Revize edilmiş kısa vadeli dış borç istatistiklerinde Haziran ayında bir önceki aya göre düşüş kaydedildi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın açıkladığı yeni veri setine göre Haziran sonu itibariyle kısa vadeli dış borç stoku 121,7 milyar dolar olarak kaydedildi. Mayıs ayında bu rakam 144,9 milyar dolar olmuştu. 2020 yıl sonuna göre ise yüzde 6,5 oranında artış yaşandı.

Bu dönemde, bankalar kaynaklı kısa vadeli dış borç stoku yüzde 1,3 oranında artarak 58,1 milyar dolar olurken, diğer sektörlerin kısa vadeli dış borç stoku yüzde 2,8 oranında artarak 36,5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.

Veri setindeki revizyonlar arasında ithalat borçlarına ilişkin metodoloji değişikliği de yer aldı. Buna göre ticari krediler altında yer alan ithalat borçları verisinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından doğrudan raporlama yöntemiyle derlenmesi nedeniyle revizyonlar gerçekleştirilmişti.

Bu revizyonların ardından Haziran itibariyle ithalat borçları 30,9 milyar dolar olarak kaydedildi.

Bankaların kısa vadeli kredileri arttı

Bankaların yurt dışından kullandıkları kısa vadeli krediler, 2020 yıl sonuna göre yüzde 2,7 oranında artarak 14 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.

Banka hariç yurt dışı yerleşiklerin Döviz tevdiat hesabı yüzde 2,0 oranında artarak 15,5 milyar dolar, yurt dışı yerleşik bankaların mevduatı da yüzde 8,6 oranında artışla 14,4 milyar dolar olarak kaydedildi. Ayrıca, yurt dışı yerleşiklerin TL cinsinden mevduatları geçen yıl sonuna göre yüzde 6,8 oranında azalışla 14,3 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.

Borçlu bazında incelendiğinde, tamamı kamu bankalarından oluşan kamu sektörünün kısa vadeli borcu 2020 yıl sonuna göre yüzde 6,4 oranında artarak 24,8 milyar dolar olurken, özel sektörün kısa vadeli dış borcu yüzde 0,4 oranında artarak 69,9 milyar dolar oldu.

Kısa vadeli tahvil ihraçları yükseldi

Alacaklı bazında incelendiğinde, özel alacaklılar başlığı altındaki parasal kuruluşlara olan kısa vadeli borçlar yıl sonuna göre yüzde 9,4 oranında artarak 71,4 milyar dolar, parasal olmayan kuruluşlara olan borçlar yüzde 2,5 oranında artarak 49,7 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.

2020 yıl sonunda 464 milyon ABD doları olan kısa vadeli tahvil ihraçları, 2021 Haziran sonu itibarıyla 511 milyon dolar olarak oldu. Aynı dönemde resmi alacaklılara olan kısa vadeli borçlar 175 milyon dolar olarak gerçekleşti.

2021 Haziran sonu itibarıyla, kısa vadeli dış borç stokunun döviz kompozisyonu yüzde 40,5’i ABD doları, yüzde 25,9’u Euro, yüzde 13,4’ü TL ve yüzde 20,2’si diğer döviz cinslerinden oluştu.

Vadesine 1 yıl kalmış dış borç 165 milyar dolar

2021 Haziran sonu itibarıyla, orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış dış borç verisi kullanılarak hesaplanan kalan vadeye göre kısa vadeli dış borç stoku, 165 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.

Söz konusu stokun 17,4 milyar dolarlık kısmı, Türkiye’de yerleşik bankaların ve özel sektörün yurt dışı şubeleri ile iştiraklere olan borçlarından oluştu.

Borçlu bazında değerlendirildiğinde, toplam stok içinde kamu sektörünün yüzde 23, Merkez Bankası’nın yüzde 16,4, özel sektörün ise yüzde 60,6 oranında paya sahip olduğu gözlendi.

Veri setinde hangi revizyonlar yapıldı?

Merkez Bankası'nın açıklamasına göre, kısa vadeli dış borç İstatistikleri, ticari krediler altında yer alan "İthalat Borçları" verisinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından doğrudan raporlama yöntemiyle derlenmesi, uluslararası metodolojiye uyum çerçevesinde menkul kıymetlerin sahiplik tanımında yasal sahiplikten ekonomik sahiplik esasına geçilmesi, yurt dışı yerleşiklerin mevduatlarında vade ayrımının yapılarak uzun vadeli mevduatların kısa vadeli dış borç kapsamından çıkarılması nedenleriyle revize edildi.

TCMB uzmanları bankanın blog sayfasında söz konusu rezervlere neden ihtiyaç duyulduğunu ve bu revizenin ne anlama geldiğini de açıkladı.

Dış borç istatistiklerini etkileyen en kapsamlı revizyonun vadeli dış ticaret kaynaklı ihracat alacakları ve ithalat borçlarının firmalardan doğrudan raporlama yöntemi ile derlenmesi olduğu belirtildi.

Eski uygulama ticari kredilerin kullanımları için TÜİK tarafından yayımlanan ödeme şekillerine göre ihracat ve ithalat verileri ile bankalardan raporlanan vadeli dış ticaret işlemlerini esas alıyordu. Geri ödemeleri ise ortalama vade varsayımı ile borç istatistiklerine yansıtıyordu.

Uzmanlar Türkiye’nin ithalatında yapısal bir değişiklik olmamasına rağmen son yıllarda bu yöntemle hesaplanan ithalat borçlarında dikkat çekici bir artış gözlendiğini belirtirken bu duruma, firmaların gümrük beyannamelerinde peşin ithalat işlemlerinin bir kısmını mal mukabili olarak bildirmeleri, bankaların da firmaların vadeli ithalatlarına ilişkin geri ödemelerini takip etmeleri uygulamada zor olduğu için eksik raporlama yapmalarının yol açmış olabileceğine dikkat çekti.

Revizyonla ihracat alacakları arttı, ithalat borçları azaldı

Blog sayfasında yer alan değerlendirmeye göre ticari kredi verilerinde söz konusu tutarsızlıkların düzeltilmesi amacıyla 2020 yılında TCMB-TÜİK iş birliğinde, birçok ülkede yaygın olarak kullanılan doğrudan raporlama tekniği ile firma seviyesinde veri derlenmesine yönelik bir çalışma başlatıldı.

Çalışma ile çeyreklik dönemler itibarıyla toplam vadeli ithalatın ve ihracatın en az yüzde 80’ini temsil eden firmalardan yurt dışı ticari alacak ve borçlarını detaylı şekilde raporlamaları talep edildi.

Buna göre 2021 birinci çeyreğinde araştırma 8 bin 971 firmaya uygulandı ve yüzde 99’a yakın cevaplılık oranı ile 8 bin 869 firmadan veri derlendi. 2021 2., 3. ve 4. çeyrek dönemi çalışmalarında da bu firma çerçevesinin kullanılması öngörülüyor. 2021 ilk çeyrek örneklemi toplam ihracatın yüzde 81’ini, ithalatın ise yüzde 86’sını temsil ediyor.

Yeni çalışma sonucunda hesaplanan ticari krediler eski veriler ile karşılaştırıldığında, 2021 Mayıs ayı itibarıyla ihracat alacakları 13,1 milyar dolar artarak 24,5 milyar dolardan 37,6 milyar dolara yükseldi.

İthalat borçları ise 25,1 milyar dolar azalarak 56,5 milyar dolardan 31,4 milyar dolara geriledi.