Dubai’de yani Ortadoğu’da yaşayan ve her gün petrolle ilgili yorum yapan biri olarak petrolün hayatımın bir parçası olduğunu itiraf etmem gerekir.
Geçen hafta tanıdık tanımadık herkes petrolü konuşuyordu ve bana da çok soru geldi. Ne oldu da petrol fiyatları eksi oldu. Hatta eksi 40 oldu. Yani bir mağazaya bir şey almak için giriyorsunuz ve mağaza sahibi size yalvarıyor ne olur bu ürünü alın, üzerine size para vereceğim. Böyle bir şey gerçek hayatta zor olsa da Amerikan türü petrol WTI’de iki gün eksi fiyat gördük.
Peki, ne oldu? Hala bilmeyen kaldıysa hikâyenin özeti şu, Amerika’da petrol koyacak yer kalmadı. Her yerden petrol taşıyor. Uzun lafın kısası bu.
Ama detaya girersek, Amerikan türü petrol West Teksas Intermediate (WTI), New York emtia Borsasında vadeli kontratlarla işlem görüyor. Kontrat sona erdiğinde hala uzun pozisyondaysanız, yani alım kontratlarını elinizde tutuyorsanız, bu borsada fiziksel olarak petrolü teslim almak zorundasınız. Örneğin 1000 varil teslim almak zorunda olduğunuzu düşünün, bütün depolar dolu, koyacak yer yok, ne yapacaksınız. Mecburen ben üstüne para vereyim petrolü almayayım demek zorunda kaldı traderlar.
ABD’de ve dünyada talep birden düşünce tüm depolama alanları, petrol tankerleri, petrol boru hatları dolma noktasına geldi. Mayıs kontratının fiziki teslimata döneceği 21 Nisan son gününe yaklaşırken elinde alım kontratı olanlar satmakta zorlanacaklarının farkına biraz geç vardılar. Ya da piyasa terminolojisi ile “long squeeze” oldular. Yani diğer piyasa oyuncuları onları sıkıştırdı. Çok nadir olabilecek bir şey ama oldu. Bu yazıyı yazarken Haziran WTI 17 dolar, Brent petrol ise 22 dolar seviyesindeydi. Yani Haziran kontratına geçince ve petrol fiyatlarını yukarı yönlü etkileyebilecek bir kaç haber gelince piyasa toparlar gibi oldu. Ancak piyasa oyuncuları hala diken üstünde desem yanlış olmaz. Haziran kontratı son günü 20 Mayıs yaklaşmadan dikkat diyelim…
Neydi fiyatı yukarı iten bu haberler?
ABD 23 milyon varillik stratejik rezervlerini doldurmaya karar verdi. Kuveyt, 1 Mayıs’ı beklemeden üretim kesintisine erken başladı. Trump’ın açıklamaları Iran gerginliğini biraz artırdı. Böylece şimdilik petrol üreticileri ve traderları az da olsa bir nefes aldı diyebiliriz.
Peki bundan sonra ne olur? OPEC günlük 9.7 milyon varil üretim kesintisine 1 Mayıs’ta başlıyor. Bazı ülkeler yavaş yavaş dolaşımı kısıtlayıcı önlemleri gevşetmeye başladılar. Ancak normal hayata dönmeye daha çok var. Özellikle havayolları için…
Yani üretimi keselim de eksilen talebi ne yapacağız? Uluslararası Enerji Ajansı icra direktörü Fatih Birol, tüm ülkeler stratejik rezervleri doldursa iyi olur diyor ancak yine de eski talebe gelmek zaman alacak. Bu da eski fiyatları görmek zor, anlamına gelir.
Uzun vadede ise petrol endüstrisi açısından problem başka... İstanbul Boğazının kenarına gelen yunuslar, Venedik kanallarını dolduran balıklar, Dubai’deki vatozlar, İspanya’daki tavus kuşları listeyi siz devam ettirin. Yani demek istediğim hayat durdu, doğa kendine geldi. Bundan sonra Greta Thunberg’leri durdurmak daha zor. İklim değişikliği, doğa, temiz enerji, yenilenebilir enerji önümüzdeki dönemin üzerinde daha fazla durulacak konuları.
Bu da petrol “out” yenilenebilir enerji “in”; benzinli araç “out” elektrikli araç “in” anlamına geliyor. Elon Musk şanslı mı yoksa geleceği mi görüyor? Tesla bundan mı yükseliyor? Zaman gösterecek…
