İLAYDA KILIÇAY

İklim değişikliği ve Ukrayna savaşı sonrası gündeme gelen gıda arzı sorunu, Hindistan'ın buğday ihracat yasağı ile dikkatleri gıda korumacılığına çevirdi. Emtia analistleri, mevcut koşulların devam etmesinin sonbaharda gıdada ek ihracat yasaklarına yol açabileceğine dikkat çekti.

Yüksek enflasyona yönelik endişeler ülkeleri gıda korumacılığına itiyor. Rusya ve Ukrayna buğday ve yağ ihracatını sınırlarken, Endonezya, Arjantin ve Kazakistan da başlıca ürünlerinde enflasyonu kontrol altına alabilmek için kısıtlamaya gitti. Son adım ise Hindistan’dan geldi. Ülke, gıda güvenliğini riske atması nedeniyle buğday ihracatını yasakladığını duyurdu.

Endonezya Cumhurbaşkanı Joko Widodo 27 Nisan’da, “Dünya’nın en büyük palm yağı üreticisi olarak yemeklik yağ bulmakta zorlanıyoruz. Bu ironik duruma izin veremem” ifadelerini kullanmış ve ertesi gün bitkisel yağ ihracatını yasaklamıştı. Dünyada ticareti en çok yapılan bitkisel yağ olan ve gıdadan kozmetik ürünlerine kadar pek çok alanda kullanılan palm yağı fiyatları son bir yılda yüzde 50 yükseldi. Böylece Ukrayna ve Rusya’nın da ayçiçeği yağı ihracatına getirdiği yasakla birlikte uluslararası bitkisel yağ pazarının yüzde 40’ından fazlasına erişim zorluğu oluştu.

Saxo Bank Emtia Strateji Müdürü Ole Hansen gıda korumacılığının küresel bir krize dönüşüp dönüşmeyeceği konusuna şu sözlerle değindi:

"Dünya çapında artan enflasyon, gıda ihracatçına kısıtlama getirilerek yerel fiyatları istikrara kavuşturma girişimlerine yol açtı. Geçen ay Endonezya'da palm yağı yasağı gördük ve bu hafta sonu Hindistan, aylarca süren sıcak hava dalgasının mahsule zarar vermesi ve yerel fiyatların yükselmesine neden olmasının ardından buğday ihracatını yasakladı. Son yıllarda Rusya, yurt içi fiyatları baskı altına almak için zaman zaman buğday ihracatına da geçici kısıtlamalar getiriyor.”

“Sonbaharda ek yasaklar görebiliriz”

Hansen, “Ukrayna'daki savaşa ve ülkenin buğday, ayçiçeği yağı ve diğer gıda ürünlerini üretme kabiliyetine bağlı olarak, bunların tedarikinde zorluk yaşanırsa sonbaharda ek yasaklar görebiliriz” diye belirtti.

Öte yandan pirinç ihracatının en önemli oyuncularından olan Hindistan ve Vietnam da ürüne ihracat kısıtlaması getirdi.

Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı verilerine göre ise buğday ihracatında yüzde 9 ile ilk beş ülke içerisinde yer alan Ukrayna da Rusya’nın işgalinden sonra buğday ve yulaf ürünleri dahil olmak üzere gıda ürünlerinin ihracatını yasakladı.

“Buğday en hassas emtia”

Rabobank Kıdemli Emtia Analisti Carlos Mera ise birçok hükümetin gıda fiyatlarındaki enflasyonu kontrol altına almak için yurt içi arzına öncelik vermeye başladığını belirtti. Mera, “Özellikle savaş nedeniyle Şubat sonu Mart başında görülen rekor yüksek fiyatlardan uzak olmadığımız için buğday en hassas emtia olmaya devam edecek” dedi.

Öte yandan Rusya’nın yüksek vergiler almakla kalmayıp, aynı zamanda hangi ülkelere ihracat yapacaklarını seçebileceğine de dikkat çekti.

Dünyanın en büyük buğday ihracatçılarından Rusya, 2021’de yurt içi enflasyonu kontrol altına alabilmek için ihracat kısıtı ve yeni vergiler uygulamaya koymuştu.