15 yıl aradan sonra yeniden gerçekleştirilen 3’üncü Tarım ve Orman Şurası’nın sonuç bildirgesinde öne çıkan noktalar Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklandı.
Önce kısa bir hatırlatma yapalım…
Şura sürecinde, oluşturulan web sayfası, SMS ve diğer iletişim mecralarıyla tarım ve ormancılık sektörünün yarınına dair çiftçi, vatandaş ve akademisyenler gibi toplumun farklı kesimlerinden yaklaşık 30 bin öneri geldi.
Söz konusu öneriler 611 kişiden oluşan, 21 adet çalışma grubunda incelendi.
18 Kasım’da başlayan ve 3 gün süren 3’üncü Tarım Orman Şurası’nda ise 21 Komisyon, hazırlanmış olan Çalışma Belgelerinde yer alan hedef ve stratejiler üzerinde çalışarak komisyon raporlarını hazırladı.
Hazırlanan bu komisyon raporları, toplam 550 kişiden oluşan komisyon üyeleri tarafından oy çokluğu esasına göre kabul edilerek tutanağa bağlandı ve Şûra Başkanlık Divanına teslim edildi.
Şura ile tarım ve ormancılıkta, önümüzdeki 5 yıl planlanacak ve gelecek 25 yıla ışık tutulması hedefleniyor.
Peki 15 yıl aradan sonra Şura’dan hangi sonuçlar çıktı?
İşte 60 maddeden oluşan Tarım ve Orman Şurası Sonuç Bildirgesi:
1) Tarım ve orman politikalarının; stratejik üretim ve sürdürülebilirlik ilkeleri temel alınarak oluşturulması, bütüncül ve entegre bir yöntemle hayata geçirilmesi,
2) Tarım sektörünün yapısını iyileştiren, doğal kaynakları ve çevreyi koruyan, en az üç yıllık dönemi kapsayacak, aktif çiftçi odaklı, üretim, kalite, ulaşılabilir fiyatlar ve sürdürülebilirliği esas alan yönlendirici bir destekleme sisteminin oluşturulması,
3) Tarımsal işletmelerde küçük, orta ve büyük ölçekli işletme tanımlarının yapılarak faaliyetlerin planlanması,
4) Sürdürülebilirlik, verimlilik ve rekabet ilkelerine dayalı, birim sudan maksimum faydayı sağlayacak, tarımsal üretim planlamasının bir devlet politikası haline getirilerek güvence altına alınması,
5) Arazi toplulaştırma ve sınıflandırma projelerinin hızlandırılarak on yıl içerisinde tamamlanması, toprak bilgi sistemine dayalı tarımsal arazi kullanım planlarının hazırlanması,
6) Atıl tarım arazilerinin üretime kazandırılması için arazi bankacılığı ve birlikte üretim gibi alternatif modellerin oluşturularak yaygınlaştırılması, miras mevzuatı geliştirilerek tarım arazilerindeki intikal sorununun çözülmesi,
7) Uzun vadede ortaya çıkabilecek olan risklerin bertaraf edilmesi, ürün çeşitliliği, dış ticarette sürekliliği sağlama, ürün maliyetlerinin düşürülmesi ve en önemlisi Jeopolitik siyaset açısından yabancı ülkelerde stratejik anlamda üretimin teşvik edilmesi için arazi kiralamalarının devam edilmesi, uluslararası tarım ve orman faaliyetlerinin kurumsal altyapıya kavuşturulması,
8) Tüm ilgili kurum ve kuruluşlarla etkin işbirliği yapılarak tohumdan sofraya dijital değer zincirinin kurulması, tarım sayımının yapılması ve güncellenebilir veri tabanının oluşturulması,
9) Serbest piyasa düzeni içerisinde tarımsal ürünlerde fiyat spekülasyonlarının önüne geçilmesi için stok takip sisteminin oluşturulması, gıda depolarında izlenebilirliğinin sağlanması,
10) Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuğu kapsamındaki ürünlerin artırılması, sistemin geliştirilmesi, lisanslı depo işletmelerince tarım ürünlerine dayanılarak oluşturulan elektronik ürün senetleri ticaretinin yaygınlaştırılması,
11) Aile işletmeciliğinin sürdürülebilirliğini sağlamak için kadın ve gençlerde girişimciliğin desteklenmesi,
12) Bitki ve hayvan hastalıkları ile etkin mücadelede yerli ilaç ve aşı üretiminin teşvik edilmesi,
13) Buzağı ölümleri ve döl verimi istatistiklerinde uluslararası ortalamalara ulaşılması,
14) Kırmızı et sektöründe küçükbaş hayvan eti tüketiminin özendirilmesi ve pazar payının artırılması,
15) Küçük ve büyükbaş hayvancılıkta halk elinde ıslah ve benzeri projelerle yerli ırklarımızın muhafaza ve ıslahına yönelik çalışmaların artırılması,
16) Mera hizmetlerinin yürütülebilmesi, mera niteliği taşıyan alanların tespit ve tahdit çalışmalarının ivedilikle tamamlanması, üreticiler ve üretici örgütlerine tahsis edilmesi, mera ıslahında kullanılacak bitki tohumları geliştirme çalışmalarının teşvik edilmesi,
17) Büyükşehir belediyelerinde mahallelerin kırsal ve kentsel olarak yeniden yapılandırılması, kırsal mahallelerde köy tüzel kişiliği yapısının korunması, kırsal yaşamın Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde bütüncül ve entegre bir bakış açısıyla koordine edilmesi,
18) Su ürünlerinde balık işleme sektörünün geliştirilmesi, pazarlama ve marka tescilinin desteklenmesi, ihracatın ve yerli tüketimin artırılması,
19) Yetiştiricilikte ve avcılıkta alternatif su ürünleri türleri ile üretim ve verimliliğin sürdürülebilirlik ilkeleri çerçevesinde artırılması,
20) Tarımsal verimliliğin artırılması ve kaynakların daha etkin kullanılması için bilişim teknolojisini tarım sektörüne entegre ederek Akıllı Tarım Uygulamalarının yaygınlaştırılması, Akıllı Tarım konusunda yetişmiş çiftçi/mühendis/ara eleman sayısının özel programlar uygulanarak artırılması,
21) Sertifikalı tohum kullanımının yaygınlaştırılması çalışmalarına devam edilmesi,
22) Ülkemizin yerel hazinesi olan ata (yerel) tohum çeşitlerinin korunması, geliştirilmesi ve ticarete kazandırılması,
23) Gıda ve yem güvenliği, halk sağlığı, bitki sağlığı, hayvan sağlığı ve refahını sağlamak amacıyla tohumdan sofraya tüm zincirde etkin bir izlenebilirlik sağlanması ve denetim sisteminin etkinliğinin arttırılması,
24) Tarım ve ormancılıkta İklim değişikliği ile önemi daha çok artan meteorolojik bilginin üretimin her aşamasında etkin kullanılması, iklim değişikliğinin etkilerini izlemeye ve araştırmaya yönelik faaliyetlerin arttırılması ve olası etkileri engellemeye yönelik eylem planlarının geliştirilmesi,
25) Toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir yönetim ilkeleri çerçevesinde kullanılması, korunması ve izlenmesinin sağlanması,
26) Ülkemiz su kaynaklarının daha etkin ve daha verimli yönetilebilmesi, ihtiyaç duyulan hukuki alt yapının sağlanabilmesi amacıyla Su Kanununun çıkarılması,
27) Yeni sulama yatırımlarının ve rehabilitasyon projelerinin önümüzdeki 25 yılda tamamlanması, tarımda suyun etkin ve verimli kullanılmasının sağlanması,
28) Ar-Ge ve inovasyonda kaynakların daha etkin kullanılması için kamu, özel sektör ve üniversiteleri de kapsayacak yeni bir kurumsal altyapının oluşturulması,
29) Tarım ve ormancılıkta yerli genetik kaynakların ve biyoçeşitliliğin tespit, korunma, ıslah ve yaygınlaştırılması çalışmalarının artırılması,
30) Tarım ve orman ürünlerinde kalite ve standardizasyon çalışmalarının tamamlanması, sertifikasyon çalışmalarının yaygınlaştırılması,
31) Ülkemizde yetiştirilen ve uluslararası piyasalarda yüksek oranda talep gören tarım, gıda ve ormancılık ürünlerinde ihracat gelirlerini arzu edilen seviyelere çıkarmak için marka, kalite, standardizasyon, tanıtım ve özendirme çalışmalarının desteklenmesi, dünya üretiminde lider konumda bulunduğumuz ürünlerin tanıtım faaliyetlerinin profesyonel düzeyde yapılması ve pazar paylarının artırılması,
32) Tarım ve ormancılıkta iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının yaygınlaştırılması,
33) Tarım ve ormanla ilgili tüm mevzuatın bütüncül olarak değerlendirilmesi, yalın ve çelişkisiz bir mevzuat yapısının oluşturulması,
34) Kayıt, nakliye, hayvan pazarları ve mezbaha alt yapımızın yenilenerek, hayvan hareketlerinde etkin kontrolün sağlanması,
35) Tarımsal girdi ve finansman ihtiyacını karşılayan sözleşmeli bitkisel ve hayvansal üretim modellerinin desteklenmesi ve yaygınlaştırılması,
36) Arı ürünleri üretiminde verimliliğin artırılması ve katma değerli arı ürünlerinin çeşitlendirilmesi, bal harici ürünlerin eğitimlerinin yaygınlaştırılması, tüketiminin artırılması
37) Atık yönetiminde sıfır atık hedefine ulaşmak için geri dönüşüm tesislerinin artırılması, atıkların değerlendirilmesine yönelik Ar-Ge projelerinin desteklenmesi,
38) Coğrafi işaretli ürünler, markalaşma ve katma değerli üretim ile pazar çeşitliliğinin artırılması, coğrafi işaretlerin yönetişim ve denetleme süreçlerinin gözden geçirilerek mevzuatın tamamlanması,
39) Kadastrosu kesinleşen ormanların tapuya tescilinin tamamlanarak, orman sınırı dışına çıkarılacak yerlerin tayin ve tespiti (2/B) çalışmalarında yaşanan mülkiyet sorunlarının giderilmesi,
40) Uluslararası standartlara uygun Ulusal orman envanterinin tamamlanması,
41) Ülkemizin uluslararası arenada orman fidanı üretim ve pazarlama merkezi haline getirilmesi,
42) Ahşap kullanımının yaygınlaştırılması, yapısal ahşap standartlarının belirlenmesi ve ahşap yapı mevzuatının düzenlenmesi,
43) Doğal kaynakların ve biyolojik çeşitliliğin tespit, korunma, geliştirme ve izlenme çalışmalarının sürdürülmesi,
44) Orman köylülerinin gelir seviyelerinin artırılması için odun dışı orman ürünlerinin çeşitlendirilmesi ve tarımsal ormancılığın teşvik edilmesi,
45) Tarımsal üretimde ve ormancılık faaliyetlerinde yenilenebilir enerji sistemleri kullanımının yaygınlaştırılması,
46) Başta çiftçilik olmak üzere Tarım ve Ormancılık sektöründe yürütülen faaliyetler için meslek standartlarının oluşturulması, çiftçilik mesleki eğitim kurumlarının açılması ve eğitim alan gençlerin teşvik edilmesi, tarım ve ormancılıkta mesleki eğitimin geliştirilmesi,
47) Organik ve organomineral gübre üretiminin ve kullanımının teşvik edilerek kimyasal gübre ithalatının ve çevre kirliliğinin azaltılması, biyolojik ve biyoteknik mücadelenin yaygınlaştırılması,
48) Üretici Örgütlerinin girdi temini, üretim ve pazarlama aşamalarında etkinliklerinin arttırılması için yönlendirilmesi,
49) Gıdada bilgi kirliliğinin tanım ve çerçevesinin belirlenmesi, bilgi kirliliği çıkaranlara cezai yaptırım uygulanması için yasal mevzuatın çıkarılması,
50) Beslenme okuryazarlığının artırılması,
51) Gıda kayıp ve israfının önlenmesine yönelik ulusal politikaların geliştirilmesi, ulusal ve uluslararası iş birliklerinin artırılması,
52) Gıdada taklit ve tağşiş cezalarının etkin caydırıcılığı için mevzuatta düzenleme yapılması,
53) Deneyim ve teknik bilgi değişimi amaçlı uluslararası projelerin teşvik edilmesi,
54) Orman içi ve kenarındaki mesken ve işyeri ruhsatlandırılmalarında yangın güvenliği açısından gerekli yasal düzenlemelerin oluşturulması,
55) Orman yangınlarına müdahalede yüksek teknoloji ve yapay zekâ uygulamalarının kullanılması,
56) Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülen tarım ve ormancılık faaliyetlerinde denetimli serbestlik kapsamında kamuya yararlı işte çalışma cezası alan hükümlülerin kullanılması,
57) Çölleşme ve erozyonla mücadelenin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi; uluslararası kuruluşlarla etkin işbirliği yapılması,
58) Tarım sektörünün en önemli problemi olan risk ve belirsizliğin azaltılması için gelir garantili ürün sigortasının çıkarılması,
59) Tarım, orman ve suyun yönetiminin aynı çatı altında toplanmasından doğan sinerjinin bölgesel dinamiklerle en etkin şekilde ekonomiye yansıtılması için bölge veya havza bazlı yönetim modeline geçilmesi,
60) Bir sonraki Tarım Orman şurasının 2024 yılında toplanması önerilmiştir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2020 yılına ait bazı müjdeleri de paylaşmak istediğini ifade ederek, şu konulara dikkat çekti:
*** Besicilik sektörünün korunmasını önemsiyoruz. Bu anlayışla son 1,5 yılda zorunlu olmadıkça et ithalatı yaptırmadık. Besilik hayvan için kasım ayıyla birlikte yeni hayvan müracaatı almıyoruz. Bu hassasiyeti 2020’de de devam ettireceğiz.
*** Su ürünleri konusunda eni bir dönemin kapısını açan kanun değişikliği mecliste kabul edildi. Balık yetiştiricilerine desteklemelerimiz ödendi. Toplamda 15 bin kıyı balıkçımızı ilgilendiren desteklemeleri de önümüzdeki ay ödeyeceğiz.
*** Avrupa’nın ve Türkiye’nin ilk tarıma dayalı İhtisas Organize Su ürünleri Yetiştiricilik Bölgesini 16 bin 500 ton kapasite ile kuruyoruz.
*** Ormancılık faaliyetinde çalışan vatandaşlarımızın arazi şartlarında güvenli, sağlıklı ve konforlu şekilde barınmalarını teşvik edeceğiz. Bu amaçla orman çalışanlarının maliyetinin yüzde 20’s hibe, halan kısmı faizsiz kredi şeklinde olmak üzere prefabrik evler edinmelerini sağlayacağız.
*** Çiftçimize ek gelir temini kapsamında bin köye, bin tıbbı aromatik bitki bahçesi kurulmasını hedefliyoruz.
*** Yazılımı, tasarımı üretimi yerli ve milli elektrikli traktörün farklı bir modeliyle kendi yürür ilaçlama makinesinin üretim aşamasına geldik.
*** Bitkisel üretimimizi gelecek yıl yüzde 5 artırarak yaklaşık 125 milyon tona yükseltmeyi planlşıyoruz.
*** Sertifikalı tohum üretimini yüzde 5 artırarak 1,2 milyon tona ve tohum sektörümüzün pazar büyüklüğünü ise 1,4 milyar dolara çıkarmayı planlıyoruz.
*** Sofralık zeytini fark ödemesi desteği kapsamına aldık. Sofralık zeytinin kilogramına 15 kuruş destek vereceğiz.
*** Gelecek yıl Küçükbaş hayvan varlığını artırmada hamle yılı olacak ve 56 milyon küçükbaş rakamını yakalamak istiyoruz.
*** Küçükbaş sürü büyütme projesi kapsamında Sürüye katılan hayvan başına ilave 100 TL destek vereceğiz.
*** Ülkemizin tavukçuluk üretimini garanti altına alacak sistemi kurduk. Böylece yılda 220 bin adet yerli et ve yumurta amaçlı damızlık civciv üretimi yapılmasını sağlıyoruz. Bu damızlıklar kullanılarak 30 milyon tavuk üretilebilecek.
*** Çay üreticilerimizi desteklemeyi sürdüreceğiz. Önümüzdeki yıl yaş çay alım miktarı 650 bin tona, ihracat dahil kuru çay satışı da 115 bin tona çıkacak.
*** Korunan doğal alan sayısını 599’dan 605’e çıkaracağız.
*** Orman varlığımızı 2020 sonunda 22,9 milyon hektara ulaştıracağız.
*** Zirai don tahminlerini 493 ilave ile 922 ilçemizin tamamına yaygınlaştıracağız.
*** Baraj sayımızı 841’den 856’ya çıkarmayı ve depolama hacmini 178 milyar metreküpe ulaştırmayı hedefliyoruz.
ZİRAAT BANKASI ALIŞILMIŞIN DIŞINA ÇIKACAK
Önceki akşam Ziraat Bankası Genel Müdürü Hüseyin Aydın ile de görüştüğünü aktaran Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Ziraat Bankamız inşallah çiftçilerimizle çok daha etraflıca, geniş kapsamlı ve kredide bugüne kadar alışılmışın dışında bir dayanışmayı sürdürecektir. Belki de sizlerle ortaklığa girecek, bu tür adımları atacak. Çünkü biz istiyoruz ki dışarıdan kurban bayramlarında şuradan buradan hayvan ithalatı yapmalıyım” dedi.
Konuşmasında tarım ve gıda sektörünün milli güvenlik meselesi olduğunu hatırlatan Erdoğan, “Ambarın anahtarı kimin elindeyse, güç de onun elinde olur. Türk tarımını küresel tarım ve gıda şirketlerinin güdümüne sokacak her türlü girişimin karşısındayız. Türk tarımını küresel şirketlerin sadece kar odaklı çalışma çarkı içinde kesinlikle ezdirmeyeceğiz” dedi.
KARARLAR VE SONUÇLAR
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Şura ile ilgili belki de en önemli cümleleri şunlardı: “Elbette karar almak önemlidir, ama asıl mesele alınan kararları takip edip hayata geçmesini sağlamaktır. Uygulamaya ve politikaya dönüşmeyen her karar ne kadar güzel, ne kadar güçlü, ne kadar ufuk açıcı olursa olsun havada kalmaya mahkumdur.”
Bu arada Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Şura sonucundaki tavsiye kararıyla ilk 2 ayda yol haritası planlanıp bir eylem planının ortaya konacağını kaydederken, Komisyon kararıyla bir sonraki Tarım Şurası’nın 2024 yılında gerçekleştirileceğini dile getirdi.
3’üncü Tarım ve Orman Şurası’na dair ilk bilgiler bu şekilde ama asıl önemli noktalar detaylarda saklı.
Zira çiftçi açısından en önemli noktalar olan girdi maliyetleri, desteklemeler, üretici fiyatları ve çiftçi borçlarına dair yeni bir yaklaşım, müjde ya da açıklama duymadık.
Yukarıda dile getirilen hedeflerin önemli bir kısmının da 15 yıl önceki Tarım Şurası'nda alınan kararlarla örtüştüğünü söylememize gerek yok sanırım. (Yazının sonundaki "Tarım Şurası" başlıklı linke tıklarsanız 2004'teki Şura'dan çıkan sonuçları okuyabilirsiniz)
Yani 2004'teki Şura'da alınan eylem kararlarının bugün revize edilmiş sonuçlarıyla karşı karşıya gibi duruyoruz.
Bu da bize hala tespitlerden öteye geçemediğimizi gösteriyor.
Umarız Tarım ve Orman Şurası'na dair sonuç bildirgesindeki detayları okuyunca daha farklı, kapsamlı ve çiftçi odaklı çözüm önerilerine rastlarız.
Aksi taktirde Şura'dan çıkan bu başlıkların çiftçiyi tatmin etmesi zor gözüküyor.
Bu arada aklımıza takılan son bir konuya da değinelim...
Acaba bu sefer söz konusu 60 maddelik eylem planının bir bağlayıcılığı olacak mı?
Mesela, her 6 ayda bir eylem planında ne kadar yol alındığı, hedefler ve gerçekleşmeler kamuouyuyla paylaşılarak fikri takip yapılacak mı?
Merakla izleyip, göreceğiz.
İrfan Donat
Bloomberg HT Tarım Editörü
idonat@bloomberght.com
