2017 yılına yönelik tarımsal desteklerde gözler özellikle mazot desteğindeydi.
Çünkü Başbakan Binali Yıldırım, Ekim 2016`da 'Milli Tarım Projesi'ni açıklarken çiftçinin kullanacağı mazotun yarısını devletin karşılayacağı sözünü vermişti.
18 Ağustos'ta oldukça gecikmeli bir şekilde 2017 yılı tarımsal destek ödemeleri açıklandı ama çiftçi tarafında biraz hayal kırıklığı yarattı.
Mazota destek, geçtiğimiz yıllara göre arttı artmasına ama bahsedildiği gibi çiftçinin kullandığı mazotun yarısını karşılayacak düzeyde değil.
En azından Ziraat Mühendisleri Odası'nın iddiası bu yönde...
Bu konuda Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Ahmet Atalık, devletin resmi yayınlarındaki verilerden yola çıkarak bir hesap yapmış.
Hesaba göre çiftçinin en önemli girdileri arasında yer alan mazotun bir kısmı devlet tarafından karşılanıyor ama ürünlerin bazılarında bahsedildiği gibi yarısına denk gelmiyor.
Ahmet Atalık, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE) yayınlarında yer alan, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün “Türkiye'de Üretilen Tarım Ürünlerinin Üretim Girdileri Rehberi”ndeki hesaplamalara dikkat çekiyor.
Nedir bu hesaplamalar?
Devletin resmi hesaplamalarına göre 1 dekar buğday üretiminde 6,54 litre mazot kullanıldığı, bu miktarın çeltikte 20,40 litre, pamukta 20,76 litre, ayçiçeğinde 7,50 litre, mısırda 11,88 litre, patateste 23,28 litre, fındıkta 5,40 litre olduğu belirtiliyor.
ZMO İstanbul Şube Başkanı Atalık, “Mazotun Türkiye genelinde ortalama litre fiyatını 4,60 TL kabul edersek, 1 dekar buğday üretmek için harcanan mazotun değeri 30 TL. Bu değer çeltikte 94 TL, pamukta 95 TL, ayçiçeğinde 35 TL, mısırda 55 TL, patateste 107 TL, fındıkta 25 TL” diyor.
Atalık, yukarıdaki resmi hesaplamalara karşın 2017 yılı tarımsal destek ödemelerinde dekar başına; buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale için 13 TL, çeltik ve pamuk için 36 TL, yağlık ayçiçeği, soya, dane mısır ve patates için 17 TL, aspir, nohut, mercimek ve kuru fasulye için 11 TL, fındık, yem bitkileri, çay, kuru soğan, kanola ve diğer ürünler için 9 TL mazot desteği verileceğini hatırlatıyor.
Buradan da şu sonucu çıkartıyor Atalık: “Verilen desteğin gerçekte harcanan mazota oranı buğdayda yüzde 43, çeltik ve pamukta yüzde 38, ayçiçeğinde yüzde 49, mısırda yüzde 31, patateste yüzde 16, fındıkta yüzde 36 olmuştur. Görüldüğü üzere pek çok önemli üründe mazot desteği yüzde 50'nin altında kalmıştır.”
Kısacası 'çiftçiye mazotun yarısı devletten' sözü ile ZMO'nun resmi verilerden yola çıkarak yaptığı hesap örtüşmüyor.
Konu bizim de dikkatimizi çekti...
Buradan yola çıkarak akıllarda şu soru işaretleri beliriyor...
1- Mazot desteğinde hangi veriler baz alındı?
2- 'Çiftçinin mazotunun yarısı devletten' denirken başka bir hesaplama yönetimi mi kullanıldı?
Konu oldukça önemli, zira enerji maliyeti tarım sektörü açısından en yüksek girdiler arasında yer alıyor.
Hesaplamalara göre Türkiye'de çiftçiler traktöründe yılda ortalama 3,5 milyar litrelik mazot kullanıyor.
Bunun ekonomik karşılığı da yaklaşık 16 milyar liraya denk geliyor. Mazot fiyatının yaklaşık yüzde 65'i de ÖTV ve KDV'den oluşuyor.
ZMO, yayımladığı basın bülteninde, “Bu noktada çiftçinin tek bir girdi olan mazota ödediği vergi yılda 10,5 milyar TL'dir. Tarımsal desteklemeler için 2017 yılı bütçesinden 12,8 milyar TL ayrılmıştır. Görüleceği üzere çiftçiye ödenen desteğin neredeyse tamamı, kullandığı girdilerden sadece biri olan, mazot vergisi adı altında geri alınmaktadır” yorumunda bulunuyor.
Öte yandan 2006 yılında yürürlüğe giren Tarım Kanunu’nun 21’inci maddesine göre, her yıl tarımsal destekleme için bütçeden ayrılacak kaynak, gayrisafi milli hasılanın en az yüzde 1’i düzeyinde olmak zorunda.
Ancak 2007 yılından bu yana bakıldığında tarımsal desteklemelerin gayri safi milli hasıladaki payı yüzde 1'in altında kalıyor (Genelde 0,5 ile yüzde 0,7 arasında değişiyor).
Konunun nicelik kadar nitelik sorunu da var.
Hatırlanacağı üzere tarım sektörüne yönelik desteklemelerin etki ve verimlilik analizine yönelik eleştiriler geçtiğimiz yıllarda Sayıştay Raporu'nda yer almıştı.
Özetle mazot desteklemelerine yönelik olarak Ziraat Mühendisleri Odası'nın bu tespitini önemsiyoruz.
O yüzden tarımsal desteklemelerin niceliği ve niteliği üzerinde daha fazla durmakta fayda olduğunu düşünüyoruz.
İrfan Donat
Bloomberg HT Tarım Editörü
idonat@bloomberght.com
