Ersin Özince: "Türkler banka kuramaz" yargısı yetişen uluslararası bankacılarla yanıt buldu

OLCAY B&Uuml;Y&Uuml;KTAŞ Bağımsız iktisat fikrine &ouml;nceden hazırlıklı olan kurucu kadro bunun ara&ccedil;larını sağlayacak adımları da hızlıca atmıştı. 100 yıllık Cumhuriyet tarihinde, 1976 yılında atım attığı İşbankası&rsquo;nda m&uuml;fettişlikten y&ouml;netim kurulu başkanlığına &ccedil;eşitli g&ouml;revler almış, Bankalar Birliği Başkanlığı yapmış duayen bankacı Ersin &Ouml;zince, İş Bankası&rsquo;nın kurulmasının neden &ouml;nemli olduğunu, bankacılığın &uuml;lke ekonomisindeki rol&uuml;n&uuml;, 100 yıllık s&uuml;re&ccedil;te yaşan gelişmeleri, banka krizlerini, kaynağını ve yapılması gerekenleri anlattı. &Ouml;zince&rsquo;nin yeni bir &uuml;lke modeline paralel yeni bir ekonomi ve bankacılıkta yaşanan gelişmelere, İşbankası&rsquo;nun kuruluşunun neden &ouml;nemli olduğu, bankacılık sekt&ouml;r&uuml;ndeki kırılma noktalarına ilişkin verdiği bilgiler ve yaptığı değerlendirmeler &ouml;zetle ş&ouml;yle: Kurucu kadrolar bağımsız iktisat fikrine hazırlıklıydı &Ouml;ncelikle iktisadi bağımsızlık ve &ouml;zellikle bankacılık alanında ulusal &ccedil;abalar Cumhuriyet &ouml;ncesinde başlıyor. Bu konuda &ouml;zellikle ittihat ve terakki d&ouml;neminde &ccedil;eşitli hazine, g&uuml;mr&uuml;k gibi unsurlar s&ouml;z konusu. Banka kurma &ccedil;abalarını ve hatta kapit&uuml;lasyonların kaldırılmasını da Cumhuriyet &ouml;ncesi d&ouml;nemde g&ouml;r&uuml;yoruz. Yani anladığın kadarıyla İzmir İktisat Kongresi ni dahi İzmir in kurtarılmasının hemen sonrasında yapan bir Cumhuriyet kadrosu zaten fikren iktisadi bağımsızlık fikrine hazırlıklıydı. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; ş&ouml;yle s&ouml;yleyebilirim yine bu da benim yorumum, Osmanlı İmparatorluğu aslında b&uuml;y&uuml;k bor&ccedil; i&ccedil;indeydi. Yabancı kredit&ouml;rlerin yabancı bankaların bor&ccedil; taziki altında son bulmuştu. Yani kaybettikleri yalnızca askeri ve siyasi durumları değil, iktisadi bağımsızlıklarını da kaybedecek seviyede iflas etmişti. Savaştan hemen sonra iktisat kongresi Onun i&ccedil;in gen&ccedil; cumhuriyet daha 26 Ağustos ta başlayan ve 30 Ağsutos&rsquo;ta zaferle sonu&ccedil;lanan hareketin ardından yani zaferi kazanıp da Anadolu d&uuml;şmandan tahliye edildikten, boşaltıldıktan sonra, inanılmaz bir s&uuml;ratle iktisat kongresi d&uuml;zenlenebiliyor. Burası ger&ccedil;ekten başka bir iş... Sanki b&uuml;t&uuml;n siyasi ve askeri sıkıntılar bitmiş gibi izmir iktisat kongresi d&uuml;zenleniyor ve İzmir İktisat Kongresi nde, hemen hemen t&uuml;m katılımcıların ama başta Mustafa Kemal Atat&uuml;rk olmak &uuml;zere asker k&ouml;kenli katılımcıların dahi konuşmalarını ayrı yarı değerlendirmek gerekiyor. İktisat&ccedil;ı k&ouml;keninden gelmemelerine rağmen iktisat vizyonuna sahipler ve ulusal iktisat zaten Atat&uuml;rk&rsquo;&uuml;n bug&uuml;n&uuml;n T&uuml;rk&ccedil;esiyle s&ouml;yleyeyim, &ldquo;Ulusal bağımsızlık, iktisadi bağımsızlıkla ta&ccedil;lanır&rdquo;. Yani ekonomik bağımsızlık olmazsa ulusal bağımsızlık tam değildir diyecek kadar &ouml;nemsiyor. İş Bankası&rsquo;nın kuruluşu bu fikrin en somut &uuml;r&uuml;n&uuml;d&uuml;r. Cumhuriyetin ilk kabinesinde ele alınmıştır. Ekonomi bakanı Celal Bayar&rsquo;ın g&ouml;revinden ayrılarak bu bankayı kurmakla g&ouml;revlendirilimiştir. Ege nin &ouml;nemli t&uuml;ccarlarından olan Mustafa Kemal Atat&uuml;rk&rsquo;&uuml;n kayınpederi ve 40&rsquo;ın &uuml;zerinde &ouml;zel m&uuml;teşebbisin kurucu olarak dahil edilmesi ve buna ne kadar &ouml;nem verildiğine işaret ediyor. Almanya&rsquo;da ilgin&ccedil; not Uzun yıllar sonra biz İş Bankası&rsquo;nın bu tarihiyle bir m&uuml;ze kurmanın yararlı olacağını g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;m&uuml;zde, d&uuml;nyanın &ccedil;eşitli yerlerinden İş Bankası&rsquo;yla ilgili bilgi istedik. Bu arada Alman devlet arşivlerinden de bilgi istendi ve orada İş Bankası&rsquo;nın kuruluşu sırasında, İstanbul da bulunan Oryanbank ( Dueutche Orientbank) genel m&uuml;d&uuml;r&uuml;n&uuml;n Alman devletine jurnal denilen bir rapor yazarak, İş Bankası girişiminden haberdar ettiği ve bu arada da şu t&uuml;r yorumlar yaptığı g&ouml;r&uuml;ld&uuml;, &ldquo;T&uuml;rkler, yapamaz yani bu işlerden anlamaz. Endişe etmeyin.&rdquo; Bu banka a&ccedil;ıldıktan sonra adeta bu konuyu biliyormuş gibi yani 89 sene sonra İskenderiye ve Hamburg şubeleri a&ccedil;ıldığında, herkes ve şubelere Atat&uuml;rk&rsquo;&uuml;n kendi imzasını attığı yağlı boya tabloları hediye edildi. Biz şunu s&ouml;ylemiş olduk, &ldquo;Banka da kuruldu. Bankacı da yetişti. Gelip sizin &uuml;lkenizde de banka şubeler a&ccedil;ıldı.&rdquo; Sermayesi kime ait? Sermayesi a&ccedil;ısından da işte &ccedil;eşitli yorumlar s&ouml;z konusu. Kuruluş sermayesinin bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml;n Atat&uuml;rk tarafından konulduğu biliniyor. Bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; de yani Hint M&uuml;sl&uuml;manların, Hindistan da kurulu ve İngiliz rejimine karşı, anti emparyelist bir tutum i&ccedil;inde olan Hindular&rsquo;ın m&uuml;cadeleye destek olmak amacıyla g&ouml;nderilen paralarıyla bunun mayasının atıldığı s&ouml;ylenir. O da şu bakımdan ilgin&ccedil; yani yine daha savaşın &uuml;zerinden bir yıl ge&ccedil;memişken siz banka sermayesi koyuyorsunuz, halktan da ki 27 kişidir. Bu kurucu sermayedarlar bir kısmı sermaye taahh&uuml;tlerini yerine getiremeyince ya da getirmeyince haltan da katkı istiyorsunuz. Kısacası İş Bankası, ulusal bağımsızlık amacıyla son derece bilin&ccedil;li bir Cumhuriyet politikası sonucunda kurulmuş. Atat&uuml;rk&uuml;n bankaya olan ilgisini, yaptığını kontrol etme şeklinde devam ettiğini g&ouml;r&uuml;yoruz. En &ouml;nemli sermaye zeka, dikkat ve iffettir Şu anda da nispeten yaşadığımız gibi &uuml;lkenin o d&ouml;nemlerde en &ouml;nemli ihtiya&ccedil;larından biri insan sermayesi. Uzun s&uuml;ren savaşlar, yaşam şartlarının k&ouml;t&uuml;l&uuml;ğ&uuml;, eğitimin neredeyse hi&ccedil; olmayışı. &Ouml;zellikle T&uuml;rk ve M&uuml;sl&uuml;man asıllı tebaanın, halkın eğitimden olanak olarak da &ccedil;ok uzak kalması, kız &ccedil;ocuklarının okutulmaması. Yine daha &ccedil;ok Anadolu daki M&uuml;sl&uuml;man teba arasında yani? Bu gibi nedenlerle insan sermayesi &ccedil;ok zayıftı. Zaten kuruluş sermayesinin yeterli olmadığına dair bazı duyumlar oluyor ki, Mustafa Kemal Atat&uuml;rk bir İş Bankası ziyaretinde ş&ouml;yle bir ifade yazıyor, bir deftere &ldquo;Sermayemiz az diye endişe etmeyin. En &ouml;nemli sermaye zeka, dikkat ve iffettir.&rdquo; Yani hakikaten de bankacılığın aslında yegane sermayesi budur. İş Bankası kuruluşundan hemen hemen 50 yıl sonra. Benim İş Bankası&rsquo;na girdiğim d&ouml;nemlerde de benzerlikler vardı. T&uuml;rkiye de &ouml;zellikle 1980 A&ccedil;ılımından sonra, 1980 d&ouml;neminde yapılan işte kambiyo rejiminin de dış ticaret rejiminde finans sermaye piyasasını &ouml;nemli etkileyen k&ouml;kl&uuml; değişiklikler sonrasında T&uuml;rk bankacılık sekt&ouml;r&uuml; biraz yayılmaya, gelişmeye başlayınca İş Bankası k&ouml;kenli bir&ccedil;ok bankacı diğer bankalara da yayıldı. Diğer t&uuml;rl&uuml; de bankanın pek &ccedil;ok ilki oldu. Bankanın bu konudaki insan sermayesi &ccedil;abasını ş&ouml;yle de &ouml;rnekleyebilirim, bazıları &ccedil;ok değerli. &Ouml;zel firmalarımız dış ticaret işlemlerini ilk kez İş Bankası şubelerinde bilhassa da ilk şubelerden yeni cami istanbul şubesinde &ouml;ğrendiklerini s&ouml;yler. Nasıl akreditif a&ccedil;ılır? Nasıl ihracat yapılır, nasıl ithalat yapılır? &Ccedil;&uuml;nk&uuml; bu konular &ouml;nceki d&ouml;nemlerde biraz da imtiyaz niteliğinde yabancı. Kişilerin elindeydi, kapitalasyon konusuydu yani. Yani en &ouml;nemli sermaye insan sermayesidir &ouml;zellikle. Fakat İş Bankası tabii girişimciliği de başlatmış, &ouml;nder olmuştur. Bu konudaki girişimcilik o kadar &ccedil;arpıcıdır ki, Cumhuriyeti kuran kadronun vizyonuyla ilgili bir &ouml;rnek olarak. T&uuml;rkiye radyolarının kuruluşunu g&ouml;sterebilirim. Mesela T&uuml;rkiye radyoları, en b&uuml;y&uuml;k sermayedarı İş Bankası olarak kurulmuştur. Y&uuml;zde 40 İş Bankası, y&uuml;zde 30 devlete ait Anadolu Ajansı. Beş kişiye tamamlamak gerektiği i&ccedil;in Anonim Şirketi. O tarihte de o zamanın &ouml;nde gelen aydınlarından 3 kişi yer almıştı. Cumhuriyeti kuran kadrolar adeta &ouml;zeldir. Sanayi alanında &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k yatırımlar yapıyor Şeker bankaları. Tekstil fabrikaları, Zonguldak ta maden işletmeleri.. İş Bankası kredi finans&ouml;r&uuml; ya da kurucusu Hemen hemen T&uuml;rkiye de ulusal sanayinin kurucusu veyahut da baş kredi finans&ouml;r&uuml; iş bankası. Bunların bir &ccedil;oğundan sonradan izlenen politikalar, devlet politikaları doğrultusunda iş bankası ayrılmıştır. &Ouml;rnek vereyim, benim gen&ccedil;liğimde İş Bankası&rsquo;ndaki ilk yıllarında T&uuml;rkiye şeker fabrikaları t&uuml;rk anonim şirketinin sermaye arttırımları olurdu. Biz duyardık. Hazine İş Bankası&rsquo;nın katılımını istememiş, yani İş Bankası&rsquo;nı tutuyor o alanda yani olabilir devlet politikaları. Zaten bende de bu &ouml;zel ve kamu girişimciliği konusunu tartışma neden? Sorunuzun tam yanıtı İş Bankası &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k sınai yatırımlarını &ouml;nderi olmuştur. Zaten yine bu benim kanaatim. Şu anda İş Bankası&rsquo;nın İş Bankası grubunun &ccedil;oğunluğuna sahip olduğu ve halka a&ccedil;ık borsaya kayıtlı T&uuml;rkiye i&ccedil;indn fabrikaları Şişecam şirketi... T&uuml;rkiye cumhuriyeti nin uluslararası arenadaki en b&uuml;y&uuml;k gururu. Avrupa nın ve d&uuml;nyanın en &ouml;nde gelen şirketlerinden biri &uuml;retim ve pazar paylarıyla. Diğer şirketlerimizin de şişecamı izlemelerini diliyorum ama ben hen&uuml;z o boyutta bir şirketimizi ne yazık ki g&ouml;rebilmiş değilim. İş Bankası&rsquo;nın girişimcileri, girişimciliği, finans konusu, sanayi yanısıması &ccedil;ok &ccedil;ok iyi. Başta Merkez Bankası olmak &uuml;zere başka bankaların kurucusu Finans alanında da finans alanını dışında da olduk&ccedil;a aktif ve g&ouml;revlendirilmiş kurumlardan İş Bankası. Başta merkez bankası olmak &uuml;zere bir&ccedil;ok ulusal bankanın kurucuları arasında olmuştur. İş Bankası, yani devletin cumhuriyetin ilk yıllarında ulusal ekonomi konusundaki g&ouml;revlisi. Misyoner kelimesini kullanmamak i&ccedil;in g&ouml;revlisi diyorum. G&ouml;revlisi, girişimci unsuru olmuştur. İş Bankası ta başından beri &ccedil;oğunluğu halka a&ccedil;ık olarak, serameyesi devlete ait olmasa da &ccedil;ok ciddi bir kamusal tabanı olduğunu g&ouml;sterir. Bu sermaye i&ccedil;inde ilerleyen yıllarda, &ouml;rnek olarak kurulan &ccedil;alışan &ouml;zel emeklilik sandığını g&ouml;r&uuml;yoruz ki bu da bir&ccedil;ok kuruluşa ayrıca &ouml;rnek olmuş. Bankacılık &ouml;nceleri kapalı bir sistemdi 1980 yılına kadar ki ben bankacılığa 1976 yılında başladım. Yani T&uuml;rkiye deki bizim uyguladığımız bankacılığın kapalı bir sistem olduğunu s&ouml;yleyebiliyorum, benim yorumum en azından &ouml;yle. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; kambiyo rejimi Merkez Bankası&rsquo;nın elindeydi. Yani bir akreditif a&ccedil;ılacağı zaman bir yurt dışı transfer yapılacağı zaman Merkez Bankası&rsquo;ndan uygunluk alınırdı. Merkez Bankası bu parayı g&ouml;nderebilirsiniz, g&ouml;nderemezsiniz, niye g&ouml;nderiyorsunuz bunları tamamıyla inceleyerek yani paranın olması olmaması değil, her şey banka g&ouml;zetiminden ge&ccedil;erdi. Diğer taraftan sermaye piyasası da yani İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, son derece sığdı. Yani kurumsallaşmış gelişmiş bir borsa s&ouml;z konusu değildir. 80 sonrası &ccedil;ok hızlı gelişti 1980 sonrasında bankacılıkla tamamen farklı bir yere gitti. 80 &ouml;ncesindeki 5 yılım adeta boşa gitti gibi d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;ğ&uuml;m olmuştur. Bambaşka bir yol izlendi, bunun adına serbest piyasa ekonomisi denmiş ve bana g&ouml;re daha ger&ccedil;ek&ccedil;iydi. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; T&uuml;rk bankacılığı bununla dışarıyla daha fazla a&ccedil;ılma imkanı buldu. Burada da İş Bankası&rsquo;nın bir &ouml;nder konumunu g&ouml;rd&uuml;m. Bizlerin mesela gen&ccedil;lik d&ouml;nemlerimizde ki bunlar seksenli yıllardı aırlıklı olarak, uluslararası &ouml;nemli finans ve sermaye piyasalarının eğitimlerine g&ouml;nderdiler. Yani biz gidip işte Londra Borsası&rsquo;nı veyahut da efendim orada para clearing dediğimiz hesaplaşma y&ouml;ntemlerini falan g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;m&uuml;z de o kadar etkilendik ki hemen seksenli yıllardan başlayarak yurt i&ccedil;inde Kendi bilgisayar m&uuml;hendislerimizin desteğiyle kendi klinik sistemlerimizi işte bug&uuml;n&uuml;n EFT&rsquo;si olarak ifade edebilir. Sistemler geliştirilmeye başlandı. Yani 1980 sonrasında T&uuml;rk bankacılığı &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k bir yer edindi gelişim g&ouml;sterdi. Bir &ccedil;ağdaşlaşma ve uluslararalaşma yaşadık fakat bunlara rağmen ben &ccedil;ok ciddi bir bankacılık otoritesi oluşmadığını s&ouml;yleyebilirim. Bir de Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tam olarak gelişmemişti. Tasarruflar sık sık tehlikeye d&uuml;ş&uuml;yordu. Devlet bankalara garanti veriyordu. Yani garanti vermese de aslında lisansı veren devlet olduğuna g&ouml;re sonunda itibar sorunu devlete yansıyor ve sık sık yaşanan bankacılık krizlerinde fatura ulusal itibara &ccedil;ıkıyordu. Yani buradan şu h&uuml;kme varabiliriz; bankacılık ne kurallar ne de kurumlar a&ccedil;ısından yani ne nicelik ne nitelik a&ccedil;ısından gerekli sermaye ve sermaye y&ouml;netimine kavuşmuş değildi. Yeterli kurumlar kurulmadığı i&ccedil;in krizler g&uuml;ndeme geldi 1980 sonrasında da biz yeterli kurumları kurmadığınız yeterli kuralları, Şeffaf olarak ilan edip uygulamadığımız i&ccedil;in bankacılık sekt&ouml;r&uuml;nde de, sermaye piyasasında da bir&ccedil;ok iflaslar arka arkaya s&uuml;rd&uuml;. Demek ki 80 reformları bankacılıkta doğru d&uuml;zg&uuml;n bir risk y&ouml;netimini ve denetimi getirtmemiş ve, bu, 2000&rsquo;li yıllara kadar, Bankacılık D&uuml;zenleme ve Denetleme Kurulu&rsquo;nun kurulmasına kadar devam etti. Ben bunu iş Bankası Genel m&uuml;d&uuml;r&uuml; sıfatıyla değil Bankalar Birliği başkanı sıfatıyla da s&ouml;yleyebilirim. 2000&rsquo;li yıllarda benim, &lsquo;devlet olur olmaz garanti vermemeli, zaaf oluşan bankalara el konulmalı&rsquo; şeklindeki beyanlarımı g&ouml;rebilirsiniz. Demek ki bunlar bankacılığın d&uuml;zenlenmesi ve denetlenmesi konusunda &ouml;nemli. BDDK&rsquo;nın 1999 veya 2000 yıllarında kurulmasıyla g&uuml;ndeme gelmiştir. Ondan &ouml;nce kural yoktu demiyorum ama siyaset kurumu daha yetki sahibiydi. Bankacılık devletin kontrol&uuml;nden &ccedil;ıktı Bankacılık D&uuml;zenleme ve Dentleme Kurumu (BDDK) &ouml;zerk bir kurum olarak g&uuml;ndeme geldi. Bankalar birliği devletin kontrol&uuml;nden ancak 2200&rsquo;li yıllarda &ccedil;ıktı. 2001 krizi 2000 &ouml;ncesinde &ccedil;ıktı. S&ouml;yledikleri sadece bankacılık piyasası değil, sermaye piyasası i&ccedil;inde ge&ccedil;erlidir. Sermaye Piyasası Kurulu&rsquo;nun kurulması da yaşadığımız iniş &ccedil;ıkışları nispeten azalttı 2000&rsquo;li yıllar sonrasında. 2000&rsquo;li yıllarda &ccedil;ıkan yasalara Derviş yasaları diyemeyiz Sayın Kemal Derviş değerli biri. Bunu da &ouml;zellikle vurgulamak isterim. Sayın Kemal Derviş değerli ve yetkin bir insan olmakla beraber. O elinde sihirli değnekle gelmedi. Yaptıkları, &ouml;zellikle bankacılık alanında yapılması gerekenlerdi. Yani bu gibi konularda yapılacak olan uluslararası deneyimlere, iyi uygulama &ouml;rneklerine başvurmaktı. Yani bunları uygulamaktır. Ama Kemal Derviş bey son derece sempatik, zeki, &ccedil;alışkan olduğu gibi bir&ccedil;ok T&uuml;rk bankacısı gibi muhtemelen cumhuriyetin yetiştirdiği değerli finans kişilerinden biriydi. Yani bankacılıktan anlamayan cumhuriyetin uluslararası finans alanındaki uzmanlarından biriydi ve bu konudaki tek kişi de değildir. Ne bileyim. Uluslararası para fonunda g&ouml;rev yapmış Atilla Karaosmanoğlu nu Oktay Yanal&rsquo;ı hatta şu andaki Merkez Bankası başkanımızı dahil akılda tutmak gerekir. Bunlar cumhuriyetin i&ccedil;inde T&uuml;rkler banka yapmaz ifadesinden geldiğimiz yeri g&ouml;stermesi a&ccedil;ısından &ouml;nemlidir. Koalisyon yapılması gerekenlere hazırdı Sayın Derviş geldiğinde, hemen hemen ne yapılması gerektiği tamamen biliniyordu. Ve koalisyon da buna hazırdı. Yani &uuml;&ccedil;l&uuml; koalisyon ve T&uuml;rkiye B&uuml;y&uuml;k Millet Meclisi nin bu kanunları &ccedil;ıkartmada hi&ccedil;bir teredd&uuml;d&uuml; olmamıştır. Bu şu y&ouml;nden &ccedil;ok kıymetli. Bakın biz 1980&rsquo;lerde ve 2000&rsquo;de &ccedil;ok ciddi reformlar yapmamıza rağmen bug&uuml;n dahi bazı reforma ihtiya&ccedil; duyuluyor. Bug&uuml;n de yapısal reform ihtiya&ccedil;larından s&ouml;zediliyor. Şu anda da ihtiya&ccedil; var. Yani 2001 yılında Derviş yasaları diye ifade ettiğin şey, tamamıyla T&uuml;rkiye Cumhuriyeti devletinin bir restorasyondur. Bir yenileşme, ekonomi perspektifiyle ekonomi politikasıyla bağdaşık. Yasalardır. Bunların tabii ki &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k yararı olmuştur. Nasıl yararlanılmıştır? İtibar edilmiştir efendim. Yani bu kurallar ve o d&ouml;nemde uygulanan politikalar faiz ve d&ouml;viz kuru ve dolayısıyla enflasyon ve deval&uuml;asyonu y&ouml;netilebilir h&acirc;le getirmiştir. Bakın emirle değil. İkna ve itibar kazanılarak bunlar sağlanmıştır. Sermeye yeterliliği sağlandı O d&ouml;nemki reform yasaları uygulandığında, herhangi bir kısıt yoktu. Ne d&ouml;viz transferiyle ilgili kısıt vardı. Ne kredi vermekle ilgili &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k kısıtlar. Şunlar bunlar vardı; başta sermaye olmak &uuml;zere kapasiteleriyle uygun yani nitelik ve nicelik y&ouml;n&uuml;nde kapasiteleriyle uygun iş yapma kısıtları konmuş. &Ouml;rneğin ben o zaman başında bulunduğum bankayla, sermaye yeterliğini tarihinde ilk defa uluslararası sermaye prensiplerine y&uuml;kseltmek i&ccedil;in bir&ccedil;ok iştirak ve gayrimenkul satışı yapmak zorunda kaldı. Bazı bankalarımıza devlet sermaye koydu. Bazı bankalarımıza yabancı yatırımcılar gelerek sermayelendirmeyle aldı. Bankacılık ge&ccedil;mişinde en ciddi sermaye politikasının o d&ouml;nemde geldiğini g&ouml;rd&uuml;m ve &uuml;&ccedil;l&uuml; denetim denilen &ccedil;ok ciddi analizlerle buna h&uuml;kmedildi. Bu şu y&ouml;nden &ccedil;ok kıymetli cumhuriyetin d&ouml;rd&uuml;nc&uuml; &ccedil;eyreğine girerken, T&uuml;rk bankacılık sekt&ouml;r&uuml; &ccedil;ok ciddi bir d&uuml;zenleme ve denetime birden bire ge&ccedil;ti. Bu o kadar &ccedil;ok işimize yaradı ki, 2000&rsquo;li yıllarda uluslararası piyasalarda para bolluu yaşanınca mali sekt&ouml;r&uuml;m&uuml;z&uuml;n ve başka bankacılık sekt&ouml;r&uuml;m&uuml;z&uuml;n itibarı, sermayesi ve yetkinlikleri o para bolluğiunu &uuml;lkemize, dış kredilerle getirebilmemize ve &uuml;lkede de ciddi bir yatırım hamlesinin yapılmasına olanak sağladı. &Ouml;yle bir bankacılık reformu yapmasaydık biz eskilerin ifadesiyle yağmur yağarken depolarımız olmasaydı dolduramazdık... En &ouml;nemli husus T&uuml;rk bankacısı yetişmesi Sekt&ouml;r&uuml;n yabancıya a&ccedil;ılmasında en &ouml;nemli husus, T&uuml;rk bankacısının yetiştirilmesi. Yani T&uuml;rkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının bankacılığı &ouml;ğrenmesi. Bir bankanın yerli y&ouml;neticisinin veya kadrosunun &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml;n yabancı olmasının da dezavantajları var. kulakları &ccedil;ınlasın ben T&uuml;rkiye de kurulu bir bankamızın yabancı genel m&uuml;d&uuml;r&uuml;n&uuml;n bankalar birliği toplantısında, d&ouml;nemin ekonomi bakanını misafir ederken beyefendi, &lsquo;Bu s&ouml;ylediklerini İngilizce de s&ouml;yleyecek değil mi&rsquo; diye sordu, unutmam ben d&ouml;nd&uuml;m &lsquo;kendisine hayır s&ouml;ylemeyecek. Siz bir daha ki sefere terc&uuml;manımızdan gelin&rsquo; dedim. Yabancı sermaye. Hem &ouml;nemli. Hem de bazı riskleri pek tabii ki i&ccedil;eriyor. &ouml;zellikle T&uuml;rkiye gibi istikrar a&ccedil;ısından sorun yaşayabilen &uuml;lkelerde. Ancak burada kabul etmemiz gerekir ki yabancı sermayeye hi&ccedil;bir şekilde teredd&uuml;t duymamamız lazım. Hele bankacılık konusunda gelene. Dolayısıyla bir yabancı yatırımcının sizin &uuml;lkenize, sizin &uuml;lkenizin kanunlarıyla ve de sizin paranız cinsin cinsinden sermaye sağlayabiliyorsanız &ouml;nemlidir. Yabancı sermayeden &ccedil;ok yararlandık 2001 krizinden sonra &ouml;zellikle &uuml;lkemize gelen bankacılık sermayesinden &ccedil;ok yararlanıldı. Doğrusu isterseniz sadece nakdi sermayeden değil. Know how? Bu gibi uluslararası boyutta iş y&uuml;r&uuml;tebilme gibi konularda da yararlandık. Yararlanmadıklarımız da oldu. Yani sadece parasal a&ccedil;ıdan yaklaşan sermayedarları oldu dolayısıyla. Yerli ya da yabancı olmasının &ouml;tesinde sermayelerin muhakkak niteliğine bakmak lazım. Ben bu konuyu şu şekilde ifade ettim her zaman. Bankacılar m&uuml;şterisini iyi tanımalı, riskleri y&ouml;netebilmek i&ccedil;in. M&uuml;şteriler a&ccedil;ısından da bankasını bilmek &ccedil;ok &ccedil;ok daha &ouml;nemli.. Bu bir hak ve gerekliliktir. Dolayısıyla yerli olsun yabancı olsun. Bankanızı &ccedil;ok dikkatle se&ccedil;meniz lazım. Sadece bankanızı değil. Sigorta şirketimizden g&uuml;n&uuml;m&uuml;zde internet servis sağlayıcılığı şirketine kadar. Muhataplarımızı se&ccedil;menin ne kadar &ouml;nemli olduğunu g&ouml;r&uuml;yoruz. Yabancı sermaye risk g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml; zaman &ccedil;ekilir. Doğrusunu isterseniz ben 2001 sonrasındaki sermayeyi T&uuml;rkiye de bankacılık sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n ve sermaye piyasasının tekrar g&ouml;rmesini diliyorum ve bunda gereklilik &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;kt&uuml;r diyorum. Neden, &Ccedil;&uuml;nk&uuml; T&uuml;rkiye zaten tasarrufu kısıtlı olduğu, dolayısıyla sermaye birikiminin zor ortaya &ccedil;ıktığı bir &uuml;lkeydi. Bunun mutlak anlamda s&ouml;ylemiyorum, damlaya damlaya g&ouml;l olur ve kumpara şeyini de unutmayalım. Ama uluslararası sermayenin ilgisi şeffaflığınız hesap verebilirliğiniz, doğru d&uuml;zenlemelere ve denetime sahip olduğunuz takdirde bankacılık sekt&ouml;r&uuml;m&uuml;ze de borsamıza da her alana da devletimizin denetimi altında ve vatandaşlar a&ccedil;ısından şeffaf olmak kaydıyla buyursun gelsin. Yurt dışında bankacılıkta &ouml;nemli bir yere gelinemedi Olaya tersinden bakıldığında ise yani T&uuml;rk bankacılığının yurt dışı faaliyetlerine bakıldığın kayda değer olduğumuzu g&ouml;rm&uuml;yorum. Yani ş&ouml;yle bazı bankalarımızın girişimleri oldu &ouml;zellikle vergisel a&ccedil;ıdan daha avantajlı olan piyasalarda, sermaye kararlarının uluslararası piyasadaki ihtiya&ccedil;larını gidermek amacıyla bunlar arasında başarılı olanlar da oluyor. İş Bankası grubunun da bu konuda &ouml;rnekleri var. Gerek şirket kurmak suretiyle gerek şube a&ccedil;mak suretiyle bunlar &ccedil;ok başarılı. Ama bug&uuml;n baktığımızda uluslararası boyutlarda bir anlam ifade edecek bir seviyelere gelemedi ne yazık ki. Buna bu tabii bizim i&ccedil;erideki sıkıntılarımız el vermiyor ki, bir de gidip dışarıda sermaye koy yatırım yap. Yoksa T&uuml;rk bankacılığı gerek bilgi birikimi gerek teknoloji a&ccedil;ısından uluslararası alanda bankacılığı rahatlıkla g&ouml;t&uuml;rebilecek yetkinliktedir ve ne yazık ki &ccedil;ok &ouml;nde olmayan bir takım &uuml;lkeler uluslararası bankacılığa T&uuml;rk bankacılığından daha &ouml;nce girme yoluna gidebildiler. Banka m&uuml;şterisi dahi olamayacak insanlara banka kurma lisansı verirseniz bankalar batar Sadece 2001&rsquo;de değil, &ouml;nce de batı bankalar. Maalesef siyasi iktidarların k&ouml;t&uuml; y&ouml;netimi nedeniyle olmuştur. Devletin, banka m&uuml;şterisi dahi olamayacak banka kredi m&uuml;şterisi dahi olamayacak nitelikte bazı kimselere veya kuruluşlara bankacılık lisansı vermesi ve sonra bankacılık lisansı verilen kurumların devletin adeta sonsuz mevduat garantisi ile b&uuml;y&uuml;d&uuml;ğ&uuml;n&uuml; g&ouml;r&uuml;yoruz. B&ouml;yle bir şeyi yapmak, kamu adını ve devlet adına hi&ccedil; doğru değil. Zaten bu gibi durumlarda maalesef &uuml;lkemizde y&uuml;ce divan soruşturmaları dahi yapılmıştır. Bu tam tam s&ouml;ylediğinizin cevabıdır. Sanki o kadar banka batmasından ders alınmamış gibi banka lisansının a&ccedil;ık ve şeffaf olmayan y&ouml;ntemlerle verilmesi konusunda y&uuml;ce divan yargılanması dahi &uuml;lkemizde olmuştur. Bu yetmezmiş gibi &uuml;st&uuml;ne mevduat garantisi de verilmiştir. Yani kısacası ankacılık gibi bir konuda kamusal bir imtiyaz veriyorsunuz? Bunu &ouml;n&uuml;m&uuml;ze gelene veremezsiniz. Denetiminden vatandaşı vergi m&uuml;kellefini haberdar etmek zorundasın. Bu sadece bankacılık alanında değil, sigortacılık alanı da b&ouml;yle eğitim alanı da b&ouml;yle sağlık da... Devlet titiz davranmalı Devletin lisans verdiği her alanda. Bireylerin hukukunu korumak i&ccedil;in son derece titiz davranmaması gerekiyor. Yani şu banka şu hatadan mı battı? Bu banka bu hatadan mı? Battının &ouml;tesinde bir problem bankacılık lisanslarının verilmesiden başlayan sıkıntılar var. Denetimle ilgili sıkıntılara bunlar g&uuml;n&uuml;m&uuml;zde de ileride de sekt&ouml;r&uuml;n &ouml;demeleri ve denetimi? Risk unsurlarıyla bağdaşık yapılmazsa bağımsız kurumlar da olsa, sermayeler g&uuml;&ccedil;l&uuml; olsa da ortaya sorun &ccedil;ıkar. Bug&uuml;n d&uuml;nyanın en gelişmiş addedilen &uuml;lkelerinde dahi sık sık bankacılık krizlerini g&ouml;r&uuml;yoruz. Bu nedenle değil tasarruf etmek ge&ccedil;im sıkıntısı &ccedil;ektiği bir &uuml;lkede imtiyaz verilen bu gibi sekt&ouml;rler &uuml;zerinden y&ouml;netimler yapmamak yapanları da mutlaka kamuoyu &ouml;n&uuml;nde yargılamak gerekir. Bug&uuml;n bankacılık kanununa g&ouml;re banka y&ouml;neticilerinin 20 yıla kadar g&ouml;revlerinden ayrıldıktan sonradaki 20 yıla kadar yani &ccedil;oluğu &ccedil;ocuğu ve ebeveynleriyle birlikte mal varlığı a&ccedil;ısından sorumluluğu devam eder. Kamu y&ouml;netilicileri i&ccedil;in de sorumluluğun s&uuml;rmesi gerekir Ben konunun bunun aynısının ilgili kamu y&ouml;neticileri i&ccedil;inde olması gereğini her zaman dile getirdim. Savundum şimdi bir kez daha getirmiş olayım. Bunun mantığı da tamamen şudur. T&uuml;rkiye imkanları kısıtlı bir &uuml;lkedir. Bu gibi konularda hata yapılmasından toplum etkilenir. Dolayısıyla .000 krizi k&ouml;t&uuml; bir &ouml;rnek. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; k&ouml;t&uuml; y&ouml;netimden yaşanmıştır. Her zaman bunların tekrar y&uuml;k olması i&ccedil;in d&uuml;zenleme, yani yapısal reformların bitmek, t&uuml;kenmek bilmeden s&uuml;rmesi gerekir. Yani tahlilinize bakar gibi sağlığınıza bakar gibi &uuml;lkemizin hukuk ve ekonomik sistemine bakmak, hukuk sisteminin de s&uuml;rekli &ccedil;ağdaş y&ouml;nlerini yenilemek zorundasınız. Uzun lafın kısası yapısal reformların s&uuml;rekli olması gerekir. Bu konuda eski ekonomi bakanlarımızdan birinin s&uuml;rekli &lsquo;esas olan hukuktur&rsquo; ifadesini daha genişleterek kullanabiliriz, &ccedil;&uuml;nk&uuml; bankacılık daha geniş anlamda ekonomi, ulusal ekonomi de, uluslararası ekonomi de itibar olmadan y&uuml;r&uuml;mez. Itibarın da aslı hukuktur. Cumhuriyet hen&uuml;z uzun &ouml;m&uuml;rl&uuml; bir insan &ouml;mr&uuml;ne sahip... Cumhuriyetin hen&uuml;z 100 yılında. Hen&uuml;z bir insan &ouml;mr&uuml; kadar adeta uzun &ouml;m&uuml;rl&uuml; kadar bir bir insanın &ouml;mr&uuml; kadar 100 yılında. Başta devlet y&ouml;neticilerimiz olarak bizlere ve &ouml;zellikle erkin kişilere d&uuml;şen sorumluluk, cumhuriyeti kuran kadronun yaptığı kadar en az onlar kadar, m&uuml;mk&uuml;nse onun &ouml;tesinde &ccedil;ağdaş uluslararası kuralların &uuml;lkemizde uygulanması lazım. T&uuml;rkiye Cumhuriyeti ikinci y&uuml;zyıla muhakkak uluslararası yapısal reformları, uluslararası nitelikteki yapısal reformları uygulayarak girmelidir. Bunda da insan sermayesinin en &ouml;nemli şekilde değerlendirme imkanı yakalayacağını ben varsayıyorum. Hi&ccedil;bir şekilde T&uuml;rkiye nin d&uuml;n veya bug&uuml;n &ouml;nemini kaybettiğini d&uuml;ş&uuml;nm&uuml;yor. Gerek bizler a&ccedil;ısından gerek uluslararası. Iktisadi siyasi ortamda &ccedil;ok &ouml;nemli bir &uuml;lke olduğunu ve gen&ccedil; cumhuriyetin aynen 22. Y&uuml;zyıla girerken yapıldığı gibi bu defa 21 y&uuml;zyıl daha fazla ilerlemeden. Yapısal reformları t&uuml;m alanlarda tamamlamasını diliyorum. Ve bu vesileyle de cumhuriyetimizin ve b&uuml;t&uuml;n bu yapının bağımsız Cumhuriyetimizin ulus ve ulusal ekonomimizin kurucularına başta Mustafa Kemal olmak &uuml;zere ş&uuml;kranlarımı sunuyorum. Ruhları şad olsun, bizim &ccedil;abamız cumhuriyetin ikinci y&uuml;zyılında onlara layık olmak. Yaptıkları daim olsun bundan ibaret beklentim, teşekk&uuml;r ederim. İ&ccedil; siyasetin de T&uuml;rkiye nin karabasanı olduğunu d&uuml;ş&uuml;nm&uuml;yorum, &ccedil;ıkacaktır, toplum bunların i&ccedil;inden &ccedil;ıkacaktır diye d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorum.

Ersin Özince: "Türkler banka kuramaz" yargısı yetişen uluslararası bankacılarla yanıt buldu

Öne Çıkanlar