Bloomberg köşe yazarı Carmen M. Reinhart, Yunanistan’ın Euro Bölgesi’nden çıkma ihtimali ile ilgili kaleme aldığı yazıda ülkenin bu süreçte dikkat etmesi gereken konulara ışık tuttu. Yunanistan bazı cesur inisiyatifler alması ile birlikte Euro Bölgesi’nden ayrılma yoluna yöneldi.
Yunanistan mali durumuna hızlı bir bakış
Para birliklerinden çıkmak, sabit döviz kurlarından çıkmak kadar alışılmış bir durum değil. Ancak dolar kullanımının çok yükseldiği bazı ekonomilerin kendi para birimlerine dönme çabalarına ait az sayıda da olsa örnek bulunuyor.
Bu örnekler Yunanistan’ın beklentilerine rehberlik edebilir. Yunanistan vakasının en dikkat çekici olgusu, ekstrem ekonomik stres altında banka mevduatlarının zorla yeni bir yurtiçi para birimine dönüştürülmesi ihtimali. 1982’den bu yana 5 örnek bu kombinasyonu en iyi şekilde yansıtıyor. Bunlardan çıkarılacak ders, Grexit’in derin ve uzun süreli bir travma ihtiva edebileceği.
Yunanistan Euro’dan çıkarsa mevduatların zorla dönüştürüleceği kesin mi?
Cevap evet. Statükoya olan güvenin çökmesi hem kamusal ve hem de özel olarak içsel borç gecikmelerinin keskin bir şekilde yükselmesine neden oluyor. Özel sektör, borçlarında temerrüde düşerken, banka kredilerinin yaklaşık yarısı batık halde. Buna kredi kartı borçları da eklenince oran daha da büyüyor. Vergiler ödenmiyor ve insanlar euro stoğu yapıyorlar Hükümet ödemelerini yapmada başarısız olarak kendini finanse ediyor. Yunanistan Merkez Bankası ise mevduat çıkışlarını karşılamak için hukuki olarak euro basamaz.
Bu şartlar altında euro mevduatlarının drahmiye dönüştürülmesi kaçınılmaz
Bu durum uygun özellikler gösteren 5 örnek şöyle: 2002’de Arjantin, 1989’da Arjantin, 1985’te Peru, 1982’de Bolivya ve 1982’de Meksika. Tüm bu ülkeler stres altındaki dolar merkezli ekonomilerdi ve mevduatlar zorla yerel para birimine çevrildi.
Peki ne gerçekleşir?
Geniş anlamda krizde olan bir ekonominin başlama noktasında, zorla yapılan mevduat dönüşümüne sermaye kaçışı, düşül üretim ve yurtiçi finansal alım satımda ciddi bir daralma eşlik eder.
Bu durumlarda sermaye kaçışlarının dönüşüm öncesinde görülmesi tipik bir durumdur. Ancak sermaye kontrollerine rağmen sırasında ve ardından da daha hızlı bir şekilde devam eder.
Dönüşümün yeni para birimine güveni oluşturmada başarısız olacağı beklentisi olağandır. Yeni para biriminde aşırı yüksek paralel piyasa primleri, dönüşüm sırasında ve sonrasında bu noktayı vurgular. (Prim yükseldikçe değer kaybı beklentisi artar)
Sermaye kontrolleri tipik olarak ilk belirtilenden daha uzun sürer. Önceki beş örneğin tümünde kısmen kontrollerin sızmasından dolayı yetkililer dolar mevduatlarındaki ilk kısıtlamaları hafifletmeyi tercih etti. Diğer bir deyişle dolardan çıkma çabaları ve yerel para birimine geçme çabaları kısmen başarılı oldu. Yunanistan’ın eurodan çıkma çabaları da başarısız olabilir.
Grexit gerçekleşmek zorunda değil. Anlamlı bir borç hafifletme anlaşması ve Avrupa Merkez Bankası’nın bankacılık sistemine destek sağlaması hala bu sonuçtan uzak durulmasını sağlayabilir. Ancak çıkış gerçekleşirse ve mevduat dönüşümü olursa Yunan ekonomisindeki gerileme büyük ve uzun ömürlü olur.