Avokado üretimi ve pazarına dair merak edilenler

Son dönemde Türkiye’de tropikal meyve üretimi oldukça popüler bir konu haline geldi.

Üretim alanı ve miktarı son yıllarda hızla artan tropik meyveler hakkında bu konuyu araştıran ve merak edenlerin sayısı da hiç az değil.

En azından bize gelen mesajlarda egzotik meyvelere yönelik ilgiyi gözlemliyoruz.

Kimi okuyucularımız ejder meyvesi ya da gojiberry üretimine dair sorular yöneltirken, kimileri de papaya, mango ya da avokado gibi ürünlerin nerede ve nasıl yetiştirileceğinden tutun da iç ve dış pazara dair merak ettikleri soruları mesaj yoluyla iletiyor.

Biz de tarımın başta kronik sorunları olmak üzere öncelikli konularından fırsat buldukça bu alanda yapılan çalışmalardan yola çıkarak merakları gidermeye çabalıyoruz.

Geçtiğimiz haftalarda Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE) tarafından Türkiye’de ve dünyada avokado üretimi ve ticaretine dair bir rapor yayınlandı.

Biz de sizlerle raporda yer alan güncel bilgileri sıcağı sıcağına paylaşalım istedik.

KÜRESEL AVOKADO ÜRETİMİ VE TİCARETİ

Avokado, dünya üzerinde 5 kıta ve 65 ülkede yetiştirilen subtropik bir meyve türü olarak niteleniyor.

Yaklaşık 400 çeşidi bulunan avokadoda söz konusu çeşitler farklı şekil ve ağırlıklarda 2 kilograma kadar ulaşabiliyor.

Katma değeri yüksek bir ürün olarak görülen avokado, önemli bir ekonomik getiriye sahip ticari bir tarımsal ürün olarak öne çıkıyor.

Avokado, küresel pazarda çok ciddi talep gören, ihracat fırsatı olan sağlıklı bir meyve olarak gösteriliyor.

Dünyada 2019 yılında 7,1 milyon ton avokado üretimi gerçekleşirken, bir önceki yıla göre toplam avokado üretiminde yüzde 6,1 artış yaşandı.

Aynı sezonda 2,3 milyon tonluk üretim payı ile Meksika dünya avokado üretiminde liderliğini korudu.

Üretim alanları 728 bin hektar olup yıllar itibariyle giderek artış gösteriyor.

FAO verilerine göre Meksika'nın avokadodan elde ettiği gelir 2019 yılında 2,4 milyar dolar değerinde. Dolayısıyla Meksika, gerçekleştirdiği 1,1 milyon tonluk ihracat ile de küresel ihracatın yüzde 44,9’unu karşılar durumda.

Dünyada en fazla avokado ihracatı yapan ülkeler Meksika, Hollanda, Peru, Şili ve İspanya; en fazla ithalat yapan ülkeler ise ABD, Hollanda Fransa, İspanya, İngiltere olarak karşımıza çıkıyor.

TÜRKİYE’DE AVOKADO ÜRETİMİ VE İHRACAT-İTHALAT DENGESİ

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Bitkisel Üretim İstatistiklerine göre, 2019 yılında Türkiye’de avokado üretimi 4 bin 209 ton olarak gerçekleşirken, üretimde bir önceki yıla göre yüzde 33 artış yaşandı.

Bu haliyle Türkiye, dünya avokado üretiminin yüzde 0,06’sını karşılayarak üretimde 44’üncü sırada yer alıyor.

FAO verilerine göre 2019 yılında Türkiye, 681 ton ile de dünya avokado ihracatında 47’nci sırada bulunuyor.

Üretim miktarıyla birlikte üretim alanları da yıllara göre artış gösteriyor. Bu trende paralel olarak Türkiye’de avokado dış ticareti de yıllar itibariyle yükselişte.

2020 yılında, 648 ton avokado ihracatı yapan Türkiye’nin bu alandaki en büyük pazarı Ukrayna (%25,8) ve Bulgaristan (%13,3) oldu.

Aynı yıl, Türkiye 2 bin 535 ton ile avokado ithalatının en büyük kısmını Kenya’dan (%75,4) gerçekleştirdi.

ÜRETİMDE ÖNE ÇIKAN ŞEHİRLER

Türkiye’de avokado üretim alanı her geçen yıl artıyor.

2019 yılında toplam 9 bin 491 dekar alanda avokado üretimi yapılırken, üretimde en büyük paya sahip şehirler sırasıyla Antalya (%69,5) ve Mersin (%29,2) olarak öne çıkıyor.

TÜİK verilerine göre ağaç sayılarının son beş yıllık seyri incelendiğinde, 2019 yılında meyve veren ağaç sayısında (72.519 adet) 2015 yılına göre yüzde 93, meyve vermeyen ağaç sayısında ise (133.367 adet) aynı yıla göre yüzde 245 artış görüldü.

2019 yılında Türkiye’de bir önceki yıla göre yüzde 33 artışla 4 bin 209 ton civarında gerçekleşen avokado üretiminin, 3 bin 409 ton gibi büyük kısmı Antalya’da (%81) gerçekleşti. Antalya’yı üretimde Mersin (%16,6) ve Muğla (%1,9) takip etti.

Antalya ve Mersin illeri toplam üretimin yüzde 96’sını tek başına karşılıyor.

TÜİK Bitkisel Üretim istatistiklerine göre 2020 yılı avokado üretimi ise bir önceki yıla göre yüzde %40,7 artarak 5 bin 923 tona yükseldi.

AVOKADO DIŞ TİCARETİ

TÜİK dış ticaret verilerine göre; Türkiye’de 2020 yılının 648 ton avokado ihracatı gerçekleştirilirken, ihracatta önde gelen ülkeler sırasıyla Ukrayna (%25,8), Bulgaristan (%13,3), Gürcistan (%12) oldu.

2020 yılında yapılan ihracat 2019 yılına göre yüzde 4,7 azaldı.

Aynı sezonda 3 bin 535 ton avokado ithalatı gerçekleşirken, ithalatın büyük bir kısmı Kenya’dan (%75,4) gerçekleşti.

Yıllara göre, avokado ithalat değerleri artış gösteriyor.

2020 yılında ithalat miktarı bir önceki sezona göre yüzde 25,8 oranında arttı.

Türkiye’de avokadonun bilinirliği hızla artıyor ve iç piyasada tüketimi yüzde 50’yi aşıyor.

AVOKADO FİYATLARININ SEYRİ

TÜİK Tarımsal Fiyat İstatistiklerine göre, 2019 yılı avokado fiyatı bir önceki yıla göre yüzde 5’lik artışla 8,87 TL/kg ulaştı.

Fiyatların son 5 yıllık seyri incelendiğinde ise TÜİK verilerine göre, 2019 yılında avokado fiyatları 2015 yılına göre yüzde 181 artış gösterdi.

2020 yılı hal avokado fiyatları adet olarak belirlenirken, 2019 yılının Aralık ayının ortalama fiyatına göre yüzde 54 artışla 6,75 TL/adet’e ulaştı.

Son 5 yıllık hal fiyatları incelendiğinde yüzde 312 oranında önemli bir artış gösterdiği göze çarpıyor.

TÜRKİYE’DE AVOKADO DESTEKLEMELERİ

2020 yılı Tarım ve Orman Bakanlığı tarımsal destekleme ödemeleri kapsamında Alan Bazlı desteklemeler kategorisinde avokado yetiştiricilerinin de yararlanabileceği destekler açıklandı.

Küçük aile işletmesi desteği (100 TL/da), iyi tarım uygulamaları desteği (bireysel sertifikasyonda 40 TL/da, grup sertifikasyonunda 20 TL/da), mazot desteği (15 TL/da), gübre desteği 4 TL/da (Geçen hafta itibariyle 8 TL’ye çıkarıldı), toprak analizi desteği 40 TL/numune, katı organik gübre desteği 10 TL/da, organik tarım desteği (bireysel sertifikasyonda 100 TL/da, üretici grup sertifikasyonunda 50 TL/da) olarak belirlendi.

Bunların dışında, yurt içi sertifikalı fidan/fide ve standart fidan kullanımı standart fidanlarda 100 TL/da, sertifikalı fidanlarda 280 TL/da olarak belirlendi.

Yurtiçi sertifikalı fidan üretim desteği kapsamında aşılı fidan üretimine 0,50 TL/adet ve aşısız fidan üretimine ise 0,25 TL/adet desteleme veriliyor.

AVOKADO GİRDİ PARİTELERİ

2015 yılına göre 2019 yılında avokado üretici fiyatları yüzde 181, gübre fiyatı yüzde 71, mazot fiyatı ise yüzde 67 oranında arttı.

2015 yılında 1 kg avokado ile 2,84 kg gübre, 0,82 lt mazot alınabiliyorken, 2019 yılında girdi fiyatlarındaki artışa bağlı olarak 1 kg avokado ile 4,69 kg gübre, 1,38 lt mazot alınabildi.

Böylece son 5 yıl içerisinde 1 kg avokado ile alınabilecek gübre miktarında yüzde 65, mazot miktarında yüzde 68 oranında artış görüldü. Üretici fiyatına desteklerin de ilave edilmesiyle beraber 2019 yılında 1 kg avokado ile 4,83 kg gübre, 1,42 lt mazot alınabildi.

KÂRLI BİR AVOKADO ÜRETİMİ İÇİN ÖNERİLER

Türkiye’de 1970 yılından bu yana Akdeniz Bölgesi'nde Antalya'dan İskenderun'a kadar olan kuşakta, Muğla’ da, ayrıca Rize gibi don olaylarının az yaşandığı Doğu Karadeniz Bölümündeki illerde yetiştiriciliği yapılabiliyor.

Ama bununla birlikte Türkiye’de aroması, lezzeti ve sağlık açısından faydalarıyla iç pazarda son yıllarda yeni yeni tanınmaya başlayan ve popülerlik kazanan bir ürün.

Rapora göre, avokado yetiştiriciliği, iklim değişikliklerine bağlı alternatif ürün arayışları açısından önemli görülüyor.

Türkiye’de kârlı avokado üretimi için son yıllarda ürünü mamul haline getirip işleyerek satmak, sözleşmeli üretim yapmak ve yeni üretim teknikleri kullanmak da etkili oluyor.

Avokado üretiminin sürekliliğinin, avokado üreticilerinin yeterli ve istikrarlı bir gelir elde etmeleri ile mümkün olacağına dikkat çekilen raporda, “Türkiye’de üretilen avokadonun pazarlanması konusunda üretici örgütlenmesi ile iç ve dış pazar olanaklarının geliştirilmesi, çözüme yönelik temel önerilerdendir. Belirtilen bu öneriler ışığında ulusal ve uluslararası pazarlarda rekabet edebilmenin ön koşulu kalite ve standartlaşma ile birlikte küçük üreticilerin kümelenme yöntemiyle, aynı ürünleri üretmelerine teşvik ve mali destek verilerek üretimde kalite artışı sağlamaktır” deniliyor.

Umarız bu konuyu merak edenler akıllarındaki sorulara kısmen de olsa yanıt bulmuştur.

İrfan Donat – Bloomberg HT Tarım Editörü