Milli gelirden payını en çok yükselten iller Yalova, Osmaniye ve Mardin
TÜİK'in açıkladığı il ve bölgesel bazda Gayri Safi Yurtiçi Hasıla rakamlarına göre milli gelirden pay açısından 10 yıllık dönemde en çok yükselen şehirler Yalova, Osmaniye ve Mardin oldu. Tarımda Antalya zirvedeki yerini Konya'ya bırakırken, hizmet sektöründe en çok yükselişi Mardin kaydetti
Tahsin Akça
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla verilerini il ve bölge bazında 2008-2017 dönemi için 10 yıllık kıyaslamayla açıkladı. İl bazında 10 yılda GSYH'den aldığı pay açısından en çok yükselen şehir Yalova olurken, bu ili Osmaniye ve Mardin takip etti.
Yalova 2008 yılında %0,26 pay ile 60. sırada yer alırken, 2017 yılında %0,33 pay ile 50. sıraya yükseldi. On yılda sıralamada meydana gelen bu değişimde, ilin sanayi sektöründeki büyüme etkili oldu. Son on yılda sıralaması en çok değişen ikinci il Osmaniye. İl, 2008 yılında 51. sırada yer alırken 2017 yılında 42. sıraya yükselmiştir. Yalova’da olduğu gibi Osmaniye’nin sırasında meydana gelen değişimde de sanayi sektöründeki büyüme etkili oldu.
81 il içinde sırası en çok değişen 3. il ise, 42. sıradan 34. sıraya yükselen Mardin. Son on yıl içinde Mardin’de hizmetler sektöründeki büyüme, ilin sekiz basamak yükselmesinde etkili oldu.
Toplam GSYH’den aldığı paya göre sıralaması en çok gerileyen üç il Bilecik, Burdur ve Yozgat oldu. Bu üç il 2008 yılından 2017 yılına kadar 7 basamak geriledi. GSYH’den aldığı paya göre ilk beş sırada yer alan İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa illerinin sıralamalarında yıllar itibariyle değişim yaşanmadı. 2008 yılında GSYH’den en yüksek payı alan ilk beş il toplam GSYH’nin %53,97’sini oluştururken, 2017 yılında %54,40’ını oluşturdu.
BÖLGESEL BAZDA SIRALAMA DEĞİŞMEDİ
2008 ve 2017 yılları için, İBBS 1. Düzey bölgelerinin toplam GSYH’den aldığı paylarda ve 12 bölge içindeki sıralamalarında önemli bir değişiklik olmadı. TR1 (İstanbul) bölgesi, 2008 ve 2017 yıllarında %30’un üzerinde pay alarak ilk sırada yer alırken, TRA (Kuzeydoğu Anadolu) bölgesi %1,5’in altında pay alarak son sırada. TR5 (Batı Anadolu) bölgesi 2008 yılında %12,36 pay ile 3. sırada yer alırken, 2017 yılında %11,44 ile 4. sıraya gerilemiştir. TR9 (Doğu Karadeniz) bölgesi de 2008 yılında %2,42 ile 10. sırada iken, 2017 yılında %2,25 pay ile 11. sıraya geriledi.
TARIMDA ANTALYA'NIN ZİRVEDEKİ YERİNİ KONYA ALDI
Tarım sektöründe Antalya 2008 yılında %4,75 pay ile 81 il içinde birinci sırada yer alırken, 2017 yılında %3,53 pay ile dördüncü sıraya geriledi. 2008 yılında Konya %4,38 pay ile tarım sektöründe üçüncü sırada yer alırken, 2017 yılında %5,79 pay alarak birinci sıraya yükseldi. 2008 yılında %4,48 tarım sektörü payı ile ikinci sırada yer alan Manisa, 2017 yılında gerileyerek %3,91 pay ile üçüncü oldu. İzmir 2008 yılında tarım sektöründe %3,67 pay alarak beşinci sıradayken, 2017 yılında %4,43 pay ile ikinci sıraya yükseldi. Toplam GSYH içinde yaklaşık %30 pay alarak birinci sırada yer alan İstanbul’un, tarım sektörü toplamı içindeki payı 2008 yılında %0,69, 2017 yılında ise %0,51 olarak gerçekleşmiştir. Bu paylar ile İstanbul, 2008 yılında 51. sırada, 2017 yılında 58. sırada yer aldı.
SANAYİDE İSTANBUL'UN PAYI YÜZDE 30'UN ALTINA İNDİ
Sanayi sektöründe İstanbul 2008 yılında %30,38, 2017 yılında ise %29,02 pay ile 81 il arasında birinci sırada yer almaktadır. 2008 ve 2017 yılları itibariyle sanayi sektöründe ilk üç ili oluşturan İstanbul, Ankara ve İzmir’in sıralamalarında değişiklik olmadı. 2008 yılında Bursa %6,14 pay ile dördüncü sırada bulunurken, 2017 yılında Kocaeli %6,19 pay ile sanayi sektöründe dördüncülüğe yükselmiştir. 2008 yılında sanayi sektöründen en yüksek payı alan ilk on il, sektör toplamının %68,94’ünü oluştururken, 2017 yılında %67,85’ini oluşturdu. 2008 ve 2017 yılları için illerin sanayi sektörü toplamından aldığı paylara göre sıralaması en çok gerileyen il Batman’dır. Batman 2008 yılında sanayi sektörü içinde %0,49 pay ile 32. sırada yer alırken, 2017 yılında %0,32 pay ile 45. sıraya geriledi.
HİZMETTE EN ÇOK YÜKSELİŞİ MARDİN GERÇEKLEŞTİRDİ
2008 ve 2017 yılları için illerin hizmetler sektörü toplamından aldığı paylara göre sıralaması en çok gerileyen il Burdur oldu. Burdur 2008 yılında hizmetler sektörü içinde %0,30 pay ile 49. sırada yer alırken, 2017 yılında %0,23 pay ile 58. sıraya geriledi. Sektörde, 2008 yılına göre 2017’de sıralaması en fazla yükselen il ise Mardin. 2008 yılında Mardin’in hizmetler sektöründe aldığı pay %0,44 ve sırası 39 iken, 2017 yılında payı %0,54 ve sırası 28’dir. Hizmetler sektöründe İstanbul 2008 yılında %34,26, 2017 yılında ise %35,94 pay ile 81 il arasında ilk sıradadır.
TUNCELİ KİŞİ BAŞINA GSYH'DE 14 SIRA YÜKSELDİ
Kişi başına GSYH’de, 2017 yılı için, İstanbul 65 041 TL ile 81 il arasında ilk sırada yer alırken, Ağrı 12 729 TL ile son sırada yer alıyor. İstanbul’u, 64 659 TL ile Kocaeli takip ederken, üçüncü sırada 52 000 TL ile Ankara yer alıyor. 2008 ve 2017 yılları için ilk üç il ile son üç ilin sıralamasında değişiklik olmadı. Kişi başına GSYH’de son üç sırada yer alan iller Şanlıurfa, Van ve Ağrı’dır. TÜİK Ulusal Hesaplar Daire Başkanlığı Sayfa 30 Kişi başına GSYH için, 2008 yılına göre 2017 yılında sırası en çok değişen il Gümüşhane olmuştur. Gümüşhane 2008 yılında Türkiye ortalamasının %66’sı kadar kişi başına GSYH üreterek 44. sırada yer alırken, 2017 yılında %54’ü kadar kişi başına GSYH üreterek 66. sıraya gerilemiştir. Bu iki yıl için, Gümüşhane’den sonra, sırası en çok değişen ikinci il Tunceli.
2008 yılında Türkiye ortalamasının %74’ü kadar kişi başına GSYH üreten Tunceli, 2017 yılında %88’i kadar üreterek 34. sıradan 20. sıraya yükseldi. Kırıkkale kişi başına GSYH’de, 39’dan 26. sıraya 13 basamak ilerleyerek sırası en çok değişen üçüncü il oldu. 2017 yılında, Kırklareli elde ettiği 100 endeks değeri ile, Türkiye ortalaması kadar kişi başına GSYH üretmiştir. Şekil 17’de, 2008 ve 2017 yıllarında ilk on il için kişi başına GSYH sıralamalarındaki değişimler veriliyor. Antalya, 2008 yılında kişi başına GSYH’de en yüksek ilk on il içinde 6. sırada yer alırken, 2017 yılında ilk on il arasına girememiştir. 2008 yılında ilk on il içinde yer almayan Yalova, 2017 yılında kişi başına GSYH’de 8. sırada.