Taraftarın "futbol ekonomisi"nde büyüyen rolü

Galatasaray Dergisi eski Genel Yayın Y&ouml;netmeni Mehmet Şenol, taraftarlıkla gelişen futbol ekonomisi arasındaki ilşkiyi değerlendirdi. Şenol un değerlendirmesi ş&ouml;yle;Rahmetli başkan &Ouml;zhan Canaydın, Galatasaray taraftarı i&ccedil;in &ldquo;m&uuml;şteri&rdquo; tanımını kullandığında kıyametler kopmuştu. Taraftarlar ayaklanmış Ali Sami Yen Stadı&rsquo;na &ldquo;taraftara m&uuml;şteri diyemezsin&rdquo; pankartları asılmıştı.Kızgınlığın sebebi &ldquo;m&uuml;şteri&rdquo; kelimesinde doğal alarak i&ccedil;eren &ldquo;ticaret&rdquo; imasıydı. Ticarette &ldquo;alan&rdquo; ve &ldquo;satan&rdquo; vardır; taraftar olarak &ldquo;ruhsuz bir meta gibi&rdquo; &ldquo;alıcı&rdquo; rol&uuml;ne konmamıza &ccedil;ok kızmıştık. Kızmıştık &ccedil;ok, evet ama, &Ouml;zhan Canaydın taraftara &ldquo;m&uuml;şteri&rdquo; tanımını yaparken, aslında futbol kul&uuml;plerinin yeni d&uuml;nya d&uuml;zenindeki işlevine ve hala ge&ccedil;mişte yaşayanlara &ldquo;artık yeni bir unsur var, evet eskiden yoktu ama bug&uuml;n artık &ccedil;ok &ouml;nemli&rdquo; demek istiyordu.Belki bir iletişim kazası, belki bir yanlış kelime se&ccedil;imi ama sonu&ccedil;ta s&ouml;yledikleri bir ger&ccedil;eği ifade ediyordu. &Ouml;zhan Başkan, yıllar sonra bir s&ouml;yleşisinde bunu daha anlaşılır bir bi&ccedil;imde ş&ouml;yle anlatmıştı: Hep şampiyon olacaksınız. İkincilik başarıdır dediğiniz zaman taraftar kızıyor. Kesinlikle taraftara m&uuml;şteri diyemezsiniz. Altı senede ağzımdan bu kelime bir kere &ccedil;ıktı. Biz m&uuml;şteri değil, taraftarız pankartı a&ccedil;tılar. Aylardır stadımız dolmuyordu. Biletleri yarı fiyatına indirdik. &Uuml;st&uuml;ne bir de 39 YTL etiketli Metin Oktay forması dağıttık. Ma&ccedil;a giriş 15 YTL oldu ve stat doldu. İmkanınız olmasa da bu jestleri yapmak zorundasınız. Başka &ccedil;areniz yok. Gelir onlardan geliyor.&rdquo;Evet, ger&ccedil;ek tam da bu. Eğer taraftar fakt&ouml;r&uuml;n&uuml; futboldan &ccedil;ıkardığınız takdirde geriye pek bir şey kalmıyor. Hele eskisi gibi ma&ccedil;lara gidip gelen, sadece bağırıp &ccedil;ağıran, takımına destek olan seyirci fig&uuml;r&uuml; de &ccedil;oktan kayboldu.Artık, teşbihte hata olmaz, &ldquo;m&uuml;şteri&rdquo; gibi taraftar var. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; hatırı sayılır miktarda maddi g&uuml;c&uuml;n&uuml;n bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; takımına harcıyor. Kombine alıyor, bilet alıyor, forma alıyor, &ccedil;ocuğuna takımının mağazasından hediye alıyor&hellip;Gelirde artan taraftar katkısıNot almışım; 2014 yılının rakamlarını a&ccedil;ıklayan eski Y&ouml;netim Kurulu &uuml;yesi Mete İkiz in yaptığı bir sunumda tam bunun rakamsal karşılığını var:Galatasaray&rsquo;ın Ocak-Haziran 2014 konsolide gelir toplamı olan 212.3 milyon TL&rsquo;nin i&ccedil;inde en b&uuml;y&uuml;k payı % 28 ile bilet gelirleri oluşturuyordu.60.4 milyon TL&rsquo;ye denk d&uuml;şen bu geliri %18 ile yayın hakkı gelirleri (38,8 milyon TL), % 14 ile sponsorluk gelirleri (30,6 milyon TL), % 10 ile isim hakkı gelirleri (21 milyon TL) ve % 9 ile mağazacılık satışları (18,4 milyon TL) izliyordu.Sadece bu rakamlar bile Galatasaray&rsquo;da taraftarın artık eskiye g&ouml;re ne kadar g&uuml;&ccedil;l&uuml; ve &ouml;nemli bir konum elde ettiğini g&ouml;stermeye yeterli. (&Ouml;rneğin bug&uuml;n &ouml;ğreniyoruz ki 2015-16 sezonuna girerken taraftar tam 33.000 kombine, 225.000 de forma satın almış. Toplam gelirin nerdeyse % 50 sini oluşturacak demek bu.)Evet, elbette &ldquo;taraftar&rdquo; tanımının i&ccedil;erisindeki duygu ile, aşk ile ancak tanımlanabilecek bağlılık tutkusu yerini muhafaza ediyor. Bizim kuşak gibi, &ldquo;14 yıl başarı gelmeden sabretmekten ve takımının yanında olmaktan&rdquo; başka bir taraftarlık duruşunu bilmeyenler, &ldquo;end&uuml;stri&rdquo;, &ldquo;sekt&ouml;r&rdquo; vd. gibi terimlerden hala hoşlanmıyor ama ger&ccedil;ek şu ki, taraftarın anlamı da, i&ccedil;eriği bir miktar değişmiş durumda artık. Futbol ekonomisi yazılarıyla tanınan Tuğrul Akşar, bu yeni &ldquo;taraftarlık&rdquo; tanımına &ldquo;taraftar t&uuml;ketici&rdquo; tanımını ekliyor s&uuml;rekli yazılarının birinde: &ldquo;Yetmişli ve seksenli yılların ortalama seyirci profili yerini artık, yıllık gelirinin belirli bir kısmını &ldquo;taraftar t&uuml;ketici&rdquo; olarak, &ldquo;bağlılık k&ouml;rl&uuml;ğ&uuml;&rdquo; temelinde, kul&uuml;b&uuml;ne harcayan, gelir d&uuml;zeyi daha y&uuml;ksek, konforlu localarında ve yıllık ciddi tutarda harcamayla kombine kart alan, orta ve &uuml;st gelir grubu seyirciye bıraktı. Bu bağlamda, seyirci m&uuml;şteriye d&ouml;n&uuml;ş&uuml;rken; kul&uuml;b&uuml;n arz ettiği her t&uuml;rl&uuml; mal ve/veya hizmete y&ouml;nelik talepte de, karakteristik bir değişiklik yaşanılarak, klasik t&uuml;ketici profilinin yerini &ldquo;taraftar t&uuml;ketici&rsquo;&rsquo; aldı. &ldquo;1.9 milyar TL!Elimizde bu konuda somut veriler de var. Lig başlarken Anadolu Ajansı&rsquo;nın yaptığı &ccedil;alışmada, S&uuml;per lig&rsquo;de m&uuml;cadele eden takımların gelirlerinin topamda 1.9 milyar TL&rsquo;ye ulaştığını g&ouml;steriyor. 2000 yılında bu rakam sadece 423 milyon TL idi. Değişim ve gelişim dikkat &ccedil;ekici. T&uuml;rkiye&rsquo;de futbolun lokomotifi g&ouml;revini g&ouml;ren Galatasaray, Fenerbah&ccedil;e, Beşiktaş ve Trabzonspor&rsquo;un bu gelirlerin ortalama % 44&rsquo;&uuml;n&uuml; elde ettiğini not d&uuml;şelim (2015 rakamları hen&uuml;z yok).Bir diğer veri de, her ne kadar 2012&rsquo;de ve internet &uuml;zerinden yapılmış olsa da, taraftarın davranış kalıplarındaki değişimi ve bug&uuml;n&uuml;n değerleri &uuml;zerinde oluşturduğu &ldquo;aslan payı&rdquo;ını g&ouml;steren Futbolfinans sitesinin yaptığı &ldquo;Taraftarın Harcama Eğilimleri Anketi&rdquo;nden geliyor. Ankete katılan yaklaşık 3.000 taraftardan elde verilen verilere Lig TV aboneliği %43, kombine sahipliği %34 oranlarında. Kul&uuml;p telefon hatları kullanma oranı %18, kul&uuml;p kredi kartı kullanım oranı % 32, forma sahipliği oranı % 56.Galatasaray&rsquo;ın bir d&ouml;nem yaptırdığı bir araştırmada Galatasaray i&ccedil;in hayatının ve b&uuml;t&ccedil;esinin bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; harcayan, d&uuml;zenli olarak Galatasaray&rsquo;ı takip eden &ldquo;ger&ccedil;ek&rdquo; anlamda taraftar oranının hi&ccedil; de azımsanamayacak bir d&uuml;zeyde olduğu ortaya &ccedil;ıkmıştı. Genel bir fikir vermesi a&ccedil;ısından, başarı d&ouml;nemlerinde ve başarısızlık d&ouml;nemlerinde iniş ve &ccedil;ıkışlar yaşasa da bu &ldquo;kararlı taraftar&rdquo; sayısı 400.000 olarak &ccedil;ıkıyordu. Nitekim Galatasaray&rsquo;ın T&uuml;rkiye forma satışları tarihine ulaşılması g&uuml;&ccedil; bir rekor olarak giren 2012-2013 forma satışlarında yakalanan oran, 440.000 idi. Bu da araştırmanın doğruluğuna işaret ediyor. T&uuml;rkiye kul&uuml;p taraftarlığı araştırmalarının ortaya &ccedil;ıkardığı ger&ccedil;ek olan Galatasaray % 39, Fenerbah&ccedil;e % 33, Beşiktaş %15, Trabzon % 3 oranlamasına uyarladığımızda T&uuml;rkiye&rsquo;de yılda yaklaşık 1 milyon forma satıldığı ortaya &ccedil;ıkıyor.Ya kul&uuml;pler?Ama tabii, yeni d&uuml;nyanın gelişen koşullarında iş artık futbol kul&uuml;plerine d&uuml;ş&uuml;yor. Yıllarca sınırlı, kapalı ve kendi i&ccedil;erisinde yeterli yapılar şeklinde hayatlarını s&uuml;rd&uuml;ren spor kul&uuml;pleri, bug&uuml;n &ouml;nemli bir sınavla karşı karşıya. &Ouml;zellikle b&uuml;y&uuml;k kul&uuml;pler, ge&ccedil;iş d&ouml;neminin sancılarını yaşıyor. Bir yanda yıllardır s&uuml;rd&uuml;r&uuml;len geleneksel yapı.. Diğer yanda artık daha &ccedil;ok ihtiya&ccedil; duyulan, &ldquo;&ccedil;arkı&rdquo; d&ouml;nd&uuml;rmek i&ccedil;in gereken maddi kaynak gereksinim&hellip; Bir yanda, taraftara g&ouml;re &ouml;rg&uuml;tlenmemiş, onu dışarıda bırakan kul&uuml;p yapısı, diğer yanda giderek artan başarı beklentilerinin baskısı.. Bir yandan kul&uuml;p gelirleri i&ccedil;erisindeki payı giderek artan taraftarlar, diğer yanda sesi daha &ccedil;ok &ccedil;ıkan ve talepleri &ccedil;oğalan &ldquo;t&uuml;ketici taraftar&rdquo;&hellip;Gelişmenin seyri konusunda g&ouml;zlerimizi T&uuml;rkiye&rsquo;de biraz yukarı kaldırıp d&uuml;nyaya bakmak gerekiyor.Kul&uuml;pler, sponsorlar ve taraftarlarla &ccedil;ok g&uuml;&ccedil;l&uuml; bir &ldquo;denge&rdquo; tutturabilmiş Avrupa ligleri var karşımızda&hellip; &Ouml;ncellikle &ldquo;oyun&rdquo;un adaletli olduğuna inanmış, futbol paydaşları.. Kul&uuml;pler de, sponsorlar da, taraftarlar da sezonlar başlarken d&uuml;zenleyici kurumların &ldquo;eşit ve adil&rdquo; bir lig y&ouml;netme vaadlerini veri alarak başlıyorlar her yıl.. &Ouml;ncelikle bu konunun &ccedil;&ouml;z&uuml;lmesi gerekiyor. 2011&rsquo;de başlayan 3 Temmuz s&uuml;recinin toplam T&uuml;rkiye futbol pazarını ne kadar etkilediğine dair somut veriler hen&uuml;z yok elimizde. Sadece bazı b&ouml;l&uuml;k p&ouml;r&ccedil;&uuml;k veriler var. Ama g&ouml;r&uuml;nen k&ouml;y kılavuz istemiyor artık. B&uuml;y&uuml;k kul&uuml;plerin sponsor bulma g&uuml;&ccedil;l&uuml;ğ&uuml;ne d&uuml;şmeleri, ge&ccedil;en yıl Fenerbah&ccedil;e&rsquo;nin, bu yıl Galatasaray ın - şimdilik- forma sponsoru bulamaması, Anadolu kul&uuml;plerinin &ccedil;oğunun sırtının devlete dayamış olması, bilet satışlarının ge&ccedil;en sene adeta yarıya yakın bir oranda d&uuml;şmesi, bu yılın ilk haftalarında da aynı tablonun devam etmesi...Bunlar bile alarm zillerinin &ccedil;oktan &ccedil;aldığını g&ouml;steriyor&hellip; Artık kul&uuml;plerin taraftarlarla ortaklaşa, tanımlanmış hedefleri oluşturmaları gerekiyor. Ortak payda temelinde birlikte y&uuml;r&uuml;nebilecek bir yolun &ccedil;izilmesi &ccedil;ok &ouml;nemli.&ldquo;T&uuml;ketici taraftarı&rdquo; ikna edebilecek, sahiplenebileceği ve peşinden gideceği bir yol ve ortak hedefler&hellip; Taraftarın, kul&uuml;plerin g&ouml;z&uuml;ndeki konumlandığı yer değiştik&ccedil;e, gelirler artıyor.Eskisi gibi atkısını boynuna sarıp saatlerce yol yapıp stada gelen, stadın k&ouml;şesinde &ldquo;ne etinden yapıldığı belli olmayan k&ouml;ftesini yerken, i&ccedil;eri girmekte zorluk &ccedil;eken eski taraftar yok.En ufak bir haksızlıkta hakkını arayan, daha &ccedil;ok hizmet isteyen, hizmeti değerlendiren, olduğu gibi kabul etmeyen, se&ccedil;en taraftar, daha doğrusu artık bilin&ccedil;li t&uuml;ketici gibi davranan t&uuml;ketici taraftar var&hellip;Rahmetli Başkan &Ouml;zhan Ağabey&rsquo;in yıllar &ouml;nce tepki g&ouml;rmek pahasına işaret ettiği bu i&ccedil;erik, bug&uuml;n b&uuml;t&uuml;n kul&uuml;plerin &ouml;n&uuml;ndeki ve g&uuml;ndemindeki en b&uuml;y&uuml;k konu.&Ccedil;&ouml;zen, ileri gidecek.Olduğu gibi kalmakta ısrar eden ise yerinde sayacak; hatta geri gidecek&hellip;

Taraftarın "futbol ekonomisi"nde büyüyen rolü

Galatasaray Dergisi eski Genel Yayın Yönetmeni Mehmet Şenol, taraftarlıkla gelişen futbol ekonomisi arasındaki ilşkiyi değerlendirdi

Öne Çıkanlar