Ukrayna tahılında hangi alternatif rotalar gündemde?
Rusya'nın Tahıl Koridoru Anlaşması'ndan çekilmesi sonrası Ukrayna ve Batı ülkeleri alternatif tahıl koridorlarını değerlendirmeye aldı. Uzmanlar hiçbir seçeneğin tam anlamıyla Karadeniz Koridoru'nun yerini alamayacağını ancak parça parça belirli amaçlara hizmet edebileceğini vurguluyor.
Avrupa Birliği (AB) yönetimi, Karadeniz tahıl anlaşmasının durmasının ardından Ukrayna'nın ürettiği tahılın dünya piyasalarına ihracatı için tüm koridorları değerlendirdiğini bildirdi.
AB Komisyonu sözcülerinden Adalbert Jahnz, Ukrayna tahılının ihraç edilmesi hakkındaki soruyu yanıtlarken, Litvanyalı bakanlardan bir mektup aldıklarını, mektupta Ukrayna tahılının Baltık ülkelerindeki limanlardan dünyaya sevk edilmesi önerisi bulunduğunu teyit etti.
Jahnz, Litvanya'nın mektubuna kısa sürede cevap vereceklerini belirterek AB'nin tahıl ihracatı için Karadeniz dışında karadan oluşturulan ve "dayanışma yolları" adı verilen hatlar bulunduğunu hatırlattı.
Sözcü Jahnz, "Bu dayanışma yollarının hepsi önemlidir. AB Komisyonu, bu hatların geliştirilmesi için çalışmaktadır. Baltık koridoru da çok önemli bir hattır. Bunun üzerinde de çalışacağız" dedi.
Ukrayna alternatif “tahıl koridorları” istiyor
Ukrayna ise AB Komisyonunun "tahıl koridorları" kurmasını istiyor. Ukrayna'nın bu yöndeki talebini geçen günlerde AB Komisyonuna ilettiği bildirildi.
Bakanlık verilerine göre Ukrayna geçtiğimiz yıl Karadeniz yolu üzerinde 32 milyon ton tahıl ve petrol taşırken diğer rotalar üzerinden 33 milyon ton tahıl, petrol ve işlenmiş gıda ürünleri taşındı.
Vyotskyi geçtiğimiz yıl Tuna nehri üzerinden 20 milyon ton tahıl ve petrol taşındığını kaydetti. Demir yoluyla taşınan tahıl miktarı 10 milyon ton olurken kara yoluyla taşınan miktar ise 3 milyon ton olarak gerçekleşti.
Ukraynalı bakan kullanılması öngörülen bu üç rotanın kapasitesini 40-42 milyon ton seviyesine çıkarmayı hedeflediklerini belirtti.
Ukrayna bu yıl 50 milyon ton tahıl hasadı hedefliyor. Geçtiğimiz yıl hasat edilen 9 milyon tahıl ise hala depolarda bekliyor.
Bu tahılı taşımak için birden fazla koridorun kullanılması değerlendiriliyor. Peki olası koridorlar nereden geçiyor ve etkili biçimde kullanılmasının önünde hangi engeller bulunuyor?
Tuna Koridoru
Ukrayna Ulaştırma Bakanı Taras Vysotskyi’ye göre en etkili rota olarak görülen Tuna Nehri rotası geçtiğimiz günlerde nehir üzerinde bir tahıl hangarının vurulması sonrası soru işaretlerine neden olmuştu.
Ukrayna'nın Reni limanındaki hangara şafaktan önce yapılan saldırıdan saatler sonra, Ukrayna'dan tahıl toplamak için yola çıkan düzinelerce gemi Tuna Nehri'nin ağzında kümelendi.
Öte yandan Romanya’ya yakın olması nedeniyle korunması göreceli olarak daha kolay olarak görülen nehrin en iyi seçeneklerde bile taşıma kapasitesinin Karadeniz’e göre yetersiz olduğu belirtiliyor. Uzmanlar nehirdeki limanların tahıl kapasitesi, sınır bölgelerinde trafik desteği ve zarar gören yollar gibi önemli engellerle karşılacağı konusunda uyarıyorlar.
Nehrin yeterli derinliğe sahip olmaması nedeniyle nehir taşımacılığında kullanılacak gemilerin Karadeniz üzerinden tahıl taşıyan bir gemiye göre çok daha az kapasiteye sahip olacağı ve Karadeniz üzerinden bir geminin taşıyacağı tahıl miktarını Tuna üzerinden 20 geminin taşıyabileceği değerlendiriliyor.
Plana göre Karadeniz'e ulaşmak için gemilerin ya Sulin kanalını ya da Bystry Halicini geçmesi gerekiyor. Bu kanallar, ağır yük gemilerinin geçişi için tasarlanmadığı için Ukrayna, bu gemilerin Tuna Nehri boyunca tahıl taşıyabilmesi ve karaya oturmaması için bir "demirleme" projesi geliştirdi.
Baltık Koridoru
Ukrayna tahılının kara ve demir yoluyla Baltık ülkelerindeki limanlara taşınarak açık denizlere ulaştırılması düşünülen planda önemli sorunlar bulunuyor.
Kara üzerinden taşımada en büyük engel, demir yolu hatlarının farklı ölçülere sahip olması. Avrupa Birliği ülkelerinde ray açıklığı 1.435 milimetre iken bu açıklık Ukrayna’da 1.520 milimetre.
Ukrayna Altyapı Bakanlığı Basın Servisi konuyla ilgili, başbakan yardımcısı Oleksander Kubrakov'a atıfta bulunarak, "Ukrayna'da en büyük şehirleri ve yeni sanayi ve ekonomi merkezlerini AB ülkeleriyle birbirine bağlayan Avrupa ölçüsüne sahip bir ağ kurmamız gerekiyor. Bu, daha iyi lojistiğe katkıda bulunacaktır" ifadelerini kullandı.
Ancak Ukrayna tahılının demir yolu ile taşınmasını engelleyen tek şey bu değil. Uzmanlar, her Avrupa ülkesinin kendi demir yolu düzenlemeleri olduğuna dikkat çekerek Ukrayna’da bir trenin 45 vagona sahip olduğunu fakat Avrupa’da bu rakamın 25 vagonla sınırlı olduğunu belirtiyor.
Bu da demek oluyor ki Ukrayna trenleri sınıra geldiklerinde vagonlarının yarısını bırakmak zorunda. Dolayısıyla bu durum geçişlerde gecikmeler olmasına neden oluyor.
Litvanyalı üç bakan tarafından AB Komisyonuna gönderilen mektupta Baltık ülkelerindeki limanların Ukrayna'nın tahıl ürünlerinin sevk edilmesi için alternatif ve güvenilir bir yol olabileceği belirtildi.
Mektupta Baltık ülkelerindeki limanların yılda 25 milyon ton tahılın piyasalara gönderilmesine imkan verebileceği ifade edilmişti.
Adriyatik Limanları
Hırvatistan’ın Ukrayna tahılının kendi limanlarından taşınabileceğine dair açıklamalarıyla gündeme gelen rota Baltık Koridoru ile benzer sorunlara sahip.
Buna ek olarak Ukrayna Tarım Bakanı Mykola Solskyi rotayla ilgili, “Bu (Hırvat limanlarını tahıl anlaşmasına dahil etmek) kısmen uygulanabilir bir seçenek . Her derde deva bir çözüm yok dolayısıyla tek bir liman tüm sorunları çözmeyecek. Bu rota geçici olarak Karpatlar üzerinden Macaristan’dan geçecek.
Ancak buradan taşınabilecek tahıl hacmini yüz binlerce tonla ifade edebiliriz ve bizim milyonlarca ton tahılı taşımaya ihtiyacımız var. Benim fikrim Litvanya, Letonya, Almanya ve Hollanda’nın Baltık limanlarının yanı sıra Slovenya ve İtalyan limanları kullanılabilir” ifadelerini kullandı.
Komşu ülkeler Ukrayna tahılı için kısıtlamanın uzamasını istiyor
Öte yandan AB ülkelerinden Ukrayna'ya komşu Polonya, Macaristan, Slovakya ve Romanya ile Bulgaristan ise kendi çiftçilerinin ürettiği tahılın fiyatının düşeceği endişesiyle Haziran ayında Ukrayna tahılının kendi piyasalarında kısıtlanması konusunda AB'nin kendilerine izin vermesini istemişti.
AB Komisyonu, bu kısıtlama talebine Eylül’e kadar izin vermişti.AB üyesi 5 ülke, geçen hafta ithalat yasağının yıl sonuna kadar uzatılmasını talep etmişti.
AB Komisyon sözcülerinden Miriam Garcia Ferrer, Ukrayna'nın talebini aldıklarını belirterek bunun tahıl sevkiyatı yapan bazı firmaların uğradığı zararın tazmin edilmesini içerdiğini söyledi.
"Bu konuları değerlendiriyoruz. Uygun zamanda cevap vereceğiz" diyen Ferrer, Ukrayna'nın yanı sıra Ukrayna'nın komşuları ve Moldova ile kurdukları koordinasyon platformunun son olarak dün konu hakkında görüştüğünü, çözüm bulmak için çalışmaların sürdüğünü aktardı.
Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırısının küresel gıda fiyatları üzerindeki etkisini azaltmak için BM, Rusya, Türkiye ve Ukrayna, 22 Temmuz 2022'de İstanbul'da düzenlenen törenle Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nı imzalamıştı.
Kremlin, geçen hafta, süresi dolan Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın fiilen son bulduğunu, anlaşmanın Rusya ile ilgili kısmının yerine getirilmediğini, Rusya'nın ilgili şartlar uygulandığında tahıl anlaşmasına geri döneceğini açıklamıştı.