Migros, üreticilerle görüşmeler yaparak indirimli fiyatların uygulandığı duyurdu.

Konuya ilişkin Migros’tan yapılan açıklamada, şunlar kaydedildi: “Tüketicinin rahatlaması için girdi düşüşü beklemeden tedarik ettiğimiz meyve-sebzelerde kendi kaynaklarımızdan karşılanmak üzere, tüm meyve-sebzelerde bütün mağazalarımızda yüzde 10 indirim uygulanmaya başlandı. Ayrıca 5 litrelik Migros ayçiçekyağı 109 TL’ye inmiş olarak satılıyor. Ürünlere yenileri de eklenmektedir. Tüketicinin yoğun ilgi gösterdiği indirimli Doğadan geleneksel Karadeniz çayı 1 kilogram 29,90 TL, Migros Rize çay 1 kilogram 29,50 TL’den, Türk Şeker 5 kilogram 26,50 TL’den, 5 kilogram Migros şeker 34,90 TL’den satışa devam edilmektedir. Sinangil un 2 kilogram 16,90 TL’den, Tahsildaroğlu 500 gram peynir 36,95 TL’den, Migros bal 19,95 TL ‘den, Selpak 24’lü tuvalet kağıdı 59,90 TL’den satılmaktadır."

İndirimlerde anahtar konumunda olan üreticilerin, kurlar düşüp stabil oldukça öngörüsünün netleşeceği aktarılan açıklamada, bunun da perakendecilerin fiyatlarına indirim olarak yansıyacağı kaydedildi.

Üreticilerin yaptığı indirimlerin yanında ambalaj girdisi gibi maliyetlerde kontrol altına alınabilmesi durumunda indirimlerin daha da etkinleşeceğinin kaydedildiği açıklamada, "Migros’ta üretici ve tedarikçinin indirim yapması ile birlikte, tüketicinin alım gücü ve aile bütçesini bir an önce ferahlatmak için un, yağ, şeker gibi temel ürün ve ihtiyaçlar dahil tüm ürünlerdeki indirimler hiç bekletilmeden aynı gün içinde etiketlere yansıtılmaktadır." ifadelerine yer verildi.

Ticari kredi faizlerinde son haftalarda görülen ılımlı yükseliş ivmesinde bir eşik daha aşıldı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre 17 Aralık haftasında ortalama ticari kredi faizi yüzde 20,91 olarak kaydedildi.

Böylelikle 8 Ekim haftasından bu yana ticari kredi faizlerinde en yüksek seviye görüldü.

Ticari kredi faizlerinde bir önceki haftaya göre yaşanan artış da dikkat çekti. Buna göre 17 Aralık haftasında ticari kredi faizleri önceki haftaya göre 1,3 puan arttı. Bu, Mart ayından bu yana görülen en sert haftalık artış oldu.

Bir diğer ilgi çekici gelişme ise TCMB politika faiziyle ticari kredi faizleri arasındaki makasın açılması oldu. İlgili haftada söz konusu makas 6 puanı aştı.

TCMB'nin faiz indirimlerine başladığı Eylül ayından sonra ticari kredi faizlerinde en düşük seviye yüzde 18,88 ile 26 Kasım haftasında izlenmişti.

Diğer faiz kalemlerine bakıldığında ise konut kredisi faizi 0,1 puan artışla yüzde 17,3; tüketici kredi faizi 0,3 puan artışla yüzde 23,5 ve ihtiyaç kredisi faizi 0,1 puan azalışla yüzde 25,2 seviyesinde gerçekleşti.

Mevduat tarafında ise, ortalama mevduat faizi 0,1 puan artışla yüzde 15,3’e yükselirken, mevduatın ağırlıklı kısmını oluşturan 1-3 ay arası vadeli mevduat faizinin ise 0,1 puan yükselişle yüzde 16,4 olduğu görüldü.

"24 Aralık haftasında da artış sürdü"

TCMB'nin son verileri 17 Aralık haftasına ilişkin olurken mevduat ve kredi faizlerinin 24 Aralık haftasında da belirgin yükseldiği belirtildi.

Reuters'ın haberine göre, bankacılık kaynakları bu durumun, düşük politika faizi ortamında oluşan yüksek dolarizasyon ve TL likidite sıkışıklığı sürecinde, yılsonu yaklaşırken bankaların bilançolarını korumak için TL'ye daha yüksek faiz vermesi yarışı ve bunun sonucu artan fonlama maliyetlerinin kredi faizlerine yansımasından kaynaklandığını söyledi.

Habere göre, bankalarda bir yandan yılsonunda bilanço kapama döneminin yaklaşması, bir yandan da kur korumalı yeni ürünün devreye girmesiyle artan rekabet, mevduat faiz oranlarını yüzde 20'nin üzerine taşırken, yükselen fonlama maliyetleri bazı bankalarda KOBİ kredi faizlerinin yüzde 30'un üzerine çıkmasına yol açtı.

Ekonomist Haluk Bürümcekçi bu konudaki değerlendirmesinde söz konusu etkenlere bir de, TCMB’nin aynı haftadaki yoğun döviz satışları ile sistemden TL likiditenin çekilmiş olmasını da eklemek gerektiğini belirtti.

Altın fiyatları, yatırımcıların Omikron varyantından kaynaklanan risklere odaklanmasıyla geçen haftayı yükselişle kapattıktan sonra yeni haftaya 1.809 dolar civarında yatay bir seyirle başladı. Gram altın ise dolar/TL’deki düşüşle 650 TL’nin altında işlem görüyor.

ABD Başkanı Joe Biden’ın sağlık danışmanı Anthony Fauci, araştırmaların yeni varyantın çok ağır semptomlara yol açmadığına işaret etmesine rağmen artan vakalardan dolayı hastanelerin dolabileceği uyarısında bulundu.

Oanda Kıdemli Piyasa Analisti Jeffrey Halley, Noel tatiline girerken piyasa risklerine karşı artan hedgelerle beraber altın fiyatlarının desteklendiğini belirtti.

“Tatil öncesi yapılan hedgeler altın fiyatlarını cuma günü yüzde 0,27 yükselterek 1.808 dolara taşıdı” diyen Halley, altın fiyatlarının bu hafta 1.790-1.815 dolar aralığında seyretmesini beklediğini ama 1.815 dolar aşıldığı takdirde sonraki hedefin 1.840 dolar olduğunu söyledi.

Ons altın fiyatı

Geçen haftaya 1.800 dolar civarında başlayan ons altın, salı günü 1.785 dolara kadar geriledikten sonra yükselişe geçerek 1.805 doların üzerine tırmanmıştı. Ons altın geçen haftayı yüzde 1’den fazla yükselişle kapattıktan sonra yeni haftaya 1.809 dolar civarında başladı.

Gram altın fiyatı

Geçen haftaya dolar/TL’deki yükselişten destek bularak 1.000 TL'nin üzerinde başlayan gram altın, salı günü dolar kurundaki dalgalı seyri takip etmişti. Gram altın perşembe günü dolar/TL'deki düşüşün yüzde 10'un üzerine çıkmasıyla 600 TL'nin altına kadar gerilemiş ama cuma günü yeniden 650 TL’nin üzerine çıkmıştı. Haftayı 626 TL’den kapatan gram altın, pazartesi günü 638 TL seviyesinde güne başladı.

Habertürk yazarı Kemal Öztürk, enflasyon, işsizlik, büyüme gibi tartışılan istatistikleri açıklayan TÜİK'e gitti.

Kapılarını ilk kez Habertürk'e açan TÜİK Başkanı Prof. Sait Erdal Dinçer, eleştirilere yanıt verdi

Öztürk'ün gerçekleştirdiği röportajın bir kısmı şöyle:

- Bu göreve atanma süreciniz nasıl oldu?

- Ben Marmara Üniversitesi Ekonometri Bölümü'nde hoca olarak görev yapıyordum. Bir akşam Külliye’den davet edildim. Sayın Cumhurbaşkanı'yla görüştüm. Bana TÜİK Başkanlığı görevini tevdi etti. Ve Mart 2021'de göreve başladım. Böyle gerçekleşti.

- Daha önce Cumhurbaşkanı'yla tanışır mıydınız?

- Hayır.

- Kim sizi tavsiye etti ya da aracı oldu?

- İnanın bilmiyorum. Sormadım da.

- Peki TÜİK’te gizlediğiniz, sakladığınız görülmesini istemediğiniz bir şey mi var ki kurumu kapalı bir kutu haline getirdiniz?

- Hayır. Tam tersi. Her şeyimiz çok açık, net ve gizlenecek hiçbir şeyimiz yok.

- Peki neden CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile görüşmeyi kabul etmediniz?

- Kurumu siyasi tartışmaların bir parçası haline getirmek istemedim. Bu kurum siyasetten uzak, tartışmalardan uzak kalıp, ülkenin en kritik verilerini üretmeli. Çok hayati bir iş bu. Görüşmeme nedenimiz budur.

- Ancak görüşmeyerek sanki sakladığınız bir şey varmış gibi imaj yarattınız. İnsanların kuruma güveni sarsıldı.

- Biz aslında Aralık ayı içinde kurumu basına ve konu uzmanlarına açmayı planlıyorduk. Hatta alternatif enflasyon ölçen Prof. Veysel Ulusoy ve ekibini de davet edecektik. Kendisiyle görüştüm. Zaman planlaması yapıyorduk. Sonra da ekonomi ve finans yazarlarını, uzmanları davet edecektik. Fakat Sayın Kılıçdaroğlu’nun aniden talebi tüm bu çalışmaları ertelememize neden oldu. Ben gerçekten hayatım boyunca hiç siyasetle uğraşmadım. Tüm hayatım akademi. Kurumu da siyasi tartışmaların parçası olmaması için korumaya çalıştım. Belki sonuçları farklı oldu. Ancak niyetim kurumu dışa kapatmak asla değildir.

- Sizin rakamlarınızla asgari ücretlinin, emeklinin, yetim maaşı alanların ücreti belirleniyor. Ülkenin geleceği planlanıyor. Bunun çok büyük bir vebal ve sorumluluk olduğunu biliyorsunuz değil mi?

- Bilmez olur muyuz? Burada gördüğünüz arkadaşlarımızla bu kritik rakamları açıklarken bunu hep konuşup, helalleşiyoruz. Herkes milyonlarca insanın sorumluluğunu üzerinde taşıdığını, vebali olduğunu biliyor. Bazı günler sabaha kadar çalışıyor burada arkadaşlar. Hatamız olabilir, insanız. Ancak kasıtlı yanlış bilgi vermek çok ağır bir suçlama. Bunu kabul etmeyiz… Şunu da belirtmeliyim, bugüne kadar ne Cumhurbaşkanımızdan ne de bakanımızdan en ufak bir telkin, müdahale veya talimat almadım.

ENAG ile yüzleşme

Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) Prof. Veysel Ulusoy başkanlığında bir süredir bağımsız enflasyon ölçümü yapıyor. Onların bulduğu enflasyon oranı yüzde 58, TÜİK’in ise yüzde 21. Arada büyük bir uçurum var.

İşte bu uçurum TÜİK'e olan güveni sarsan önemli konulardan biri. Muhalefet de bu verileri kullanarak, rakamlarla oynandığını iddia ediyor.

ENAG çalışmaları TÜİK içinde yakından takip ediliyor tabii. İddialardan oldukça da rahatsızlar. TÜİK kanunlarına dayanarak ENAG’ı mahkemeye de verdi TÜİK.

Yine de Başkan Dinçer, ENAG Başkanı Veysel Ulusoy ile ekibini kuruma çağırıp, uzamanlar olarak nasıl hesaplama yaptıklarını, hatanın nerede olduğunu tartışmak istiyor.

Önümüzdeki günlerde bu yüzleşme gerçekleşecek.

Başkan Dinçer, 21 yıldan beri enflasyonu hesaplayan daire başkanı dahil, kurmay ekibiyle yaptığı toplantıya beni de dahil etti.

Tüm soruları sormamı istedi.

Sorduğum sorular ve cevapların bir kısmını özetleyerek aktarıyorum. Diğer kısmını yarın yayınlayacağım.

- Biz vatandaşların anlayacağı şekilde, enflasyonu nasıl hesapladığınızı anlatır mısınız?

- TÜİK 2005 yılından bu yana, Avrupa Birliği ile uyumlu olarak istatistik ölçmeye başladı. AB’nin tüm istatistiklerini tutan EUROSTAT’a üyeyiz.

Enflasyon hesaplamalarımız, örneklemeler ve ürün seçme standartlarımızı buraya göre yapıyoruz. Tüm ölçümlerimizi ve verilerimizi düzenli olarak EUROSTAT’a gönderiyoruz. Kimi zaman yaptığımız ölçümler ve rakamlar üzerine karşılıklı konuşuyoruz. Çok disiplinli ve katı kuralları var. Bir anlamda bizi denetliyor.

- EUROSTAT standardını kullanarak yıl başında bir mal ve hizmet sepeti oluşturuyoruz. Bu yıl sepette yaklaşık 415 ürün var, alt kırılımlarıyla beraber yaklaşık 900 ürün çeşidi oluyor.

Bu ürünler Türk toplumunun ortalaması göz önüne alınarak, tüketim alışkanlıklarına göre belirleniyor. 1994 yılında bu sepete pinpon topu girdi diye hala öyle zannedenler var. Oysa 2005 tarihinden sonra hiç olmadı.

Ürünler, tüketim alışkanlıklarına ve yoğunluğuna göre seçiliyor ve ağırlık puanları veriliyor.

Sonra 81 ilde 225 ilçede, sahadaki 350 çalışanımız aracılığı ile bu ürünlerin fiyatlarını topluyoruz. Aynı kalite, aynı özellikte, aynı markadan ve aynı iş yerinden olması şartıyla, tüm il ve seçilen ilçelerde, bir ürün için yaklaşık 800 fiyat alıyoruz. Bunlar tabletlerle yapılıyor, ürün fiyatlarının fotoğrafı çekiliyor ve anında merkeze gönderiliyor.

Bir de yaygın olan 7 zincir marketten, satılan ürünlerin kasadan geçen barkot verilerini alıyoruz (bu uygulama 2021’de başladı). Bu, fiyatlandırmanın yüzde 20’sine tekabül ediyor. Geri kalan yüzde 80’nini de saha elamanlarımız topluyor. Toplamda 900 ürün çeşidi için ay sonunda yaklaşık 550 bin fiyat toplanıyor. Sonra yine Eurostat hesaplama yöntemiyle bir rakam çıkıyoruz.

Fiyat toplama işini bir ay içinde bazı ürünler için iki, bazı ürünler için dört defa tekrarlıyoruz. Bu yüzden ay sonunda elimizde 550 bin fiyat, 550 bin fotoğraf oluyor ve bunlar arşivleniyor. Fiyatları merkeze gönderen tabletlerin bilgisayar logları ayrıca tutuluyor. 10 yıl boyunca geçmişe dönük denetime açık bulunduruyoruz.

Ayrıca sepetteki ürünlerin isimleri, ağırlık değerleri, fiyatları ve hesaplama yöntemimizi her ay internet sitemizde yayınlıyoruz. İsteyen oradan alıp kendisi de hesaplama yapabiliyor.

- Ürünlerin fiyatlarını düşük gösterme, bölge müdürlüğünde ya da merkezde değiştirme yapılamaz mı?

- Bir ürün için 81 il ve 225 ilçeden yaklaşık 800 fiyat aldığımıza göre, tüm il ve ilçelerde o ürünün fiyatına müdahale edilmesi lazım. Yani 26 bölge müdürünü, 350 anketörü organize edip, bir üründe fiyatın tamamını düşük göstereceksiniz ki rakam farklı girilsin. Bu da yetmez fotoğrafları da değiştirmeniz gerekecek.

Ayrıca bir ürün ağırlığına göre enflasyona kısmi etki edebilir. Ağırlığı olan birçok üründe bunu yapmanız gerekiyor. Araba gibi fiyatlandırmayı belirli merkezden yaptığımız yerlerde bir eksiklik olduğunda yine kısmi etki yapar. (Dünya Gazetesi yazarı Alaattin Aktaş araba fiyatları konusunda Kasım ayında böyle bir sorun tespit etti. TÜİK de bunu kabul ederek Aralık ayı için fiyatlandırma biçimini değiştirdi. Bunu yarın yazacağım.)

ENAG Başkanı Veysel Ulusoy’a TÜİK’te rakamların nasıl düşük çıkartıldığını, nerede müdahale olduğunu sormuştum.

Sahada toplanacak verilerde, bunların hesaplanmasında ve kullanılan yöntemlerde müdahalenin mümkün olmayacağını söyledi. Çalışmaları bildiğini, incelediğini ve takdir ettiğini ifade etti.

Ancak çıkan sonucun farklı gösterilme ihtimalinin son toplamada olabileceğini söylüyor. Şöyle açıkladı: “Bilgisayara, yukarı doğru aşırı fiyatlanma gördüğünde 'bunu görme' komutu verilebiliyor. Buna teknik olarak 'trimming' deniliyor. ENAG bu sistemi kullanıyor. Dolayısı ile TÜİK aşırı fiyat artışı gördüğü ürünlerde bunu yapabilir”.

Ancak Prof. Ulusoy, bunun bir suçlama olmadığının, tahmin olduğunun özellikle altını çiziyor.

Bu iddiaları da sordum:

- Şimdi enflasyonu hesaplayan ekip rakamı buldu. Başkan’ın önüne koydu. Başkan’a da, ‘Enflasyonu yüksek göstermeyin’ diye siyasilerden baskı oldu. Başkan da size dedi ki, ‘Rakamı düşürün.’ Böyle bir şey olmaz mı?

- Başkan Dinçer: Böyle bir talimatı buradaki hiçbir yönetici kabul etmez. Bu insanlar böyle değişikliğin altına asla imza atmaz. Buna yüksek sesle itiraz ederler ki siz bile duyarsınız.

- Enflasyon hesaplama ekibi: Bir istatistikçi, toplanmış verilerin yayınlanmadan önce son anda düşük gösterilemeyeceğini bilir. Çünkü onu geriye doğru tüm verilerini, ürün fotoğraflarına kadar değiştirmeniz gerekir, ki bunun imkansız olduğunu anlattık. Çıkan enflasyon rakamı açıklanmadan bir gün önce Başkan tarafından görülüyor. Bir günde geriye dönük rakamları değiştirmek zaten mümkün değil.

- Peki yukarı doğru fiyat artışını görmeyen 'trimming' sistemini devreye sokarsanız durum değişmez mi?

- Eurostat kuralları gereği trimming sistemini kullanmıyoruz.

- Peki ENAG ile sizin enflasyon rakamlarınız arasında nasıl bu kadar fark olabilir?

- Biz onların yaptığı araştırmaları inceledik. İnternet üzerinden topladıkları verilerde ciddi hatalar tespit ettik. ENAG yanlış veri topladığı için sonucu böyle buluyor.

- Peki diyelim ki ENAG yanlış hesaplıyor ama biz de vatandaş olarak öyle olmadığını düşünüyoruz. Hissettiğimiz enflasyon başka, sizin açıkladığınız başka. Bu nasıl oluyor?

- İnsanlar genelde sık satın aldıkları ürüne bakarak enflasyonu algılıyor. Gıdaysa mesela onu baz alıyor. Oysa biz tüm Türkiye’yi, tüm ürünleri baz alınca ortalama farklı oluyor.

Bu sorun tüm dünyada tartışılıyor. Almanya’da, İtalya’da, İspanya’da vatandaşlar benzer itirazları yapıyor. Tartışma o kadar arttı ki, Avrupa Merkez Bankası, vatandaşın hissettiği enflasyonla, gerçek enflasyonunun neden farklı olduğunu detaylı bir şekilde açıkladı.