktör yenileme sürecinin olağan dinamiğini yitirmesine ve yeni traktör talebinin baskılanmasına neden oluyor.

TARMAKBİR Genel Sektereri Selami İleri, 2011-2014 yıllarını kapsayan Türkiye Makine Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı'nın bu yıl sona erdiğini hatırlatarak, “Bu yıl traktör hurda teşviği gerçekleşecek mi bilmiyoruz çünkü artık alt düzeyde yapılacak bir şey kalmadı. Burada son kararı siyasi otorite verecek. Devlet, traktörde hurda teşviği istediğine dair iradeyi ortaya koydu ama ne zaman gerçekleşeceğini bilmiyoruz. Bu gündemden kalkacak bir olay değil” diyor.

-"En az 400-500 bin traktörün yenilenmesi lazım"

Selami İleri, traktörde hurda teşviği uygulanması halinde ne kadar kabul görüp görmeyeceğini bilmediklerini, yapılacak ilk çalışmanın pilot çalışma niteliğinde olacağını ifade etti.

İleri, “Talep çok fazla olabilir ya da ummadığımız kadar kötü de olabilir. Çünkü şu an ikinci el traktör fiyatları haddinden fazla, çok yüksek seviyelerde. Sizin verdiğiniz teşvik maddi açıdan bu traktörleri hurdaya sayıp yenisini alacak biçimde önemli bir oranda olmalı. Bizim planımız yıllık 10 bin traktörün yenilenmesi ve bunun her yıl devam etmesi. En az 400-500 bin traktörün yenilenmesi lazım” diyor.

-"Biçerdöverdeki yıllık kayıp 1 milyar TL"

Selami İleri, traktör kadar biçerdöver konusunda da hurda teşviği uygulanması gerektiğinin altını çiziyor.

Türkiye'de 15 bin biçerdöver bulunduğunu ve bunun yaklaşık 8 binden fazlasının 11 yaş üzeri olduğunu kaydeden İleri, 4 bin biçerdöverin de 21 yaş üzeri olduğunu belirtiyor.

Biçerdöverin ekonomik yaşının en fazla 10 yıl olduğunu kaydeden İleri, “Türkiye'de 20 milyon ton buğday rekoltesi üzerinden kabaca bir hesap yaparsak ve hasat kayıplarının yüzde 7 olduğunu düşünürsek, çok ciddi miktarda ürün toprağa bırakılıyor. Sadece ekonomik ömrünü tamamlamış biçerdöverlerden oluşan yıllık ürün kaybı 1 milyar TL civarı. Buna işçilik, bakım, onarım ve diğer maliyetleri katmadık” diyor.

Yani Türkiye her yıl ekonomik ömrünü tamamlamış traktörlerden 8.5 milyar TL, biçerdöverlerden ise en az 1 milyar TL kayba uğruyor.

-"Traktörde hurda teşviği erken olursa daha iyi"

Bilindiği üzere 2015 sonunda Türkiye'de emisyon normlarının Euro4'e geçmesi söz konusu.

Tera Menkul Analisti Oğuzhan Akbulut, 2016'dan itibaren AB emisyon şartlarına göre yeni motor teknolojisine geçileceğini belirterek, “75 beygire kadar olan traktörlerde şuan 'Stage 3' kullanılıyor, bu 'Stage 3B' kullanılacak. 75 beygirin üstündekilerde ise dördüncü nesil traktörlere geçilecek. Bunların maksimum 5-6 bin lirayı bulan ekstra bir maliyeti olacak. Hurda teşviğinin böyle bir maliyetin gelmesinden sonra yapılması çiftçinin üzerine ekstra bir yük koyacaktır. O yüzden eğer traktörde hurda teşviği olacaksa erken olması daha faydalı olacaktır” diyor.

Hurda teşviğinden yararlanacak traktörü elinde tutan çiftçinin zaten gelir durumunun çok iyi olmadığını kaydeden Akbulut, “Küçük arazileri olan, daha çok 50-70 beygir arası bahçe traktörü kullananlar bir sınıftan bahsediyoruz. 40-50 bin TL fiyatı olan bu traktörlerde 10 bin TL civarında bir hurda teşviği gelirse, bu satışları yukarı taşıyabilecek bir faktör olur” diyor.

Son 1-2 yılda traktör pazarının 50-55 bin adet civarında olduğunu belirten Akbulut, traktör teşviğinin hemen çıkması halinde bu rakamın 65 bin ve yukarısına çıkabileceğini belirtti.

Traktörde hurda teşviği kapsamının 6-7 yıl veya daha uzun süre düşünüldüğünü ifade eden Akbulut, bununla da ekonomide 1 milyar TL'lik kaybın önlenebileceğini söyledi.

İrfan Donat
Bloomberg HT Editörü
idonat@bloomberght.com

Tags: Traktör, hurda, teşvik, tarım, çiftçi, İrfan Donat,