Rekabet Kurumu'ndan zincir marketler için kısıtlama önerisi

Kurumun, tarım &uuml;r&uuml;nleri alanında y&uuml;r&uuml;t&uuml;len sekt&ouml;r incelemesi kapsamında hazırladığı Yaş Sebze ve Meyve Sekt&ouml;r İncelemesi Raporu tamamlandı. AA muhabirinin rapordan yaptığı derlemeye g&ouml;re, yaş sebze ve meyveler, &ccedil;ok sayıda el değiştirerek, toplayıcı, simsar, komisyoncu, t&uuml;ccar gibi aracılar yoluyla t&uuml;keticiye ulaştırılıyor. Yaş meyve ve sebzede &uuml;retici &ouml;rg&uuml;tlenmesinin arzulanan d&uuml;zeyde olmaması, pazarlama kanalının uzamasına ve t&uuml;keticinin &ouml;dediği paradan &uuml;reticinin eline ge&ccedil;en miktarın d&uuml;şmesine yol a&ccedil;ıyor. Nihai &uuml;r&uuml;n fiyatlarında yaşanan fiyat artışı veya d&uuml;ş&uuml;ş&uuml; sonraki yıl &uuml;retimini de doğrudan etkilerken, &uuml;retim eksikliği veya fazlalığı ortaya &ccedil;ıkıyor. Bu durum, tarımsal &uuml;r&uuml;n fiyatlarındaki istikrarsızlığın en &ouml;nemli nedenlerinden birini oluşturuyor. Tarımsal &uuml;r&uuml;nler, iklim, hava koşulları, kuraklık, hastalık, coğrafya gibi fakt&ouml;rlere bağlı olması nedeniyle de etkileniyor. Yaş meyve ve sebzelerin &ccedil;abuk bozulabilir &uuml;r&uuml;nler olmaları, depolama olanaklarının yetersiz, raf &ouml;m&uuml;rlerinin kısa olması da fiyat hareketliliğine neden oluyor. T&uuml;rkiye de bu &uuml;r&uuml;nlerin pazarlanması &ouml;zel sekt&ouml;r tarafından yapılırken, &uuml;reticiden t&uuml;keticiye olan pazarlama kanalında genellikle komisyoncu, t&uuml;ccar ve perakendeciler g&ouml;rev alıyor. Tarımsal &uuml;retim ger&ccedil;ekleştiren oyuncular &ouml;nemli oranda rekabet ederken, bu oyuncular ihtiya&ccedil;ları olan girdileri &ccedil;oğunlukla oligopol piyasalardan sağlıyor. S&ouml;z konusu problemin &uuml;reticiler &uuml;zerindeki etkisinin hafifletilmesi gerekiyor. Bu imkanın sağlanamadığı durumda ise tarım end&uuml;strisinin karlılıktan uzaklaşması ve &uuml;retim miktarının azalması ve dolayısıyla &uuml;r&uuml;n fiyatlarının artması bekleniyor. - &Uuml;lke &ccedil;apında merkez birliği oluşturulsun &ouml;nerisi K&uuml;&ccedil;&uuml;k &ccedil;ift&ccedil;iler, &uuml;r&uuml;nlerini satarken &ccedil;oğunlukla aracı t&uuml;ccar ya da komisyoncularla karşı karşıya kalıyor. Bu elden ele ge&ccedil;işler sonucunda &uuml;r&uuml;n&uuml;n fiyatı artıyor ve bu y&uuml;ksek fiyat t&uuml;ketici talebinin d&uuml;şmesine neden oluyor. &Uuml;retici ile t&uuml;ketici arasında rol oynayan aracıları ortadan kaldırma ve aracıların elde ettiği kazancı en aza indirme konusunda tarım satış kooperatiflerinin &ouml;nemli bir rol&uuml; bulunuyor. Raporda, bağımsız olarak faaliyet g&ouml;steren bir tarım satış kooperatifinin, yerel aracılarla rekabet edebilmesine, bazı aracıları ortadan kaldırabilmesine ve ortaklarına bazı teknik avantajlar sağlayabilmesine karşın bazı &uuml;r&uuml;nlerin imalatını ya da ihracatını elinde bulunduran b&uuml;y&uuml;k t&uuml;ccar ve sanayicilerle rekabet etmesi i&ccedil;in b&ouml;lge &ccedil;apında birlikler ve &uuml;lke &ccedil;apında bir merkez birliği oluşturmaları &ouml;nerildi. - Alıcı g&uuml;c&uuml;n k&ouml;t&uuml;ye kullanılması &ouml;nlenmeli S&ouml;z konusu raporda zincir marketlerin payları da ele alındı. Buna g&ouml;re, yalnızca 4 teşebb&uuml;s pazarın yarısından fazlasına hakim durumda. Pazardaki en b&uuml;y&uuml;k 10 oyuncuya bakıldığında ise bu rakam y&uuml;zde 63 seviyelerine ulaşıyor. Rakamlar, organize perakende pazarı i&ccedil;erisinde yoğunlaşma oranlarının yıllar itibarıyla ciddi oranda arttığını g&ouml;steriyor. Perakende sekt&ouml;r&uuml;nde s&uuml;permarketlerin payının artıyor olması &uuml;r&uuml;nlerin &uuml;retildiği, paketlendiği ve tedarik edildiği pazarı da şekillendirmeye başladı. Bu yoğunlaşmanın sonu&ccedil;larından biri de bu yapıların tedarik zincirindeki alıcı g&uuml;c&uuml;n&uuml;n artışı olarak ortaya &ccedil;ıktı. Satışların peşin, &ouml;demelerin uzun vadeye yayılması zincir marketlere &ouml;nemli bir fon kaynağı yaratıyor. Tarımsal &uuml;reticilerin, zincirin diğer akt&ouml;rleri karşısında m&uuml;zakerelerinde &ccedil;ok az pazarlık g&uuml;c&uuml;ne sahip olduğu belirtilen raporda, tedarik zincirindeki diğer akt&ouml;rlerin g&uuml;&ccedil;lerinin sınırlandırılması durumunda, &ccedil;ift&ccedil;ilerin gelirlerinin artırılması, arz g&uuml;venliği ve t&uuml;ketici fiyatlarının makul seviyelere gelmesi, ama&ccedil;lara birlikte ulaşılabilmesinin m&uuml;mk&uuml;n hale geleceği ifade edildi. Perakendecilerin g&uuml;c&uuml;, tedarik&ccedil;iler &uuml;zerindeki etkilerinin yanı sıra t&uuml;ketici tercihlerinin azalması, daha y&uuml;ksek fiyatlar ve inovasyon &uuml;zerindeki sonu&ccedil;ları ile t&uuml;keticiyi de etkiliyor. Perakendeciler pazarda sahip oldukları g&uuml;&ccedil; nedeniyle t&uuml;ketici talebini, t&uuml;keticilerin neyi, nasıl ve nerede satın aldıklarını şekillendiriyor. S&uuml;permarketlerin perakende seviyesindeki pazar g&uuml;c&uuml; ve tedarik seviyesinde sahip oldukları alıcı g&uuml;c&uuml; birbirini g&uuml;&ccedil;lendiriyor. Pazar g&uuml;c&uuml; arttık&ccedil;a perakendeci daha uygun koşullarda alım yapabilir ve daha d&uuml;ş&uuml;k fiyatlarla bu &uuml;r&uuml;nler t&uuml;keticiye sunulabilir. Bu durum da pazar g&uuml;c&uuml;n&uuml;n artmasına neden oluyor. Raporda, hızlı t&uuml;ketim malları perakendeciliği alanında faaliyet g&ouml;steren teşebb&uuml;slerin gerek pazar payları gerekse alıcı g&uuml;&ccedil;leri &ouml;nemli &ouml;l&ccedil;&uuml;de arttığından alıcı g&uuml;c&uuml;n&uuml;n k&ouml;t&uuml;ye kullanılmasını &ouml;nlemek amacıyla d&uuml;zenlemeler yapılması gerektiği bildirildi. - Tarımsal girdilerde yerli &uuml;retim sağlanmalı Raporda, tarım piyasalarında hem arz g&uuml;venliği hem de fiyat istikrarı a&ccedil;ısından alınması gereken &ouml;nlemlere ilişkin &ouml;nerilere de yer verildi. Buna g&ouml;re, T&uuml;rkiye de tarımsal &uuml;retim, en &ouml;nemli girdi kalemleri olan akaryakıt, g&uuml;bre, tohum ve ila&ccedil;ta ithalata ve dolayısı ile d&ouml;viz kuruna bağımlı olunması nedeniyle olduk&ccedil;a maliyetli. Bu nedenle kısa d&ouml;nemde s&ouml;z konusu girdilerin s&uuml;bvanse edilmesi, uzun d&ouml;nemde ise bu alanlarda olabildiğince yerli &uuml;retimin sağlanması hem fiyatlar hem de arz g&uuml;venliği i&ccedil;in &ouml;nem taşıyor. Yeterli &uuml;retimin sağlanması i&ccedil;in ihracat ve ithalat politikaları da dahil olmak &uuml;zere, &uuml;retim planlaması yapılması, bunun i&ccedil;in Tarım ve Orman Bakanlığı nezdinde komisyon oluşturulması, destekleme politikaları, &uuml;retim planlaması kapsamında yeniden ele alınması rapordaki tavsiyeler arasında yer aldı. Tedarik zincirinin boyunun kısaltılması i&ccedil;in aracıların (t&uuml;ccar, komisyoncular, nakliyeciler, depolama) &uuml;stlendikleri fonksiyonların &uuml;retici birlikleri vasıtası ile yerine getirilmesi, bu &ccedil;er&ccedil;evede &uuml;retici birliklerinin yeniden yapılandırılması, Tarım ve Orman ile Ticaret bakanlıkları &ouml;nderliğinde komisyon oluşturulması gerektiği belirtildi. Raporda, &ccedil;ift&ccedil;ilerin gelirlerinin artırılmasına y&ouml;nelik destek mekanizmalarının artırılması, tarımsal destekler ekim &ouml;ncesi a&ccedil;ıklanması ve bunun uzun d&ouml;nemli olması, zorunlu fiyat bildirimleri yanında &uuml;retim, kapasite, stok, ticaret gibi piyasa verilerine &ccedil;ift&ccedil;ilerin ulaşması i&ccedil;in piyasa şeffaflığının artırılmasına y&ouml;nelik mekanizmaların hayata ge&ccedil;irilmesi &ouml;nerildi. İstenmeyen &uuml;retim miktarı dalgalanmasının &ouml;n&uuml;ne ge&ccedil;mek i&ccedil;in tarım sekt&ouml;r&uuml;nde &ccedil;ift&ccedil;ilerin &uuml;retim tercihlerini şekillendirmeleri i&ccedil;in g&uuml;ncel ekim verilerinin olabildiğince şeffaf şekilde paylaşılması rapordaki tavsiyeler arasında yer aldı. Tarımsal &uuml;retimin devamlılığın sağlanabilmesini i&ccedil;in risk y&ouml;netimi kapsamında tarımsal sigortaların yaygınlaştırılması ve korumanın artırılması gerektiği belirtilen raporda, tarımın finansmanı i&ccedil;in yeni mekanizmalar geliştirilmesi ve finansman maliyetlerinin aşağıya &ccedil;ekilmesinin &ouml;nemine işaret edildi. Raporda, zincir marketlerin alıcı g&uuml;&ccedil;lerinin sınırlandırılması i&ccedil;in Ticaret Bakanlığı nezdinde haksız ticaret uygulamalarına y&ouml;nelik tedbirlerin hayata ge&ccedil;irilmesi ve bu uygulamaların sıkı bir şekilde denetlenmesi gerektiği de kaydedildi.

Rekabet Kurumu'ndan zincir marketler için kısıtlama önerisi

Rekabet Kurumu, tarım ürünlerinde fiyat istikrarının sağlanması için zincir marketlerin alıcı güçlerinin sınırlandırılması ve Ticaret Bakanlığı nezdinde haksız ticaret uygulamalarına yönelik tedbirlerin hayata geçirilmesi önerisinde bulundu.

Öne Çıkanlar