BDDK Tavsiyesi ve Ardından Kanuna Yeni Düzenleme
Nisan ayının başında BDDK’dan bankalara tavsiye niteliğinde bir yazı gitti. Yazının içeriğinde; kredinin amacı dışında finansal getiri sağlamaya yönelik işlemlerde veya vadesi gelmemiş diğer kredilerin kapatılması gibi durumların olmamasına azami gayret gösterilmesi uyarısı yer alıyordu.
Bu tavsiyenin ardından gelen bugünkü düzenlemede de BDDK; Aktif Rasyosu tanımını yaptı. Bu formüle göre bankalar rasyoyu
şeklinde hesaplayacak. Her ay sonu itibariyle, o aya ilişkin aylık ortalamasının mevduat bankaları için %100’ün; katılım bankaları için %80’in altına düşmemesine BDDK tarafından karar verildi.
Formül Ne Anlama Geliyor?
Formülün payda kısmı ile ilgili bankaların çok fazla alternatifi yok; burada dikkate alınması gereken kısım aslında pay kısmı. Ancak payda ile ilgili dikkat edilmesi gereken husus şu: Yabancı Para Mevduat 1,25 ile çarpılıyor. Burada esasen bankalara Aktif rasyosunu yükseltmek için payda özelinde bir seçenek sunuluyor. Arzu ederse banka YP mevduat ağırlığını TL mevduata kaydıracak veya YP mevduat ağırlığından feragat etmek istemiyorsa TL mevduat olarak topladığı kısmı kendi bilanço ölçeğinde küçültecek.
Pay kısmında ise; Aktif Rasyosunu yukarıda tutabilmek adına üç parametre karşımıza çıkıyor. Bankalar rasyosunu yüksek tutabilmek için; ya şirketlere ve bireylere kredi verecek (Burada “Krediler” kalemine ilişkin bir detay var. Mevcut verilmiş krediler içinde Takipteki Krediler hariç tutuluyor; yani Takipteki Krediler artarsa, rasyonun yükselmesi için yeni kredi verilmesi gerekecek), ya belirtilen kriterlere uygun menkul kıymet portföyünü büyütecek ya da TCMB ile swap yapacak. Ancak Menkul Kıymetlerin 0,75 ile ya da TCMB ile yapılan para takasının(swap’ın) 0,5 ile çarpılmasına bakılacak olursa; BDDK’nın burada asıl kredileri gözettiği ortaya çıkıyor. Çünkü kredi vermek; menkul kıymet almak ya da swap yapmaktan daha doğrudan bir yolla Aktif Rasyosu’nu büyütmek anlamına geliyor.
Aktif Rasyonun payda kısmına biraz daha odaklanıldığında BDDK’nın özetle bu formülde bankaların eldeki nakdi boşta tutmasının da önüne geçilmesine çalışıldığını anlamaktayız.
Katılım Bankaları’nın Ayrıcalığı Var Mı?
Tam olarak ayrıcalık denemez ama; bu oran katılım bankaları için %80 olarak tutulmuş. Çünkü katılım bankalarının menkul kıymet yelpazesi; mevduat bankalarınınki kadar geniş değil; bu bankalar Hazine’nin ihraç etmiş olduğu TL ve yabancı para cinsinden sukuklarla, altına dayalı kira sertifikalarını alabilmekteler. Temeldeki faiz hassasiyeti ve işleyiş de mevduat bankalarının sahip olduğu repo imkanlarının hepsine sahip olmalarının önüne geçiyor. Bu yüzden BDDK bu unsurları gözeterek Aktif Rasyoyu mevduat bankalarına oranla düşük tutmakta.
Gizem Uzuner / BLOOMBERG HT ARAŞTIRMA