Petroldeki düşüş sürüyor. Brent petrolün varil başına fiyatı 37 dolarlı seviyelere inerken WTI tipi ham petrolde ise 34'lü seviyeleri de test eder hale geldik. Bu fiyatlar Lehman krizinden bu yana en düşük seviyeler olduğu için petrol piyasasına ilgi artmış durumda. Aslına bakılırsa haberler yeni değil. En son Kasım'daki yazıda da bazı şartlar ortadan kalkmadan bu ham maddeler için de hikayenin değişmeyeceğini tartışmıştık http://www.bloomberght.com/yorum/gokhan-sen/1836485-maceranin-adi-konana-kadar

Kasım sonuna doğru gittiğimiz günlerde bakırın metrik ton başına fiyatı 5.300 dolar ve Brent petrolün varil başına ederi 46 dolar civarındaydı. Bugün bakır 4.600 dolardan trade ederken, aynı cins petrolde de 37 dolara kadar inmiş bulunuyoruz.

Ben bugün başlığa sadık kalmak adına sadece petrolden söz etmek istiyorum.

NEDEN DÜŞÜYOR?

ABD'de işlenmemiş petrole ihracat yasağının kalkabileceği haberleri ile Brent - WTI arasında kapanan spread gibi kısa vadeli haberleri hesaba katmadan değerlendirince, petrol fiyatlarının tüm cinslerde el ele düşüşe devam ettiklerini görüyoruz.

Aslında yenilenmiş her satıştan sonra benzer sorular soruluyor ve cevaplar da yeni değil. Ancak düşüş o denli sert oldu ki yatırımcılar ya da konuyla ilgilenenler ister istemez eldeki verileri her seferinde sorgulamak durumuna kalıyorlar. Düşüş ne kadar sert oldu? Yaklaşık 14-15 ayda fiyatlar üçte birine indi. Sadece bu yıl Brent'te düşüş %43'ü buldu.

Sebeplere gelince, petrol piyasasındaki arz fazlasının oldukça sakat bir artış gösteren tüketim talebini bastırması ve piyasadaki üretim fazlasının talep ile absorbe edilememesi. Yani çok petrol var, en azından ihtiyaç duyulandan çok. Tahmin yapan kurumlara göre bu fazla en azından yılın ilk yarısında bizimle beraber olacak. Bu da dipten dönüş için hala vakit var demek. Diğer sebep ise doğal olarak yavaşlayan dünya ticareti. Kabaca, Çin durduğu için dünya da duruyor. ABD'deki faiz artışı tehdidi, Avrupa'da canlandırma tedbirlerinin henüz finansal dünyada kalması ve reel sektöre kredi olarak yansımaması ve güçlü dolar da diğer tali sebepler olarak gösterilebilir.

Yukarıdaki kümede bir değişiklik olmadan -tekrarlamak gerekirse- fiyatlarda da moralli ve kalıcı bir yükseliş olması makul değil.

NASIL FİYATLANIYOR?

Piyasadaki petrol fiyatlamasına bakılırsa ileri dönük vadelerde büyük problem yok. Yani fiyatlarda contango var. Türkçe ifade ile sonraki vadeler bugünün fiyatlarından yüksek. Bu durumda tankeri olanlar için haberler hiç de fena değil. Petrolü bugünden al ve sakla; sonraki pahalı vadeler için sat. Aslında bu trade 2008 yılındaki fiyat şokunda çalışmıştı. Tabii bunun en önemli sebebi 2008 krizinin bir talep şoku yaratmasıydı. Bugün ise sorun talep şoku değil. Tamamen petrolün bol bulunması kaynaklı bir arz sorunu.

O yıllarda standart 2 milyon varillik bir teslimat için bu işlem yaklaşık 3 ayda 14 milyon dolar kar demekti. Bugün ise elde edilen kar yaklaşık 5 milyon dolar civarında ve saklamak için gerekli olan gemi maliyetleri uçuyor. Neden? Çünkü gemilere talep fazla. Çünkü herkes petrolünü taşımak istiyor! Çünkü herkesin gereğinden fazla petrolü var. Dünyanın en büyük gemi brokeri olan Clarkson Plc.'ye göre bir geminin günlük kazancı 58 bin dolara varmış durumda. Contango da işe yaramıyor...

Bu durumda ne yapmak gerekiyor? İşte bunu gören OPEC, OPEC dışı ülkelere pazar payı kaptırmamak için (OPEC infogafiği için - http://www.businessht.com.tr/piyasalar/haber/1162569-infografik-opecin-petrol-savasi-en-cok-hangi-ulkeleri-vuruyor) fiyat rekabetine giriyor. OPEC dışında kalan ülkeler de hayatta kalmak ve zaten ellerinde kalsa işe yaramayacak petrol için fiyatı kırıyorlar.

Aşağıdaki grafiği Bloomberg'den aldım. Brent petrolü 22 dolara kadar çeken ülkeleri görmek mümkün. Evet, piyasada fiyat 37 dolar ancak Venezüela'dan Meksika'ya kadar birçok ülke zaten sattıkları fiyatı kırmış durumdalar.

NASIL ÇÖZÜLECEK?

Kısa vadede küresel çapta yenilenmiş bir yukarı yönlü talep şoku mümkün mü? Öyle görünüyor ki değil. Aşağı yönlü bir şok olması belki daha bile akla yakın bir senaryo. Peki üretimde sert bir geri çekilme olası mı? Yukarıdaki tabloya göre bu da pek mümkün değil. Her ülkenin kendi petrolünü satması gerekiyor. Şirketlerin iler vadelerde karlı işler yapmalarını sağlayacak kadar vade farkı da olmadığına göre geriye iki seçenek kalıyor; fiyatları yükseltebilecek iki seçenek.

Bunlardan ilki fiyatların kendini ayarlaması. Yani doğal sürecin işlemesi. Fiyatlar o kadar düşecek ki o seviyeden sonra birçok üretici pes edecek, ileri dönük vadelerde fiyatlar kar edecek kadar yukarıda kalacak ve petrol kullanan / stoklayanlar bu fiyatları cazip bulacaklar. İkinci seçenek ise bir kartel müdahalesi. OPEC gelip düşük fiyatlara el koyacak ve üretimi kısacak. 31.5 milyon varil üreten OPEC acaba kaç varil kesintiye gitmeli ki fiyatları yukarı çekebilsin? Bu hesabı yapmak oldukça güç ancak bu hesaba engel olan bir şey var ki o da OPEC dışındaki üreticilerin bunu daha fazla petrol satmak için kullanacak olmaları. Bu sebeple herhangi bir efor mutlaka eşgüdümlü olmalı ki sonuç versin. Aksi halde ya ilk çözüme dönmek ya da her tehlike anında olduğu gibi camı kırmak gerekecek.