BARBAROS GÖRGÜ
2021 yılının ilk yarısında NFT rüzgarını arkasına alan kripto para evreni, yılın sonuna doğru Metaverse ile heyecanlandı. Yıl içerisinde Web3, Gamefi, DAO gibi birçok konsept ve buna bağlı projelere ilgi artarken regülasyon haberiyle kripto evreninde soru işaretleri de çoğaldı.
Peki 2022’de beklentiler ne yönde?
Akademisyen ve uzmanların 2022’deki ortak beklentisi kripto varlık evreninde regülasyonların hızlanacağı, yeni konsept ve kavramların teori aşamasından artık uygulama aşamasına geçileceği yine heyecanlı bir yıl olacağı yönünde.
“Devletler mevcut finans sistemini korumak için zaman kazanmaya çalışacak”
Kadir Has Üniversitesi / İsmail Hakkı Polat
Kripto para ekosistemi ve piyasaları için 2021 yılı oldukça dalgalı geçti. Bitcoin’in üçüncü yarılanma döneminin 2021 yılında gelmiş olması büyük beklentiler yarattı. Ancak yıl içinde Çin'in madencilik unsurlarını ülkeden atması ayrıca piyasalara alım satımlarda yasaklamalar getirmesi, Çin’in artık burada etkin bir pazar ya da oyuncu olmasını ortadan kaldırdı.
Buradaki madencilik bilişim gücü artı alım-satım yatırımları yavaş yavaş başka ülkelere kaydı özellikle Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Kazakistan gibi. Devamında Microstrategy, Tesla gibi kurumların yine satın almalara devam etmesi oldukça ilginç bir konjonktür yarattı. Onun dışında El Salvador’da Bitcoin’i yeni bir resmi para birimi olarak ilan etmesi ve bu konuda kripto para girişimcilerine kucak açması aslında yeni bir hikayenin de başlamasına yol açtı.
2022 yılında bu konjonktür içinde başlıyoruz. 2022 aslında bir tarafta özellikle pandemi sonrası gelen yüksek enflasyon ve hayat pahalılığı ile mücadele, aynı zamanda istihdam alanlarında kol gücünün azalması ve dijital güce önem vermesiyle bir dönüşüm yılı. Bu dönüşümde devletlerin kripto paraları karşılarına mı alacakları yoksa arkalarını mı alacakları aslında kritik olacak.
Ancak gördüğümüz kadarıyla devletler mevcut sistemlerini korumak uğruna kripto paralarda biraz daha onları kripto varlık sınıfına sıkıştırarak biraz zaman kazanmaya çalışacaklar.
Amerika Birleşik Devletleri tabii ki dünyada para sisteminin ve akışının en belirleyici aktörü. Onun ilan edeceği piyasa düzenlemeler artı bununla beraber gelecek parasal düzenlemeler bence işte ilk planda 2022'de en çok heyecan yaratacak ve piyasaları biraz da allak bullak edecek. Ama onun yanı sıra Çin'deki dijital yuan kullanımı ve pandemi sonrası diğer ülke ekonomilerinde bir kredi unsuru olarak doları bypass ederek kullanılma azmi bir kırılma noktası yaratabilir. Aynı zamanda bir rekabeti de tetikleyebilir.
Ekosistem için bence en belirleyici olacak şey ABD Borsa ve Menkul Kıymetler Komisyonu’nun açıklayacağı düzenleme silsilesi olacak çünkü diğer ülkelerde biraz buna bakarak aslında hizaya gelecekler.
Önümüzdeki dönemin ana şemsiye kavramı Metaverse olacak ama NFT’ler bir unsur olarak oradaki taklit edilemezlik, sahiplik, mülkiyet kavramlarının anahtarları olacak.
Röportajın tamamını izlemek için tıklayın!
“Web 3.0 tüm hızıyla devam edecek”
Paribu Danışma Kurulu Üyesi / Turan Sert
2021 yılı için 2017’lerden itibaren gelen kripto alanındaki belli başlı girişimlerin tasarım halinden uygulama haline döküldüğü ve bu uygulamaların ve aslında ne olduğunu gördüğümüz bir yıl olarak olarak geçti. 2020 yılının yaz aylarında ortaya çıkan “Merkeziyetsiz Finans” dediğiniz sistemlerin finans alanındaki uygulamaları gibi bir olgunluğa eriştiğini büyüdüğü ve kabul görmeye başladı bir yıl yaşadık.
Merkeziyetsiz finans olarak bahsettiğimiz yapıda 2020 yılının Mayıs ayında yaklaşık 1 milyar dolar gibi bir para sistem içinde varken, 2021 yılı sonuna geldiğimizde bu rakam yaklaşık 250 milyar dolara geldi. Dolayısıyla bu sistemler artık sadece ufak tefek oyuncak gibi sistemlerden ziyade hatırı sayılır bir paranın birikti. Ve bu bildiğimiz finans alanındaki her türlü ürünün benzerinin kripto alanında anında görüldü.
Bu kendini kanıtlayan teknoloji ile birlikte “acaba bu merkeziyetsiz sistemleri başka nerelerde kullanabiliriz?” konusunda da yeni yeni fikirler ortaya çıktı. Aslında bu fikirlerin bütününe Web 3.0 diyoruz. Web 3.0, 2021 yılında konsept olarak başladı ve ben bunun 2022 yılında da tüm hızıyla devam edeceğini düşünüyorum.
Web3 derken neyi kast ediyoruz; aslında Web 2.0 derken ne kastettiğinizi düşünerek cevap vermekte fayda var. Web2 dediğimiz 2000'li yılların başlarında yeni gelişen dijitalleşme ile birlikte oluşan ekonomik potansiyelin Facebook, Google Amazon gibi büyük firmalar tarafından sahiplenilmesiydi. Dünyanın en değerli 10 şirketine baktığımızda 2010 yılından 2020 yılına ilk 10'daki bütün şirketler teknoloji şirketleri. Yani kazancın tamamen teknoloji şirketleri tarafından toplandığı, biz kullanıcıların ücretsiz ürünü aldığınız ama karşılığında kendi bilgilerimize onlara verdiğimiz ve sonradan da bu bilgilerin aslen manipüle edildiğini öğrendiğimiz bir dönem oldu Web2.
Şimdi Web2’deki bu kuvvetli yapıların artık Web3 ile birlikte kullanıcılar “biz de söz sahibiyiz, biz de artık bu pastadan pay almak istiyoruz” diyorlar. Bunu ilk olarak merkeziyetsiz finans alanında gördük. Oluşan katma değerin ciddi bir kısmını kullanıcılar tarafından alındığını gördük. Bu aynısını farklı alanlarda da göreceğiz.
Bunun dışında altyapı olarak önemli bir konu daha var Web2’den farklı olarak. Bu tip girişimler genelde bir şirket yapısı olarak giderken Web3 ile birlikte artık merkeziyetsiz otonom yapılar yani DAO’lar hayatımıza girmeye başlıyor. Bugün kurulmuş binlerce DAO var ama bunların hepsi şu anda daha henüz emekleme aşamasında.
Bu DAO’lar merkeziyetsiz yapılar olarak insanların iş yapış biçimlerini değiştirmeye aday. Bunlar dediğim gibi yavaş yavaş geliyor ama benim şöyle bir kehanetim olacak; 2010 yılında dünyanın en değerli 10 şirketi daha ağırlıklı olarak işte petrol şirketleri, bankalardı. 2020 yılında dünyanın en değerli şirketleri teknoloji şirketleri oldu ki bunlar Web2’nin teknoloji şirketleri yani merkezi yapılardı. 2030 yılında benzer şekilde yüz binlerce üyesi olan merkeziyetsiz otonom yapıların belki dünyanın en değerli 10 şirketi arasına girdiğini göreceğiz.
Röportajın tamamını izlemek için tıklayın!
“2022 düzenlemeler yılı olacak”
Mindstone Blockchain Labs Genel Müdürü / Tansel Kaya
2017-18-19 yılbaşılarını düşündüğümüzde orada bir umutsuzluk, bir korku hakimdi. Şimdi baktığımızda bu ekosistemi destekleyecek birçok bileşen var. DeFi var olmadığı kadar kuvvetli, o zaman elimizde tam olarak ölçeklenemeyen bir Ethereum vardı, şimdi akıllı kontrat platformu olarak hem rekabet eden hem de onu tamamlayan birçok proje var. Bunlar birbirlerine köprülerle bağlı olduğu için aslında tüm bu projeler bu yapının üstünde beraber yaşıyorlar. Bu yapıda sanki parçalara ayrılmış bir evren gibi DeFi’ya hizmet ediyor.
NFT’lerin başarısından sonra artık büyük oyun sektöründeki oyuncuların Ubisoft gibi bu alana gireceklerini, oyunlardaki varlıkların NFT halinde sunacağını duyurdu ve bu da Web3’ün önemli başarısı olarak görmek lazım.
Nasıldı, Web 1.0’da içerik üretiyordu biz bunu tüketicisi olarak alıyorduk. Web 2.0’da platform onlarında biz içerik üretiyorduk. Ama yine içerik onlar da kalıyordu. Web 3.0’da ise artık içerik ve oradaki dijital mülkiyet bize ait, platform aracılık hizmeti veriyor. Ve biz arzu edersek içeriğimizi bir diğerine rahatlıkla taşıyabiliyoruz. Bu oyunlar için de geçerli ve bunların oluşturacağı bir dev evren diye düşünelim bu yapının içerisinde de NFT’lerin ve kripto varlıkların doğal değer saklama ve takas aracı olacaklarını düşünüyoruz. Önümüzde daha sağlıklı daha uzun ömürlü bir altyapı var. Bu da hem fiyatı hem de ilgi alakayı devam ettirecek diye düşünüyorum.
Bizim için yine çok güzel Sayın Cumhurbaşkanımız, Elon Musk’a bir NFT hediye etti ve bunu menkul olarak tanımladı. Ankara Üniversitesi'nde seçmeli ders olarak NFT geliştirme okutulacak. Kripto varlıkların düzenlendiği bu günlerde NFT’lere daha olumlu yaklaşıldığını gösteriyor. Bizim için en önemli konu şuan kripto varlık yasa tasarısı. Doğru olup olduğunu bilmediğimiz bir metin üzerinden tartıştığımız taslak daha belirginleşti. Neler içerdiği konusunda fikir sahibiyiz ve burada da paydaşların önemli ölçüde olumlu biçimde etki etmesi lazım. Sağlıklı düzgün bir regülasyonun yapılması lazım.
Öncelikli olarak kripto varlık alım satım platformları düzenleyen bir yasadan bahsediyoruz. Bu yasa yapma gayreti içerisinde biraz daha sınırlar genişletilmiş. Kripto varlık hizmet sağlayıcılar Türkiye'de yerleşik kişilerin cüzdanları uygulamalarına, nerede saklayacakları, nerede işlem yapabilecekleri oldukça belirleyici metin ortaya çıkmış. Bununla da ilgili paydaşların birçok görüşleri var. Umut ediyoruz tahminim bir ay, bir buçuk ay içerisinde bu yasalaşacaktır.
2022'nin bir düzenlemeler yılı olacağını söyleyebiliriz. Hemen hemen tüm ülkelerde bu tip gayretler olduğunu görüyoruz ve bu bir yarış. İyi düzenleyenler büyük avantajlar elde edebilecek.
Röportajın tamamı videoda!
“Devletler kısa yollardan kripto paraları düzenleme yoluna gidecek”
Bybit TR Operasyon Müdürü / Celil Öztürk
BDDK bankalara kripto varlıklara yatırımı yapacak kişilere kredi verilmemesi konusunda bir metin gönderdi. Arkasından Merkez Bankası başkanı kripto varlıklara giden yatırımlarla ilgili rahatsızlığını dile getirdi. Kurumsal olarak bir rahatsızlık olduğunu dile getirdi. Hemen arkasından bir düzenleyici süreçle karşı karşıya kaldık. Bugün sızan bir taslak üzerinden mevcut düzenlemelerin nasıl olacağını tartışıyoruz.
Enflasyon, kur rejimlerindeki dalgalanmalar bugün global bir problem. İnsanlar böyle dönemlerde bu tarz riskli varlıklara yatırım yapmayı seviyor. Ve kripto varlık ekosistemi birçok insan için tercih haline geliyor. Yükselen enflasyona karşı bugün Avrupa ve ABD'de büyük yatırım fonlarının yaptığı araştırmalarda yatırım fonlarının finans şirketleri dahi Bitcoin'e geçmiş performansına bağlı olarak enflasyona karşı bir korunma aracı olarak gördüğünü de gösteriyor. Bu şu anlama geliyor insanlar bu yükselen enflasyon ekonomik belirsizlik Covid’den sonra üretimin azalması ve parasal genişleme politikaları neticesinde kripto varlıklara yöneldiler. Kripto varlıkların merkez bankalarının radarına girmesine neden bu gelişmeler.
Dolayısıyla devletlerin kısa yoldan kripto varlıkları düzenleme yoluna gideceğini ve sıkı para politikaları ile bu inovasyonu benimsemekten ve kendi sistemlerine entegre etmekten ziyade hızlı bir şekilde daha sınırlayıcı düzenlemeler getireceğini öngörüyorum.
Tabii dünya genelinde böyle olacağını düşünmüyorum. Güney Amerika'da oldukça farklı örnekleri var. Geçtiğimiz günlerde El Salvador’da Bitcoin legal para kabul edildi. Bu Bitcoin açısından son derece önemli son derece tarihi bir gelişmeydi. artık Bitcoin egemen olduğu ülkeler var. Bir ülkenin kendi para birimi statüsünde bir hukuki statü tanınması Bitcoin’in 2009 yılından bu yana belki en önemli gelişmelerden biri. El Salvador Başkanı 2022'de iki ülkenin daha Bitcoin'i hukuki para birimi kabul edeceğini söyledi. Güney Amerika tarafında olumlu düzenleyici gelişmelerle 2022 yılında karşı karşıya kalabiliriz.
Metaverse ve NFT oldukça önemli gelişmeler oldu 2021 yılında. Ve bu trend bence şimdiye kadar kripto varlık ekosistemindeki en güçlü trend. Peki neden bu kadar güçlü DeFi’dan daha önemli bir inovasyon muydu? Kripto paralardan daha önemli bir inovasyon muydu? Bence kesinlikle değil. NFT ve Metaverse yapıları bugün gerçek dünya uygulamalarıyla daha uyumlu olması nedeniyle birçok kuruluş, ünlü kişi NFT ve Metaverse yatırımlarını açıklamaktan geri durmadı. Ama ben Metaverse ve NFT trendlerin 2022 yılında şeklini değişeceğini düşünüyorum. Bu trend GameFi’ya döndü. Oyun tarafında hem Metaverse hem NFT tarafında oldukça önemli gelişmeler olacağını düşünüyorum.
Röportajın tamamı videoda!
“2022 bir geçiş yılı olacak”
BlockchainIST Center Direktörü / Dr. Öğr. Üyesi Bora Erdamar
Geçen yıl kripto evrenin hiç olmadığı kadar kurumsallaştığı hem de yaygınlaştığı bir seneydi. Bundaki faktörlerden bir tanesi de pandeminin bizzat kendisi. Hepimiz evlerimize kapanmış, uzaktan çalışma ve eğitimi içselleştirmiş olmamızın sonuçları olarak hayatın tüm alanlarını kapsayacak şekilde ekran başında kendi varlıklarımızı inşa etmeye başladık. Bunun ekonomi kısmı kripto paralar üzerinden ilerlerken insanoğlunun doğal ihtiyaçları eğlenme, spor, sanat gibi bütün bunların da artık dijital evrenlerde kendi ekonomik modelleri ile beraber yükseldiğini gördük.
Bundan bir önceki dalga, merkeziyetsiz finans dalgasıydı. Daha teknik olması sebebiyle işin finansal boyutlarının daha karışık olması sebebiyle merkeziyetsiz finans; bizzat bankacılık hizmetlerinin akıllı kontratlar aracılığıyla bütün kitlelere mal olabileceğini gösterse de bunu algılanması için teknik tarafının kodlama tarafının daha ağır olması sebebiyle yavaş kaldı.
Şimdi 2022 belli ki varyantlarla beraber hala yüksek endişeler söz konusu olsa da bir şekilde hastaneye yatış oranlarının daha düşük olması “acaba bu iş artık bu bitiyor mu” diye farklı bir umut getirdi beraberinde. Piyasalara baktığımızda bu algının satın alındığını görüyoruz.
Bu ne demek, biraz daha hayat normale dönüyor dolayısıyla biraz daha gerçek hayata yönelik uygulamalara ve yatırımlara bir dönüş olacak.
Üstelik Fed tutanaklarının yayınlanması ile birlikte faiz artışının 2022 yılında Mart sonu gibi gerçekleşebileceği zaten hızlanmış tapering bir şekilde 2022'de bir de değil birkaç defa faiz artışına yol açacağının bilinmesi risk iştahında dönüşüme yol açtı.
Ama sadece durum böyle tek boyutlu değil. İnsanlar artık işte ayırdıkları vakti daha sorgular oldular zaman ve sağlıklı mutlu geçirilen zaman hiç olmadığı kadar kıymeti değeri anlaşılmış vaziyette. Yaygınlaşmış kripto varlık ekosistemi insanların burada yeni üretim araçlarına ve iş yapma modellerine belki de geri dönüşünü olmaksızın artık halka mal oldu. Bu durum kurumların buradaki yatırımlarını değerlendirmek, daha da fazla yatırım yapacağının göstergesi demek.
Sadece Fed 2022 yılında faiz artıracakmış dolayısıyla “haydi tekrar daha geleneksel yatırım araçlarına dönüyoruz, kripto varlıkları terk ediyoruz” gibi basit bir dönüşüm olmayacaktır diye düşünüyorum. Özetle 2022 yılında ben kripto paralar ekosistemindeki projelerin artacağını, kripto paraların daha yaygınlaşacağını, NFT ve Metaverse daha da iyi anlaşılarak baştaki heyecan evresinden daha ciddi projelere daha halka dokunan daha günlük hayatınızda kendisine yer bulan uygulamaların da yaygınlaşacağını ve yine kurumsal yatırımların özellikle devletlerin ilgisi ile beraber artacağını düşünüyorum.
El Salvador gibi resmi para birimi ilan eden ülkeler var. Bu önemli, bunun yapan ülkelerin sayısının artacağı düşünülüyor. Çünkü pandemiyle birlikte hem gelir dağılımı hem de finansal istikrar bozuldu.
Hem belki kendi geliştireceği dijital para projeleriyle ama hem de buradaki sistemin önünü açacak girişimcileri destekleyecek ülkeler olduğunu ve bunların da sayısını artacağını düşünüyorum. Bunlar içerisinde Avrupa'dan Portekiz herhalde şu anda bir numaraya yerleşmiş vaziyette. Ve bir şekilde Avrupa'nın kripto varlık anlamındaki Silikon Vadisi'ni inşa etmeye çalışmakta.
Röportajın tamamı videoda!
Her yıl yeni hikaye ve haberiyle bizi heyecanlarından kripto para evreni, yeni yılda neler getireceğini ise hep birlikte göreceğiz.