Borsa İstanbul Eylül'e yeni düzenlemelerle giriyor
-
İki aydır yükselen Borsa İstanbul Eylül ayına yeni düzenlemelerle giriyor. Açığa satış yasağı kalkarken, Endeks Bazında Devre Kesici Uygulaması ve Endeks kurallarında değişikliğe gidildi. SPK da 6,5 aylık aranın ardından ilk pay halka arzına onay verdi.
BEKİR GÜRDAMAR/TAMER ARICAN
Temmuz başından bu yana iki ayda yüzde 30 yükselen Borsa Eylül ayına yeni düzenlemelerle giriyor. Borsa İstanbul son bir haftada endeks kurallarında ve devre kesici uygulamasında önemli değişiklikler yaptı. Borsa İstanbul’dan 29 Ağustos Cuma akşamı yapılan duyuruda Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi (EBDKS)’nde yapılan değişiklikle sistemin bundan sonra yüzde 6 ve üzerindeki düşüşlerde devreye gireceği belirtildi. Daha önceki uygulamada gün içinde ilk seferde yüzde 5’lik düşüşte, ikinci aşamada da yüzde 7 ve üzeri düşüşte sistem devreye giriyordu. Yapılan duyuruda EBDKS kapsamında emir girişlerine ve işlemlere ara verilen süre de yarıya indirilerek 20 dakikadan 10 dakikaya düşürüldü. Aynı şekilde Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda da işlem gören pay ve pay endekslerine dayalı sözleşmelerde uygulanan 30 dakikalık durdurma süresi 20 dakikaya indiriliyor.
Pay piyasasında Endekse Bağlı Devre Kesici’nin saat 17.00’den sonra devreye girmesi durumunda işlemlerin durdurularak kapanış seansı ile yeniden başlatılmasındaki süre de 17.30 olarak değiştirildi. Aynı şekilde Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda da EBDK’nın 17.30’dan sonra devreye girmesi durumunda pay ve pay endekslerine dayalı sözleşmelerde işlemler VIOP_SUREKLİ_MZYD seansı ile 18.08’de yeniden başlayacak. Pay bazında devre kesici sonrasında emir toplama süresi de 10 dakika olarak uygulanacak.
Açığa satış yasağı kaldırıldı
Borsa İstanbul’da 23 Mart’ta SPK tarafından uygulamaya alınan bazı tedbirler kapsamında getirilen açığa satış yasağı kaldırıldı. Açığa satışlarda 5 ay süren yasak 29 Ağustos’ta dolan sürenin uzatılmamasıyla birlikte kalkmış oldu.
Böylece BIST 50 endeksine dâhil hisse senetlerinde açığa satış yapılabilmesinin önü yeniden açıldı. Borsa İstanbul’un yaptığı değişikliklerden birisi de açığa satış yapılabilen işlem sıralarında seans sonuna kadar yukarı adım kuralının uygulanmasında esas alınan BIST 100 Endeksi’ndeki düşüş değerini de yüzde 3’ten yüzde 2’ye indirmesi oldu.
Borsada uzun bir yasaklanma dönemi sonrası 2025 itibarıyla BIST 50 endeksine dâhil hisseler için izin verilen açığa satış işlemlerinin ömrü yaklaşık 3 ay sürmüş ve 23 Mart’ta SPK tarafından uygulamaya alınan bazı tedbirler kapsamında yeniden yasaklanmıştı.
Bunların yanı sıra Eylül ayı ile birlikte halka açık ortaklıkların pay geri alımlarının kolaylaştırılması ve kredili sermaye piyasası işlemlerinin devamı süresince özkaynak oranının esnetilmesi uygulamaları da sona erdi. Borsa İstanbul’un yaptığı düzenlemeler 1 Eylül Pazartesi gününden itibaren geçerli olacak.
Endekse dâhil olacak hisselerin seçiminde yeni kural seti
Borsa İstanbul’da son yıllarda özellikle BIST 100 endeksi kapsamındaki şirketlerde yaşanan önemli değişiklikler sonrası yönetim değişimleri sınırlayacak şekilde kural setini güncelledi.
Borsada işlem gören şirketlerin günlük ortalama işlem hacimleri ve fiili dolaşımdaki paylarının piyasa değerlerine göre endekslere dâhil olan ya da çıkarılan hisse senedi sayısı, son yıllarda BIST 100 endeksinin her dönemde yüzde 10’unun değişmesine neden oluyordu.
Öte yandan bir yıl içinde endekse iki kez girip iki kez çıkan bazı hisselerin bile olması portföy yöneticilerini en çok zorlayan konuların başında geliyordu.
Bu gelişmeler endeks kurallarında yeni bir düzenleme yapmayı kaçınılmaz kıldı. Borsa İstanbul’un 27 Ağustos itibarıyla uygulamaya aldığı kural değişikliklerine ilişkin duyurusunda gerekçelerden birisi olarak da “dönemsel değişikliklerde BIST 100 ve BIST Katılım 100 endekslerine giriş-çıkışların azaltılması”nı gösterdi.
Son yapılan düzenleme ile BIST 100 Endeksi dönemsel değerlemelerinde kullanılan günlük ortalama işlem hacmi ve düzeltilmiş fiyat verilerinde geriye doğru altı ay olan değerleme süresi geriye doğru 12 aya çıkarıldı.
Bu düzenleme sonrası endeks değerleme listesine girecek şirket sayılarındaki oynaklık azalacak ve halka arz edilen şirketlerin BIST 100 Endeksi’ne girebilmeleri için gereken süre de 12 aya çıkmış olacak.
Bunun yanı sıra dönemsel değerlemelerde kullanılan sıralanmış payların seçiminde kullanılan ve halen 95-105 olan alt ve üst sıralar 90-110 olarak değiştirilerek havuzun büyütülmesi sağlandı.
Ayrıca BIST 500 Endeksi, BIST TUM ve BIST TUM-100 endekslerinde Piyasa Öncesi İşlem Platformunda işlem gören payların kapsamdan çıkarılması ve endekste yer alacak payların seçiminin Yıldız Pazar, Ana Pazar ve Alt Pazar sıralamasıyla yapılması öngörüldü.
Buna bağlı olarak da QNB Bank ve Türkiye Kalkınma Bankası başta olmak üzere 17 hisse senedi endekslerden tamamen çıkarılmış oldu.