Irak'ın ek vergi hamlesi Türkiye'nin ihracatına nasıl yansır?

Biz, ABD-Çin arasındaki ticaret savaşı ve korumacılık önlemlerine odaklanmışken, komşumuz Irak’tan Türkiye’nin hayvansal ürün ihracatını olumsuz etkileyebilecek bir adım geldi.

Irak hükümeti, 5 Ağustos’tan itibaren bazı ürünlerin ithalatında ek gümrük vergisi uygulayacağını açıkladı.

Irak, ithal edilecek tavuk ürünleri ve tavuk parçaları, donmuş kanatlı hayvan etleri ve sakatatlarından alınan ek vergiyi yüzde 10’dan yüzde 50’ye yükseltiyor.

Irak hükümeti tarafından doğal patates cipsinden alınan ek gümrük vergisi de yüzde 10’dan yüzde 85’e çıkarıldı.

Irak, bu adımı yerel ürünleri koruma ve ulusal sanayii geliştirme anlayışı çerçevesinde attığını duyururken, ek vergi uygulamasında dört yıl boyunca indirime gidilmeyeceğini açıkladı.

Peki bu karar kanatlı sektörü açısından ne anlama geliyor?

Tavuk eti ihracatında Türkiye’nin en büyük ve önemli pazarlarının başında Irak geliyor.

Yıllık 6 milyar dolar ciroya sahip olan kanatlı sektörü, 75 ülkeye ihracat gerçekleştiriyor ama toplam ihracatının yaklaşık yarısını Irak’a yapıyor.

Daha net bir ifadeyle ihracatın neredeyse yüzde 50-55’i Irak’a gerçekleşiyor ki bu da kanatlı ürünlerinde Türkiye’yi Irak’ın en büyük tedarikçisi yapıyor.

Sektör temsilcilerine söz konusu kararın nedenlerini ve olası etkilerini sorduk.

Has Tavuk Yönetim Kurulu Başkanı ve aynı zamanda İstanbul Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Müjdat Sezer, Irak’ın kendi iç üretimlerini desteklemek ve artırmak adına böyle bir karar aldığını söyledi.

Sezer’e göre bu uygulamanın devam etmesi pek mümkün değil çünkü içerideki üretim, tüketim talebini karşılayacak kapasitede değil.

Hatta önümüzdeki dönemde söz konusu ek vergi oranının düşürülebileceği ya da tamamen kaldırılabileceği konuşuluyor.

Türkiye’nin beyaz et ve yumurta ihracatında artış olduğuna dikkat çeken Sezer, “Özellikle Körfez ülkelerine kanatlı sektörünün ihracatı arttı. Bazı ülkelerde Brezilya’ya karşı rekabet gücümüz biraz daha iyi duruma geldi” dedi.

Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği Derneği (Besd-Bir) Başkanı Dr. Sait Koca ise daha öncesinden söz konusu karara yönelik duyumların kendilerine geldiğini söyledi.

Koca da tıpkı Sezer gibi Irak’ın kendi üreticisini korumak ve üretimi artırmak adına böyle bir karar aldığını belirtti.

Söz konusu ek vergi uygulaması sonucu ortaya çıkan maliyetlerle Irak’ta beyaz et ve diğer yan ürünlerde fiyatların artacağını ifade eden Koca, buna paralel olarak tüketimin de kısmen azalabileceğini söyledi.

Koca, gelişmeyi Türkiye açısından değerlendirirken, “İhracat kısmında illa ki olumsuz etkiler görülecektir ve özellikle kararın uygulanmaya başlayacağı Ağustos olan ilk ay ihracat yavaşlar çünkü stoklarını eriteceklerdir. Ama genel anlamda bizim ihracatımızı çok ciddi boyutlarda olumsuz etkileyeceğini düşünmüyorum” dedi.

Irak’ın kendi üretiminin çok fazla olmadığını belirten Koca, o yüzden ithalatın kaçınılmaz olduğunu savundu.

Sait Koca, son 1-1,5 yıldır Irak’a ihracat yaparken yaşadıkları sıkıntıları da şu sözlerle özetledi: “Bazen girişlerde, bazen kontrollerde bazen de izinler konusunda son 1-1,5 yıldır Irak zaten bizlere farklı zorluklar çıkartıyordu.”

Bu arada bir hatırlatma yapmakta fayda var.

Irak’ın ek vergi oranının artırılması kararı Türkiye’ye özel bir durum değil. Tüm ihracatçı ülkeler kapsıyor, buna Brezilya da dahil.

PAZAR ÇEŞİTLİLİĞİ ŞART

Türkiye, dünyada 1.9 milyon ton tavuk eti üretimi ile 12’nci sırada yer alıyor.

Türkiye'nin 2017 yılında beyaz et üretimi yüzde 13, ihracatı ise yüzde 31 artış gösterdi.

Kanatlı eti ve yumurtada toplam ihracatımız 903 milyon doları buluyor.

2018 yılı içinse ihracat hacminde yüzde 11’lik bir artış bekleniyor.

İşte bu tablo karşısında Türkiye’nin toplam kanatlı ürünleri ihracatının yarısında sadece bir ülkeye, Irak’a bağımlı olması önemli bir riski de içinde barındırıyor.

Bu pazarda yaşanan her olumsuz durum, zaten kırılgan yapıdaki sektörü önemli ölçüde sarsabiliyor.

Daha önceki yıllarda bu sarsıntılara zaman zaman şahit olduk.

Bu riskin, pazar çeşitlendirmesine gidilerek azaltılmasına ihtiyaç var.

Bugün Irak’ta gerçekleşen durum yarın başka bir ülkede benzer senaryo ile karşımıza çıkabilir.

İrfan Donat

Bloomberg HT Tarım Editörü

idonat@bloomberght.com