Tarım ve Orman Bakanlığı, geçen yılın içinde bir anket çalışması yapıp, yıl sonunda sonuçlarını yayınlamış.
Anketin başlığı, “Tarımsal Desteklerden Yararlanan Çiftçilerin Desteklere İlişkin Algı ve Beklentilerinin Belirlenmesi Projesi”
Çiftçilerin mevcut tarım politikalarından memnuniyetsizliğini ortaya koyan anket sonuçları irdelemeye değer.
Önce ankete dair kısa bir bilgi...
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM), Strateji Geliştirme Başkanlığı (SGB), Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM), Hayvancılık Genel Müdürlüğü (HAYGEM) ve Tarım Reformu Genel Müdürlüğü (TRGM) işbirliği ile 81 ilde gerçekleştirilen ankete 4 bin 267 çiftçi katılmış.
15 Ağustos – 15 Eylül 2018 tarihleri arasında yapılan ankete katılan çiftçilerin 2 bin 296’sı bitkisel üretim gerçekleştirirken, bin 971’i ise hayvancılıkla uğraşıyor.
Ankete katılanların yaş ortalaması 49, sorulara cevap veren çiftçilerin yüzde 46’sı ilkokul mezunu.
Ankete katılan çiftçilerin yüzde 92’si sosyal güvenceye sahipken, yüzde 52’si tarım dışı gelire sahip.
Bu kısa bilgilendirmeden sonra gelelim anketten çıkan sonuçlara…
Tarım ve Orman Bakanlığının anketine göre çiftçilerin yüzde 57’si kırsal yaşam koşullarından memnun ve yüzde 52’si çocuğunun tarımla uğraşmasını istiyor.
Çiftçilere sorulan soruların başında “tarımsal üretimdeki sorunlar” geliyor.
Çiftçilerin yüzde 84,9’u, akaryakıt fiyatlarının yüksek olmasını “büyük sorun” olarak görürken, yüzde 10,4’ü de “sorun” olarak görüyor. Dolayısıyla mazot fiyatlarının yüksek olması toplamda çiftçilerin yüzde 95’i için en basit deyişle sorun teşkil ediyor.
Gübre fiyatlarının yüksek olmasını “büyük sorun” olarak niteleyen çiftçi oranı yüzde 81,5 seviyesindeyken, “sorun” olarak niteleyenlerin oranı da yüzde 12,6. Yani yüzde 94’lük bir çiftçi kesiminin bir başka ana meselesi de yüksek gübre fiyatları.
Çiftçilerin yüzde 67,3’ü zirai ilaç fiyatlarının yüksek olmasını “büyük sorun” olarak nitelerken, yüzde 19,5’i “sorun” olarak görüyor. Burada da zirai ilaçların yüksek fiyatları çiftçilerin yüzde 87’si için problem niteliğinde.
“Ürün satış fiyatlarının dalgalı olması” da çiftçilerin yüzde 56,9’u için “büyük sorun” olarak görülürken, yüzde 30,6’sı için de “sorun” teşkil ediyor. Özetle çiftçilerin yüzde 87’si ürün satış fiyatlarındaki oynaklıktan şikâyetçi.
Ankete göre, yeni neslin tarımda çalışmak istememesi, çiftçilerin yüzde 49,8’i için “büyük sorun” teşkil ediyor. “Sorun” olarak görenlerin oranı ise yüzde 32,3 seviyesinde.
Yine, aracıların çok olması, çiftçilerin yüzde 45,9’u açısından “büyük sorun” olarak niteleniyor. Yüzde 27,7’lik kesim ise aracıları “sorun” olarak görüyor.
Ankete göre çiftçilerin yüzde 41,5’i çiftçi örgütlerinin etkin olmamasını “büyük sorun” olarak görüyor. “Sorun” olarak görenlerin oranı ise yüzde 32,4 seviyesinde.
DESTEKLERDE MEMNUNİYET ORANI DÜŞÜK
Anketin ikinci bölümü “Desteklerden Memnuniyet Durumu” başlığını taşıyor.
Ankete katılan çiftçilerin verdikleri cevaplardan yola çıkarak bitkisel üretim desteklerinde memnuniyet oranları oldukça düşük.
Ankete göre destekleme kalemlerinde en çok dikkat çeken memnuniyet oranları şöyle: Mazot-Gübre Desteği (%18), fark/prim desteği (%29), yem bitkileri desteği (%50), sertifikalı tohum desteği (%38).
Anket sonuçlarını tersten okumak gerekirse mazot-gübre desteğindeki memnuniyetsizlik oranı yüzde 82 ve fark/prim desteğindeki memnuniyetsizlik yüzde 71 seviyesinde.
SÜT ÜRETİCİLERİNİN %77’Sİ PRİM DESTEĞİNDEN MEMNUN DEĞİL
Çiftçilerin desteklemelere yönelik memnuniyetsizliği hayvancılık tarafında da benzer sonuçlar ortaya koyuyor.
Üreticilerin verdikleri cevaplardan yola çıkarak hayvancılık tarafındaki destekleme kalemlerinde en çok dikkat çeken memnuniyet oranları şöyle: Süt prim desteği (%23), buzağı desteği (%49), anaç koyun desteği (%40) ve arılı kovan desteği (%18)
Desteklemelerin miktarı, ödeme zamanı, başvuru işlem masrafı, kesintiler tarafında da çiftçilerin memnuniyetsizliği oldukça yüksek.
Peki çiftçiler, desteklemelerle ilgili nasıl bir beklenti içerisinde?
Ankete göre çiftçilerin yüzde 47’si destekleme sisteminde değişikliğe gidilmesini istiyor.
Çiftçilerin yüzde 41’i de destekleme sisteminin revize edilmesini istiyor.
Özetle, çiftçilerin yüzde 88’i destekleme sisteminde değişim istiyor.
“Desteklemeler üretim kararınızda etkili mi?” sorusuna çiftçilerin sadece yüzde 22’si “evet” cevabını veriyor. Bu soruya çiftçilerin yüzde 15’i “destek olmasa da aynı şekilde üretirim” cevabını verirken, yüzde 63’ü de “Zaten üretiyorum, desteğe göre üretimim biraz fazla olabilir” yanıtını veriyor.
Yine özetle, yüzde 78’lik bir çiftçi kesimi için desteklemelerin üretim kararında herhangi bir olumlu katkısı/etkisi yok.
ANKETTEN GENEL ÇIKARIMLAR
Anketin sonunda genel çıkarımlara da yer verilmiş.
Desteklemelere dair ortalama memnuniyet oranı yüzde 50 olurken, mazot gübre desteğindeki yüzde 18 memnuniyet oranı (Yüzde 82 memnun değil) ve fark/prim desteğindeki yüzde 29 memnuniyet oranı (Yüzde 71 memnun değil) çiftçilerin desteklemelere bakışını net şekilde özetliyor.
Anket sonucuna göre, yüksek girdi maliyetleri ve istikrarsız ürün piyasaları, desteklemelerin etkinliğini ve temel üretimin sürdürülebilirliği etkileyen en önemli faktörler olarak karşımıza çıkıyor.
Aslına bakarsanız çiftçi anketinden çıkan sonuçlar bizleri çok şaşırtmadı.
Bizi şaşırtan nokta, bu sorunların yıllardır bilinmesine ve çözüm yollarının dile getirilmesine karşın hâlâ bir arpa boyu yol kat edilememesi.
Bu anketin Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapılması önemli.
Ama daha da önemlisi anketin sonuçlarına dair hangi hızda ve ne tür bir politika geliştirileceği…
İzleyip göreceğiz…
İrfan Donat
Bloomberg HT Tarım Editörü
idonat@bloomberght.com
