Gıdada 2016'nın zam şampiyonları
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) aralık ayına yönelik enflasyon verilerini açıkladı.
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) 2016 yılında aylık bazda yüzde 1,64 yükselirken, yıllık bazda ise yüzde 8,53 artarak beklentilerin oldukça üzerinde gerçekleşti.
Gıda ve alkolsüz içecekler tarafında ise aylık yüzde 3,29, yıllık bazda ise yüzde 5,65 artış yaşandı. Böylece gıda enflasyonunda aylık artış, enflasyona 79 baz puan katkı sağladı ve aylık artışın neredeyse yarısını oluşturdu.
Gıda fiyatlarındaki oynaklık 2017'de de gündemde kalacak gibi gözüküyor.
Gelin isterseniz TÜİK verilerine göre 2016'nın zam şampiyonu gıda ürünleri ve fiyat artış oranlarına bir göz atalım:
1- Nohut (%58)
TÜİK'in enflasyon sepetinde yer alan gıda ürünleri arasında Aralık 2015'ten bu yana fiyatları en çok artan gıda ürünlerinin başında nohut geliyor. Nohutun fiyatı son 1 yılda yüzde 58 artarak tüketicinin cebini en fazla yakan gıda ürünü oldu. Sadece son 1 ayda yüzde 12 olan nohut fiyatındaki artışta ana etken olarak Türkiye genelinde rekolte düşüklüğü ve artan ithalata paralel olarak kur etkisi gösteriliyor. Bu da bize gösteriyor ki eskiden düşük gelirli kesimin ucuz protein kaynağı olarak gördüğü kuru bakliyat artık eskisi kadar ucuz değil.
2- Çarliston biber (%31)
Geçen yıl fiyatı yüzde 31 zamlanan çarliston biber ile birlikte diğer biber türlerinde de fiyat artışları sürdü. Sivri biber yüzde 17, dolmalık biber ise yüzde 3 arttı.
3- Kağıtlı şeker (%31)
TÜİK'in TÜFE sepetinde yer alan bir başka gıda ürünü olan kağıtlı şeker ise 2016'nın zam şampiyonları arasında yerini aldı. Kağıtlı şeker fiyatları geçen yıl içinde yüzde 31 arttı.
4- Yumurta (%30,3)
Yumurta fiyatları özellikle 2016'nın son çeyreğinde ciddi bir yükselişe geçti. Sadece son 1 ayda fiyatı yüzde 53 artan yumurta, son 1 yıla baktığımızda yüzde 30'un üzerinde zamlandı. Yaklaşık 30 ülkede görülen kuş gribi nedeniyle bazı ülkelerin yumurta ticareti durunca, Türkiye boşalan pazarlara ihracat gerçekleştirdi. Fiyat artışında bir diğer etken olarak da kurdaki yükselişin ithal yem ve diğer girdi fiyatlarına yansıması gösteriliyor.
5- Leblebi (%30,2)
Gıdada zam şampiyonu nohut olunca haliyle TÜİK sepetinde yer alan leblebi de bu fiyat artışından nasibini aldı. Özellikle kuruyemiş sektörünün vazgeçilmez ürünleri arasında yer alan leblebinin fiyatı 2016'da yüzde 30 zamlandı. Leblebi son 1 ayda yüzde 8 zamlandı.
2016 yılının diğer zam şampiyonu ürünleri ise sırasıyla kek (%21), tavuk eti (%19), sakatat (%18,7), bebek maması-toz karışımı (%18,4) ve patlıcan (%17,6) oldu.
Yukarıdaki listede TÜİK verilerine göre 2016 yılının zam şampiyonu ilk 10 ürününü sıraladık. Ancak ilk 10 arasında bazı gıda ürünleri var ki günlük tüketimde çok fazla yere sahip değil.
Bizim asıl dikkat çekmek istediğimiz, vatandaşın günlük tüketiminde oldukça önemli bir yere sahip olan nohut,yumurta, tavuk eti gibi temel besin maddeleri ile sebze ve meyve ürünlerinin fiyatları. Çünkü girdilerinin önemli kısmı ithalata bağımlı olan sektörde kur etkisiyle ileriki dönemlerde de fiyat artışları yaşanabilir.
Öte yandan, Mersin'de yaşanan sel felakati sonucu sera alanlarında ortaya çıkan hasar, daha şimdiden sebze fiyatlarında yukarı yönlü bir harekete neden oldu.
Mersin'de hasar gören bölge, Türkiye'nin serada yaş meyve sebze üretiminin yaklaşık yüzde 10'unu karşılıyor.Sel felaketiyle 60 bin dönümü bulan sera alanının sular altında kaldığı belirtiliyor. Yıkılan ve hasar gören seralar nedeniyle özellikle domates, salatalık, biber, patlıcan, fasulye gibi sebzelerin fiyatları spekülasyonlar eşliğinde yükseldi.
Ocak ve sonrasındaki aylarda gıda enflasyonunda bu ve buna benzer iklim kaynaklı baskıları daha fazla hissedebiliriz.
Bazı analistler, özellikle kurdaki gelişmelere paralel olarak gıda fiyatlarındaki artışın etkisiyle enflasyonun yılın ikinci çeyreğinde yüzde 10'a yaklaşabileceğini dile getiriyor.
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci de bu konuya paralel açıklamalarda bulundu.
"Gıda fiyatında dalgalanma çok fazla” diyen Zeybekci, Türkiye'nin gıda fiyatlarındaki dalgalanmada dünyada 1 veya 2 sırada olduğunu söyledi. Zeybekci, “Bu kadar çok büyük dalgalanmanın olduğu kalemi enflasyon sepeti içinde benzer tüm ülkelerin çok daha üzerinde bir ağırlıkla tuttuğunuz zaman, onun çarpan etkisi çok yüksek oluyor. Gıdanın sepetteki ağırlığı yeniden değerlendirilmeli" açıklamasında bulundu.
Bu açıklamalar ve öngörüler ışığında 2017'de de Gıda Komitesi'nin alacağı kararlar ve uygulamalar gündemde önemli yer tutacağa benziyor.
Tarımda her zaman dile getirilen yapısal reformlar, üretimin sürdürülebilirliği, arz-talep dengesi ve fiyat istikrarı açısından kritik önemde olacak.
Burada şu notu düşmekte fayda var.
Yukarıda paylaştığımız fiyat artış oranları, TÜİK'in açıkladığı son resmi verilerine göre yaşandı.
Ancak tüketicinin söz konusu ürünlere yönelik sofrasında hissettiği zam oranı verilerin de oldukça üzerinde oldu.
İrfan Donat
Bloomberg HT Tarım Editörü
