Dünya genelindeki uzmanların, koronavirüs tedavisi için aşı ve tedaviler geliştirme çalışmaları devam ederken ,bazı ilaçlar şimdiden insanlar üzerinde denendi, bazılarıysa klinik denemelere yaklaşıyor.

Salgın Hazırlık İnnovasyonları Koalisyonu (CEPİ) çeşitli gelişim aşamalarındaki 115 Covid-19 aşısı tespit etti.Bunların beşindeyse, klinik deneylere başlandı.

Üzerinde çalışılan potansiyel aşılar

Avrupa çapında insanlar üzerinde ilk aşı denemesi Oxford'da başlatıldı ve 800'ü aşkın gönüllüden ilk ikisinin aşıları yapıldı.
Gönüllülerin yarısına Covid-19 aşısı, diğer yarısına da menenjitten koruyan ama koronavirüsü etkilemeyen bir aşı yapılacak.  Oxford Üniversitesi’nden araştırmacılar, üzerinde çalıştıkları aşının Eylül ayında genel kullanıma hazır olabileceğini ve 1 milyon doz üretmeyi planladıklarını söyledi. Aşıbilim Profesörü Sarah Gilmert, ekibinin potansiyel bir aşı geliştirdiğini ve iki hafta içinde insanlar üzerinde denemelere başlanacağını söyledi. Uzmanlar, hiç bir şeyi garanti edemeyeceklerini, ancak her şey yolunda giderse aşının sonbahar aylarında hazır olabileceğini kaydettiler. Londra'daki Imperial College'dan bir başka uzman heyet de insanlar üzerinde koronavirüs aşısı denemelerine Haziran ayında başlayabilmeyi umuyor.

Oxford ve Imperial ekipleri hükümetten bu araştırmalar için 40 milyon sterlini aşkın kamu fonu aldılar. 

İlaç devleri Sanofi ve GSK da gelecek yılın ortalarına bir aşı geliştirmek umuduyla güçlerini birleştirdi. Bu yılın ikinci yarısında klinik deneylere başlamayı umuyorlar.

Pittsburgh Tıp Üniversitesi’ndeki uzmanlar ise, koronavirüse karşı potansiyel bir aşı olabilecek parmak ucu büyüklüğünde bir bant üzerinde çalışıyor.

Yine ABD’de Ulusal Sağlık Enstitüleri ve Moderna Inc’in potansiyel aşı çalışmaları devamediyor. Bu deneysel aşının ilk dozunu geçen ay alan denek, ikinci dozu almak için Seattle’a geri döndü.

Cambridge Üniversitesi’ndeki uzmanlar da dünya genelindeki birçok kuruluş gibi potansiyel bir aşı üzerinde çalışıyor.

Yeni tip koronavirüs salgınının ortaya çıktığı Çin'de ise üçüncü aşı adayının klinik denemelerine başlandığı bildirildi. "Clinical Trials Arena" internet sitesinde yer alan habere göre, Vuhan Viroloji Enstitüsü, Vuhan Biyoloji Ürünleri Enstitüsü ve Çin Ulusal İlaç Sanayi Grubu bünyesindeki Sinopharm şirketi tarafından geliştirilen aşı, insanlar üzerinde test edilmeye başlandı. Henan eyaletine bağlı Cıazuo şehrinde yapılan birinci aşama klinik denemelere 96 gönüllü katıldı.

Aşının güvenliğinin sınandığı birinci aşama başarılı sonuç verirken aşı adayının etkililiğini belirlemeyi amaçlayan ikinci aşama denemelere en kısa sürede geçilmesi planlanıyor. Farklı virüs, bakteri ve patojen parçalarının birleşiminden oluşan aşı adayının klinik denemelerinin bir yıl içinde sonuçlanması umuluyor. Klinik denemelerin başlaması, bir aşı adayının kısa sürede kullanılabilir hale geleceği anlamına gelmiyor. Üç aşamada yapılan klinik denemelerde, ilk aşamada az sayıdaki sağlıklı kişi üzerinde aşının güvenli olup olmadığı ve olası yan etkileri araştırılıyor. İkinci aşamada aşının etkinliği, deney ve kontrol gruplarına ayrılan 100'den fazla kişi üzerinde test edilirken üçüncü ve son aşamada aynı işlem, birkaç bin denekle tekrarlanıyor. Tüm bu süreç, aylar ve hatta yıllar alabiliyor. Potansiyel aşının klinik denemelerine 14 Nisan'da onay verilmişti.

- Çin'de iki aşı adayının daha klinik denemeleri sürüyor

Ülkede iki aşı adayının daha klinik denemelerine devam ediliyor. Çin Askeri Tıp Akademisi ve CanSino ilaç şirketinin ortak geliştirdiği, Kovid-19'un hastalığa yol açmayan antijen kısımlarını barındıran bir "alt birim" aşının ikinci aşama klinik denemelerine 12 Nisan'da başlanmıştı.

Genetik mühendislik ürünü alt birim aşılar, hastalığa yol açan patojenin güçsüzleştirilmiş bir versiyonunu içeren "birim" aşıların aksine virüsün kendi kendini üretemeyen bir parçasını içeriyor. Virüsün zayıflatılmış canlı bir halini içeren "birim aşılara" göre daha güvenli olan alt birim aşılar, bağışıklık etkisi bakımından daha zayıf görülüyor.

Öte yandan, Çinli Sinovac biyoteknoloji şirketinin geliştirdiği, Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu'na (SARS) yol açan koronavirüsü içeren bir aşı adayının klinik denemelerine de 14 Nisan'da onay verilmişti. Aşının hayvanlar üzerinde yapılan denemelerinde "deneklerde antikor üretimine bağlı olmayan iyileşme görüldüğü" bildirilmişti.

Hindistan da, dünyadaki genel ilaçların ve aşıların en büyük üreticilerinden biri. Yarım düzine kadar büyük ve küçük çaplı bir dizi aşı şirketine ev sahipliği yapıyor ve Covid-19 hastalığına yol açan virüse karşı aşı geliştiren bazı firmalar Hindistan'da bulunuyor. Bunlardan bir tanesi, üretilen doz açısından dünyanın en büyük aşı üreticisi ve uluslararası ihracatçı Hindistan Serum Enstitüsü. Şirket, ABD merkezli biyoteknoloji şirketi Codagenix ile işbirliği içerisinde, dünya çapındaki 80'den fazla şirket gibi, "virülansı zayıflatılmış" aşı geliştirmeye çalışıyor.
Bu aşılar, bir hastalık mikrobunun hastalık yapabilme kapasitesi azaltılarak ya da zararlı kısımları çıkarılarak, ancak mikrop canlı tutularak üretiliyor. Hindistan Serum Enstitüsü İcra Kurulu Başkanı Adar Poonawalla, "Hayvanlar üzerinde (fareler ve primatlar) bir dizi deneme yapmaya Nisan ayında başlıyoruz. Eylül itibarıyla insanlar üzerinde denemelere başlayacak duruma gelmeyi planlıyoruz" diyor. Poonawalla'nın şirketi, Oxford Üniversitesi'nin üzerinde çalıştığı aşının çok sayıda üretilmesi için de anlaşma yapmış durumda ve İngiltere hükümeti tarafından destekleniyor.

Tedaviler konusunda hangi çalışmalar yapılıyor?

Deneme aşamasında olan bazı potansiyel Covid-19 tedavileri, zaten başka hastalıkları tedavide kullanılıyor.
Ebola’ya karşı geliştirilme aşamasında olan Remdesivir, Covid-19’u ağır geçiren University College London’daki hastalarda ve İngiltere’yle İskoçya genelindeki hastanelerde kullanılıyor.
HIV ilacı Lopinavir/ritonavir,
Sıtma ve eklem iltihabı gibi belirli bağışıklık sistemi rahatsızlıklarında kullanılan Klorokin ve hidroksiklorokin
MS gibi hastalıkların tedavisinde kullanılan sistemik interferonlar, özellikle de interfenon beta.
Ve İngiliz ilaç devi AstraZeneca, Covid-19’un ağır hastalarda tetiklediği, bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesini tedavi etmek için bir ilacın küresel ölçekte klinik deneylerine başlama planlarını duyurdu.

*www.cdc.gov/vaccines/basics/test-approve.html
*www.who.int/who-documents-detail/draft-landscape-of-covid-19-candidate-vaccines
*www.bbc.com/news/world-asia-india-52363791
*Anadolu Ajansı