Doğal afetler gelişmekte olan dünyada çiftçilere her yıl milyarlarca dolar zarar veriyor.

Birçok tehdit arasında en yıkıcı olanı kuraklık olarak öne çıkarken su baskınları, orman yangınları, fırtınalar, bitki zararlıları, hayvan hastalıkları salgınları, kimyasal sızıntılar ve toksik yosun oluşumları diğer başlıca tehditleri oluşturuyor. 

BM Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) yayımladığı yeni bir rapora göre, 2005 ve 2015 yılları arasında doğal afetler gelişmekte olan ülkelerin tarım sektörlerinde 96 milyar dolar zarara yol açtı.

Zararlar mahsul ve hayvancılık üretimindeki kayıplardan oluşuyor.

Rapora göre bu zararın yarısına denk gelen 48 milyar dolarlık kısım Asya’da meydana geldi.

FAO ile işbirliği içinde hazırlanan rapor bugün Vietnam'ın başkenti Hanoi'de gerçekleşen konferansta açıklandı.

Son zamanlarda dünyanın her köşesinde çiftçileri ciddi hasara uğratan kuraklık bu büyük hasarın önde gelen sebepleri arasında gösteriliyor. FAO’nun çalışmasıyla ortaya çıkan verilere göre tüm kuraklık kaynaklı ekonomik kayıpların yüzde 83’ü tarım tarafından absorbe edilirken bu, 29 milyar dolar olarak hesaplandı.

Rapor diğer birçok tehdidin de gıda üretimi, gıda güvenliği ve insanların geçim kaynakları üzerinde nasıl ağır bir yük oluşturduğunu ayrıntılarıyla gösteriyor.

FAO Genel Direktörü Jose Graziano da Silva, “Bitki ve hayvancılık üretiminin yanı sıra ormancılık, balıkçılık ve su ürünlerini kapsayan tarım sektörleri; iklim ve piyasa oynaklığı, zararlılar ve hastalıklar, aşırı hava olayları ve giderek artan uzun süreli krizler ve çatışmalar gibi birçok riskle karşı karşıya. Bu, ‘yeni normal’ oldu ve iklim değişikliğinin etkisi bu tehdit ve zorlukları daha da şiddetlendirecek” dedi.

FAO Genel Direktörü, “Afet riskinin düşürülmesi ve yönetimi bundan dolayı modern tarımın ayrılmaz bir parçası haline gelmelidir. Tarım için daha bütüncül ve iddialı bir afet-dayanıklılık çerçevesi oluşturmak; sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için -- ki bu barış için bir köşe taşı ve iklim değişikliğine uyumun temeli-- çok önemli” yorumunda bulundu.

Afet coğrafyası

Rapora göre, dünyada tarımın afetlerden en çok etkilendiği bölge olan Asya’da su baskınları ve fırtınalar en büyük etkiye sahip ancak Asya tarım sistemleri deprem, tsunami ve aşırı sıcaklıklardan da ciddi ölçüde etkileniyor.

Afrika’nın yanı sıra hem Latin Amerika hem de Karayipler için kuraklık en büyük zararı veren afet türü.

Kuraklık 2005 ve 2015 yılları arasında bu bölgelerde sırasıyla 10,7 milyar dolar ve 13 milyar dolar mahsul ve çiftlik hayvanı kaybına sebep oldu.

Bitki zararlıları ve hayvan hastalıkları da Afrikalı çiftçiler için en çok hasara yol açan afetler arasında ve aynı dönemde 6 milyar dolardan fazla zarara sebep oldu.

Rapora göre tüm dünyada Gelişmekte Olan Küçük Ada Devletleri (SIDS) özellikle tsunami, deprem, fırtına ve sel gibi doğal afetlere karşı savunmasız durumda.

Bu ülkelerde afetlerden kaynaklanan ekonomik kayıplar 2000-2007 döneminde 8,8 milyar dolar iken bu zararlar 2008–2015 yılları arasında 14 milyar dolara yükseldi. 

İnsan yapımı afetler

Bugünkü rapor sadece doğal afetleri değil, aynı zamanda Rift Vadisi Ateşi gibi hayvan hastalıkları tarafından tetiklenen “gıda zinciri krizlerini” de içerecek şekilde FAO’nun tarım üzerindeki afet etki analizinin boyutunu genişletiyor.

Raporda jeopolitik gelişmeler ışığında çatışmalar da ele alınıyor.

Örneğin, Suriye'deki çatışmanın etkileri üzerine yapılan ilk örnek olay incelemesi bu ülkenin tarım sektörünün 2011–2016 dönemi boyunca toplam zarar ve kaybının maliyetinin en az 16 milyar dolar olduğunu ortaya koydu.

"Riskleri azaltmak için önce onları anlayın"

FAO’nun raporuna göre, tarım için tehditlerin artan ölçeği ve yoğunluğu dikkate alındığında politikalar, güçlendirilmiş kapasiteler ve hedeflenen finansman mekanizmaları dahil olmak üzere yeterli afet ve kriz yönetişim yapılarının geliştirilmesi kritik önem taşıyor.

Rapora göre risk azaltma, insani yardımlar, dayanıklılık oluşturma ve iklim değişikliği uyumu stratejilerinin etkili olması, afetlerin çiftçileri ve gıda üreticilerini nasıl etkilediğini gösteren veriler ve kanıtlara dayalı olmasına bağlı.

FAO'nun bu sebeple afetlerden kaynaklanan sistematik ve tarımsal zarar ve kayıpları değerlendirmek için bir metodoloji geliştirdiği belirtilirken, bu metodolojinin küresel, ulusal ve uluslarüstü düzeyde karşılaştırılabilir sonuçlar veren standart bir yaklaşım sağladığı kaydedildi.

FAO metodolojisi, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından küresel afet riskini azaltma hedeflerinin gerçekleştirilmesini izlemeye yardım amacıyla '2015 Sendai Afet Riskinin Azaltılması Çerçevesi’nin yanı sıra '2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi' kapsamasında izleme sisteminin bir parçası olarak kabul edildi.

Dünyada yaklaşık 2,5 milyar insanın geçimini tarımla sağladığına dikkat çekilen raporda, "Bu küçük ölçekli çiftçiler, çobanlar, balıkçılar ve ormana bağımlı topluluklar dünyanın tarımsal üretiminin yarısından fazlasını oluşturur. Tipik olarak nakit ve varlık açısından yoksul olan bu kişiler özellikle hasat, ekipman, malzeme, çiftlik hayvanları, tohumlar, mahsuller ve depolanmış gıdaları tahrip eden veya onlara zarar veren afetlerden dolayı risk altındadır" tespitine yer verildi.

İrfan Donat

Bloomberg HT Tarım Editörü

idonat@bloomberght.com