Bu düzeltme hem piyasa hem de uluslararası siyasette geldi. Şayet olumlu bir beklenti varsa düzeltmeler iyi ve sağlıklı kabul edilir.
Piyasada düzeltme
Borsa İstanbul'da 63 binlerden başlayan hareketi neredeyse soluksuz şekilde 82 bine kadar dayandı. BIST 24 Mart'taki dibinden bugüne dolar bazında yaklaşık yüzde 37 yükseldi.
30 Mart yerel seçim sonuçlarının rüzgarını da arkasına alan bu rallide hep bir düzeltme ihtiyacı hissedildi, özellikle de 80 binler konuşulmaya başlandığında.
Borsa İstanbulu'n önünde iki engel vardı ya da fırsat tabi. Birincisi Avrupa Merkez Bankası ikincisi ABD tarım dışı istihdam verisi.
BIST bu iki virajı sorunsuz geçti, AMB Başkanı Draghi "bolca konuşacak ancak hiç bir şey yapmayacak borsaya sert satış gelecekti" olmadı. Draghi, negatif mevduat faizi gibi tarihi hamleler yaptı, yeni adımlar için de "Henüz yapacaklarımız bitmedi" dedi, kapıyı açık bıraktı.
"Draghi olmadı ama ABD tarım dışı istihdam verisi var " denildi. Mayıs tarım dışı verisi 217 bin ile beklentiye paralel geldi. "Tarım dışı istihdam verisi çok güçlü gelecek, Dolar güçlenecek, gelişmekte olam ülkeler Fed'den faiz artış sinyali gelir korkusuyla sert satış yiyecekti" o da olmadı.
Düzeltme yapamayan borsa yükselmeye devam etti 81 500'ü geçtiğinde Irak sorunu ortaya çıktı. 28 Türk şoförünün IŞİD tarafından Musul'da kaçırıldığı haberi geldiği gün BIST yüzde 1,1 primle 81 bin 672 seviyesindeydi. Ancak Türk konsolosluğunun basılması sonrası işin ciddiyeti anlaşıldı ve piyasalar için düzeltme bahanesi ortaya çıktı. Türk şoförlerin kaçırılmasını satmayan borsa Konsolosluk baskını ve 49 kişinin daha rehin alınması sonrası yüzde % 3,2 sattı.
Irak Türkiye'nin dış ticarette Almanya'dan sonra ikinci büyük ortağı konumundaydı. 2013'te Irak'a 13 milyar dolarlık bir ihracat yapıldı. Ekonomik açıdan da etkilenme durumu söz konusuydu. Ayrıca OPEC'in ikinci büyük ihracatçısı olan Irak'tan petrol arzında sorun yaşanabilirdi, düzeltme nihayet gerçekleşti.
Uluslararası siyasette düzeltme
IŞİD'in Musul'u ele geçirmesi neredeyse herkes için sürpriz oldu. Ama bir musibet bin nasihatten iyidir misali siyasette birbiri ile son dönemde çekişen ve anlaşamayan tüm tarafları bir araya getirdi. Uluslararası ilişkilerin temel kuralı "Taraflar arasında dostluk yada düşmanlık yoktu çıkarlar vardı". IŞİD karşıtı blokta toplamda 7 grup sayabiliriz; başta Türkiye, Irak'taki merkezi hükümet ve Maliki, Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ve Barzani, İran, ABD ve terör örgütü PKK'nın PYD kanadı.
Türkiye'nin Irak Başbakanı Maliki ile arası Kuzey Irak petrolü nedeniyle son dönemde iyice bozulmuştu. Şu an Ankara ve Bağdat aynı noktada buluşup arayı düzeltebilir. Iraklı Kürtler Maliki'nin yeniden Başbakan olmasına karşıydı. Ayrıca petrol konusunda Bağdat-Erbil hattında gerilim vardı, IŞİD bahanesi ile gerilimi dinebilir geçici de olsa düzelebilir.
İran özel kuvvetleri Maliki'ye yardım için halihazırda Irak'a girdi bile. Normal zamanda ABD bundan pek hoşlanmayabilir ama şimdilik ses çıkarmıyor gibi. Bu arada yıllar sonra ABD - İran nükleer görüşmeleri de yakın zamanda gerçekleştirildi. Ama bu 7 blok arasındaki tüm düzeltmeler geçici olarak kalabilir.
Geçici düzeltme senaryosu
Bu blok karşısında IŞİD gibi bir örgütün tutunması uzun vadede hiç de mantıklı görülmüyor. İş gerekirse ABD'nin hava saldırısına kadar gidebilir. Türkiye'nin olağanüstü bir durum olmaması halinde Irak'a asker göndermesi, operasyona girmesi hiç de olası değil. Bu iş bizim açımızdan müzakere ile çözülecek gibi buna ilişkin haberler de geliyor . En büyük dileğimiz olan yakın zamanda rehinelerimiz sağsalim yurda dönünce bizim piyasalar bu işi zamanla unutabilir. Tıpkı Ukrayna ve Suriye riskinin şu an unutulup hiç fiyatlanmadığı gibi.
Irak meselesi hallolunca biz başta Merkez Bankası ve faiz indirimi hikayemize geri dönebiliriz, üstelik büyüme konusunda beklentiler de yükselmişken. Bu güzel hikaye.
Petrol fiyatı ise kötü hikayenin asıl riski. Fiyatlar 9 ayın zirvesini gördü bile. Kuzey Irak'la 50 yıllık enerji anlaşması yapan bizim için asıl sorun IŞİD'in ve dolayısıyla krizin Musul'dan güneye yayılması. Zira Irak'ın petrol ihracatı büyük oranda güneydeki Şiilerin hakim olduğu Basra'dan yapılıyor. Ancak Sünni IŞİD'in bu gücü yok. Zaten o bölgeye yayılmaya petrol ihracatına ciddi darbe vuracağı endişesi ile başta ABD olmak üzere yukarıda saydığımız IŞİD karşıtı blok izin vermez. Dolayısıyla ben güzel senaryoya yakın şekilde bu işin Ve IŞİD'in geçici bir düzeltme olarak kalabileceği görüşündeyim, hem siyasette hem de Türk piyasalarında...
