Çin yönetiminde piyasaları ilgilendiren iki kritik değişiklik

SADİ KAYMAZ/BLOOMBERG HT ASYA TEMSİLCİSİ

Çin’in başkenti Pekin’de bir haftadır süren ÇKP kongresi sona erdi. Siyaset, ekonomi ve dış politika gibi en kritik konularda en önemli kararları alan Politbüro’da dikkat çekici değişiklikler göze çarptı. Reformcu ve liberal kanat karar organlarından tamamen tasfiye edilirken, yeni isimlerin istisnasız hepsi Şi’ye yakınlıklarıyla dikkat çekti.

Öte yandan dünyanın ikinci büyük ekonomisine yön veren iki pozisyonda yapılan değişiklik piyasaları yakından ilgilendiriyor. Zira, Başbakanlık ve icradan sorumlu yardımcılığına önümüzdeki aylarda getirilecek isimler belli oldu.

Müstakbel Başbakan Li Çiang

Şi’den sonra partinin iki numarası konumu Şanghay’daki kapanmayla bilinen Li Çiang getirildi.

Li’nin salgından ve yol açtığı ekonomik hasardan sorumlu tutulabileceği, bu yüzden başbakanlık şansının düşük olduğu tahmin ediliyordu.

Fakat, Çin lideri Şi Cinping kendisine sadakatiyle bilinen Li Çiang’ı merkezi hükümet tecrübesi olmamasına rağmen iki numaraya oturtmaktan çekinmedi. Parti içindeki kıdem sırası, Mart ayında görevden ayrılacak olan Başbakan Li Keçiang’ın yerine geçeceği anlamına geliyor.

Çin’de 1960’lardan bu yana başbakanlar taşra ve merkez yönetimlerinde kapsamlı tecrübeler edindikten sonra başbakanlık koltuğuna oturuyordu. Li Çiang ise kariyerinin neredeyse tamamını Zhejiang ve Şanghay gibi zengin ihracat ve imalat üslerinde geçirdi.

Zhejiang eyaletinde özel kentler inşa etti, endüstriyel uzmanlaşmaya dikkat çekti. Şanghay’daki görevinde ise en çok yerel yöneticilerine ilave hasıla yaratmanın en büyük öncelik olmadığı mesajını vermesiyle dikkat çekti. Bu çerçevede Li Çiang başkanlığındaki olası hükümetin büyüme ile istikrarı dengelemeye çalışabileceği tahmin ediliyor.

Öte yandan, Li’nin Şanghay’da yabancı yatırıma özellikle önem verdiği, Tesla’nın Şanghay fabrikasının inşasını hızlandırmak için pandeminin başlarında özel çaba sarf ettiği de biliniyor.

Müstakbel başbakan çip endüstrisine yakınlığıyla göze çarpıyor. Çin’in en büyük yarı iletken şirketlerinin yer aldığı Şanghay’da sektöre destek için aktif faaliyet gösteren Li Çiang, konuşmalarında bu alanda teknolojik atılım gerekliliği üzerinde duruyordu. Şanghay yönetimi, çip teknolojilerine hibe ve diğer destekler konusunda da son derece aktif.

Diğer taraftan Li’nin terfisi Sıfır Kovid politikasının geleceği açısından özel bir anlam taşıyor. Şanghay’da 20 milyon insanı iki ay boyunca evlerine kapatan Li, sert kapanmanın sosyo-ekonomik maliyetine rağmen ödüllendirilmiş oldu.

Dolayısıyla, terfisi önümüzdeki dönemde yerel yöneticilerin salgın tedbirlerini diğer hedeflerin üstünde tutması gerektiğine işaret ediyor.

Son atamalarla kritik karar alma organlarında mutlak egemenliğe erişen Şi, Sıfır Kovid önlemlerinin ekonomide iç istikrar sağladığını ve kamu sağlığını koruduğunu savunuyor.

Ekonomiye yeni kaptan

Ekonomi ve finans portföyünden sorumlu Başbakan Yardımcısı Liu He, ilerleyen yaşı nedeniyle beklendiği gibi Politburo üyeliğinden düşürüldü. Yerine gelen isim ise Çin’de devlet planlama teşkilatı vazifesi gören ve ülkenin en güçlü kurumlarından biri olan Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu’nun başındaki He Lifeng olacak.

Li, 24 kişiden oluşan Politbüro üyeliğine getirildi. Bu üyelik beraberinde Merkezi Ekonomi ve Finans İşleri Komitesinin direktörlüğünü getirecek. Komite, son dönemde ekonomi yönetiminde bir tür hükümet rolü oynuyor.

Ekonomistler, söz konusu atamanın kritik önem taşıyabileceğini belirtiyor. Zira, Şi’nin çocukluk arkadaşı olan ve son derece geniş otoritesiyle geçtiğimiz beş yılda Başbakan Li Keçiang’ı gölgede bırakan Liu He’nın temel vasfı Çin’de borçluluk oranını düşürmeye yönelik finansal disiplindi.

Göreve gelişi öncesinde ÇKP yayın organı Halk Günlüğü’nde çıkan baş yazısıyla ekonomik rota çizen Liu He, ‘Ağaç göğe kadar yükselmez’ cümlesiyle tanındı.

Liu, Çin’de GSYH’nın üç katını aşan ve hızla yükselen borç yükünün ülkeyi bir finansal krize götürebileceğine inanıyordu. Dolayısıyla, onun döneminde Çin aşırı parasal genişlemeden, daha önceki dönemlerdeki gibi büyük teşviklerden kaçındı.

Buna karşın Liu He’nın büyüme pahasına finansal disiplin kararlılığı özellikle konut sektöründe yıldan yıla ağırlaşan strese yol açtı. Büyümede irtifa kaybı belirginleşti.

Politbüro’da onun koltuğuna oturan He Lifeng’ın ise ekonomiye başka bir anlayış getirebileceği umuluyor. Analistler, Li’nin büyümedeki irtifa kaybını gidermek amacıyla büyüme yanlısı daha etkin politikalar üretebileceğini belirtiyor.

Konut sektörüne mesafeli tutum sürebilir

Daha önceki konuşmalarında büyümeye özel önem atfeden He Lifeng, bilhassa devasa altyapı projelerinin itici gücü olarak biliniyor ve daha önceki görev yerlerinde otoyol, köprü ve tünel yapımına özel önemle anılıyor. Buna karşın o da konut sektörüne mesafeli tutumuyla biliniyor.

He, bu bağlamda geçen sene yayımlanan makalesinde ekonomik kalkınmanın hızlandırılmasının partinin bir numaralı vazifesi olduğunu vurgulamış, ülkenin problemlerinin bu yolla çözüm bulabileceğini kaydetmişti. Bu arada, kredi genişlemesi konusunda selefine nazaran hoşgörülü tutum sergileyebileceği tahmin ediliyor.

He, çeşitli konuşmalarında katma değer zincirinde yükselmeye hassasiyetle dikkat çekerken, karbon emisyonlarının azaltılması konusundaki vurgularıyla da öne çıkıyor.

Öte yandan Çin’in ihracat üssü Fujian eyaletinde kariyer basamaklarını tırmanan He Lifeng’in iş dünyasıyla yakın ilişkileri bulunduğu belirtiliyor.

Şi Cinping’le dostluğu 1980’lere uzanan He, ayrıca iktisat alanında doktora sahibi.