Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) 2005 yılı verilerini kullanarak 2006 yılında başlattığı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması'nı her yıl tekrarlıyor. Veriler Türkiye'de gelir dağılımının düzelmekte olduğunu gösteriyor.
En zengin yüzde 20 hane halkının ortalama geliri ile en fakir yüzde 20 hane halkı ortalama kullanılabilir geliri arasındaki oran 2005 yılında 8.1 iken, 2009 yılında 6.9'a gerilemiş. Medyan gelirle bulunan aynı oran 2005 yılında 6.2 iken, 2009 yılında 5.3 olmuş. Gelir dağılımının bir ölçüsü olarak kabul edilen Gini katsayısı (sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımının düzeldiğini gösteriyor) 2005 yılında 0.43 iken, 2009 yılında 0.402'ye düşmüş.
Araştırmaya göre, Türkiye'de hane halkının ortalama kullanılabilir toplam geliri 2005 yılından 2009 yılına reel olarak yüzde 2 civarında düşmüş. Bu dönemde maaş ve ücretlerdeki reel düşüş yüzde 4 olmuş. Kısacası, bazı göstergelere göre Türkiye'de gelir dağılımı düzelmiş, ama ortalama hane halkı kullanılabilir reel gelirindeki azalmayla fakirleşme de söz konusu olmuş.
KULLANILABİLİR REEL GELİR DÜŞÜYOR
En fakir yüzde 20 hane halkı grubun ortalama kullanılabilir geliri 2005 yılından 2009 yılına reel olarak yüzde 3 kadar artmış. Buna karşılık bu grupta maaş ve ücretler aynı dönemde reel olarak yüzde 6 civarında gerilemiş. Ortalama kullanılabilir gelirin reel artışındaki tek neden bu dönemde reel olarak yüzde 12 artan sosyal transferler olmuş. Sosyal transferler bu grubun 2005 yılındaki gelirinin yüzde 13'ünü oluştururken, bu oran 2009 yılında yüzde 16 olmuş.
Reel olarak ortalama kullanılabilir gelirini 2005 yılından 2009 yılına artıran iki grup var: Hane halkının en fakir yüzde 40'lık bölümü. Üçüncü yüzde 20'lik grubun reel kullanılabilir geliri bu dönemde değişmezken, dördüncü yüzde 20'lik grubun reel geliri yüzde 2, en zengin yüzde 20'deki hane halkı ortalama reel geliri yüzde 5 düşüyor.
En zengin yüzde 20 hane halkının ortalama maaş ve ücreti reel olarak 2005-2009 yılları arasında değişmezken, diğer tüm gruplarda düşüyor.
En zengin yüzde 20'lik hane halkı grubunun gelirlerindeki en keskin düşüş menkul kıymet ve müteşebbis gelirlerinde yaşanıyor. Yaklaşık tüm gruplarda menkul kıymet gelirleri reel olarak yüzde 20 civarında düşüyor. Ama, en zengin yüzde 20'de ortalama menkul kıymet gelirlerinin toplam gelirler içindeki payı 2005 yılında yüzde 7.5 iken, 2009 yılında yüzde 7'ye düşüyor. 2005 yılında ortalama 3,700 lira kadar ortalama menkul kıymet geliri olan bu grup 2009 yılında bu kalemden ortalama 2,800 lira gelir elde ediyor.
2005 yılında toplam gelirlerinin yüzde 28'ine yakın bölümünü en zengin yüzde 20 hane halkı müteşebbis gelirlerinden elde ediyordu. Bu gelirler de 2005-2009 yılları arasında reel olarak yüzde 10 azaldı, nominal olarak hane halkı ortalaması 13,576 liradan 10,547 liraya düştü. Müteşebbis gelirlerinin bu gruptaki hane halkının ortalama kullanılabilir gelirleri içindeki payı yüzde 21 e geriledi.
SOSYAL YARDIMLAR FARK YARATTI
Özetlersek, çeşitli göstergelere göre gelir dağılımı düzeldi. Gelir dağılımındaki göreli düzelme, hane halkının en fakir yüzde 20'sine verilen sosyal yardımlardaki artışlarla, en zengin yüzde 20 hane halkının müteşebbis gelirleri ile menkul kıymetlerden elde ettikleri gelirlerin düşmesi yoluyla sağlandı.
2009 yılının kriz yılı olması, görünümü çarpıtmış olabileceğini düşündürebilir. 2005 yılı ile 2009 yılı arasında çeşitli gelirlerde ve her grupta dalgalanmalar var. Ama, genel eğilim değişmiyor.
Hane halkını yüzde 20'lik dilimlere bölmek çok bilgi verici olmuyor. Yüzde 20' lik grup içinde de gelir dağılımı oldukça bozuk. Bazı gruplardaki ortalama gelir ile medyan gelir arasındaki fark bu izlenimi veriyor. Dolayısıyla, hane halkı gruplarını yüzde 1'e, hatta binde 1'e bölerek daha anlamlı sonuçlar çıkarabilmek mümkün olabilir. TUİK bu verileri yayınlayabilir.
