Türk Lirası'nın diğer paralara karşı değeri bugünlerde her zamandan fazla tartışılıyor.
Bunda Merkez Bankası'nın kurun değeri konusundaki son açıklamalarının etkisi yadsınamaz.
Bu tartışma sadece bizde değil birçok ülkede süregidiyor.
Tek fark bizde herkesin bir fikrinin olması. Merkez Bankası TL'nin yüzde 5-10 arasında değersiz olduğunu söylerken, bazıları TL'nin dolara kıyasla 1.60 ile 1.70 düzeyinin makul olduğu görüşünü savunuyor.
HESAPLAMA YÖNTEMLERİ
Geçmişte iç paranın yabancı paralara kıyasla değerli mi yoksa değersiz mi olduğu reel efektif kur hesaplamaları ile yapılırdı.
İlgili ülkenin dış ticaretinin yoğunlaştığı ülkelerle rekabetçilik durumunun karşılaştırması yapmak için birçok veri ve ilişki dikkate alınarak kurun durumu gerçeğe en yakın şekilde ortaya konulurdu.
Zamanla bu hesaplamanın yetersiz olduğu anlaşıldı. Bunun için yeni metotlar üzerinde çalışmalara başlanıldı.
Görevleri arasında yer alması nedeniyle IMF de konuya el attı. Uzun süre üzerinde çalışılan ve CGER metodolojisi (*) diye tanımlanan hesaplama yöntemi bu kuruluşun değerlendirmelerinde dikkate aldığı bir metot oldu.
Buna göre bir ülkenin iç parasının değeri üç yaklaşımla hesap edilmeye çalışılıyor.
Birincisi makroekonomik denge yaklaşımı. Burada ülkenin orta döneme ilişkin cari işlem tahminler ile makroekonomik denge açısından olması gereken cari işlemler açığı ya da fazlası arasındaki farkı giderecek döviz kuru "denge kur" olarak nitelendiriliyor.
İkinci yaklaşım ise indirgenmiş formülü ile değiştirilen reel efektif kur hesaplamaları ile denge kurunun ne olduğu bulunuyor.
Üçüncü metodoloji ile sürdürülebilir dış denge için gerekli kuru belirleniyor. Bunun için cari işlemlerin mevcut dengesini, ülkenin Net Dış Varlıkları ile istikrarlı bir biçimde devam ettirecek kurun düzeyi saptanıyor.
Böylesi karmaşık ve akademik metotlarla bir paranın dış değerinin ne kadar değerli ya da değersiz olduğu hesaplanıyor.
Örneğin ABD ekonomisi için IMF tarafından hazırlanan 4. Madde Raporu'nda "ABD'nin orta dönemli cari açığının milli gelirinin yüzde 3'ü civarında süregideceği, bu oranın ise CGER metodolojisi ile tespit edilen ve "orta dönemde olması gereken" yüzde 1.52.5 açık dikkate alındığında Doların Nisan 2011 itibarıyla yüzde 0 ile 15 arasında değerli bir durumda bulunduğu" yorumu yapılıyor.
YA BİZDE?
Böylesi detaylı ve bilimsel çalışmalar gerektiğine inandığım bir konuda çeşitli çevrelerce yapılan açıklamaların ya da görüş bildirmelerinin de aynı ciddiyetle olması gerektiğini düşünüyorum.
Bu hesaplamaları benim yapmama ve TL'nin denge değerini bulmama olanak yok. Bu kadar girift ve karmaşık denklemleri çözmenin zorluğu ortada. O nedenle gerek Merkez Bankası'nın gerekse akademisyenlerin konu üzerine eğilmeleri ve bulgularını bizlerle paylaşmaları lazım.
Pratik bir yaklaşım ise yakında ülkemize geleceği basında yer alan IMF heyetine CGER metodolojisi kullanılarak bulunacak Türkiye'nin denge kuru konusundaki görüşlerini sormak ve tartışmaktır.
İlgilenenler için: Methodology for CGER Exchange Rate Assessments, IMF Araştırma Bölümü, 8 Kasım 2006.
