Piyasalar morfin bağımlısı haline geldi, morfin de parasal genişleme. Amerika Merkez Bankası (FED) bugünlerde çok konuşuluyor. Yeni bir parasal genişlemeye gitmesi arzulanıyor. Olumlu sinyal alınırsa, piyasalar coşacakmış izlenimi yayılıyor. "Sinyal olumlu algılanmazsa, durum daha da kötüleşebilir" mesajı veriliyor.
FED ise köşeye sıkışmış durumda. Ekonomik açıdan, parasal genişlemenin eskisi kadar etkili olmayabileceğini FED de görüyor. Siyasi açıdan, Amerika'da başkanlık seçiminin yaklaşması nedeniyle FED ne yaparsa yapsın farklı siyasi çevreler tutumunu farklı yorumlayacaklar. FED siyasi bir tartışmanın içine çekiliyor. Bağımsızlığına düşkün bir merkez bankasının en istemeyeceği konum bu.

BİLANÇOSUNU ŞİŞİRDİ
2007 yılının ortalarından bu yana FED çeşitli para politikası araçlarını kullanarak çeşitli defalar parasal genişlemeye gitti. Doğrudan bankalara borç vererek bilançosunu genişletti. Amerikan hazine bonolarını alarak para bastı. Sorunlu hale dönüşen konut kredilerine baz edilmiş bono piyasasına müdahale etti. Konut kredilerine baz edilmiş bonoları satın alarak parasal genişlemeye gitti. Bütün bu girişimler lastik topu şişirmeye benzedi. Top şişti, ama patlak onarılmadığından, yine sönmeye başladı.
Patlak onarılmadı, ama FED güven artırıcı önlemleri devreye sokmaya devam etti. Örneğin, para politikası faizinin 2014 yılı ortalarına kadar bugünkü düzeylerde (yıllık yüzde 0 ile 0.25 arası) kalacağını taahhüt etti. Yalnızca kısa vadeli faizlerin düşük kalmasına değil, uzun vadeli faizlerin de düşürülmesine yönelik girişimlerde bulundu. Uzun vadeli Amerikan hazine bonolarını alıp elindeki kısa vadeli bonoları satmaya başladı. Uzun vadeli bono faizleri neredeyse yarı yarıya düştü. Bugünlerde 10 yıl vadeli Amerikan hazine bonosunun getirisi yıllık yüzde 1.5 in altına geldi. Bu programın uygulama süresini uzattı. Bütün bu girişimler de ekonomide arzulanan ateşlemeyi gerçekleştiremedi.
Parasal genişlemenin bilançosu şu: 2008 yılının ortasından bu yana FED'in bilançosu 3.4 kat arttı.

İKİ TARAFLI BASKI
FED'in iki hedefi var: Ekonomide azami istihdam düzeyine ulaşmak ve fiyat istikrarı. Çok tutarlı olarak FED daima bu iki hedefe vurgu yapıyor. Önceki parasal genişleme girişimlerinin hepsinde bu iki hedefe atıflarda bulundu. Başlarda işgücü piyasasının bozulup işsizlik oranının yüksekliğini öne sürerek parasal genişlemeye gitti. Daha sonraları deflasyon (fiyatların düşmesi) riskini öne sürerek parasal genişleme kararları aldı. O halde, şimdi neredeyiz?
Amerika'da işsizlik yüzde 8.2'de çakılıp kalmış görünüyor. Bu oran Amerikan ekonomisi için alışılmışın oldukça üzerinde. Ekonominin iş yaratabilme gücü 6 ay öncesine göre düşmüş görünüyor. Ortalama istihdam artışı yavaşladı. Dolayısıyla, parasal genişleme taraftarları açısından FED'in hedeflerinden birine bakarak yeni bir girişimde bulunmanın zamanı geldi. Diğer taraftan, Amerika'da enflasyon riski de, deflasyon riski de şu anda yok. Parasal genişlemenin işe yaramadığını savunanlar açısından FED duruşunu değiştirmemeli.
Deflasyon riski var diye yapılan parasal genişleme döneminde yıllık tüketici enflasyonu yüzde 1'e, gıda ve enerjiyi dışarıda bırakan endeksteki yıllık artış yüzde 1'in altına gelmişti. Şimdi bu enflasyon rakamları yüzde 1.7 ve yüzde 2.2'ye geldi.
İktidar partisi, FED'in ekonominin canlanması için bir şeyler yapmasını istiyor. Muhalefet, FED'in enflasyon yaratmaması gerektiğini savunuyor. FED "yukarı tükürse bıyık, aşağı tükürse sakal" konumunda. Hiçbir şey yapmaması, belki de ekonomik birimlerin gözünde itibarını koruyabileceği en iyi duruş.