Yeni ekonomik modelimizde, ihracat ekonominin itici gücü olarak belirlendi. İhracata dayalı büyüme modelinde, ihracatın artışının üretime, istihdama ve enflasyona olumlu yönde katkısı bekleniyor.

Durum böyle olunca, ihracatımızın artması kadar ihracat ile ilgili sorunların çözülmesi ve uygulamadaki aksaklıkların giderilmesi de önem arz ediyor. Bu nedenle ihracatımızın önemli bir boyutunu oluşturan dahilde işleme rejiminin yeniden ele alınmasının faydalı olacağı değerlendiriliyor.

Dâhilde İşleme Rejimi Nedir?

Dahilde işleme rejimi, hammaddelerin gümrük vergisi ve ticaret politikası önlemlerine tabi olmaksızın ithal edilmesi, üretim neticesinde elde edilen ürünlerin ihraç edilmesini öngören gümrük rejim olarak tanımlanıyor.

Bu rejimden istifade eden ihracatçı şirketler, vergi ödemeksizin ithalat yaparak, ürettikleri ürünleri ihraç ederek yurt içinde katma değer yaratıyor.

Bu rejimden istifade edilebilmesi için Ticaret Bakanlığı’ndan İzin/İzin Belgesi alınması gerekiyor. İzin Belgesi alınırken, yurt içinde belli bir oranda katma değer taahhüt ediliyor.

Dahilde İşleme Rejimindeki Temel Sorunlar:

a) Döviz Kullanım Oranı Sorunu:

Dâhilde işleme rejiminde belirli bir oranda katma değer yaratıyor. Döviz kullanım oranı olarak tanımlanan ve katma değeri belirleyen bu oran, sektörel olarak değişkenlik gösteriyor. Döviz kullanım oranı, ithal edilen eşyaların değerinin ihraç edilen eşyanın değerine oranı olarak dikkate alınıyor.

Rejim kapsamında ikincil işlem görmüş tarım ürünleri hariç olmak üzere minimum % 20 katma değer yaratılması öngörülüyor. Örneğin demir çelik sektöründe faaliyet gösteren bir şirketin 1.000.000 ABD Doları ihracatı karşılığında, 800.000 ABD Doları tutarında hammaddenin ithaline izin veriliyor.

Ancak, dahilde işleme izin belgenin düzenlendiği tarih ile girdi ithalatın gerçekleştiği tarih arasında fiyatlarda dönemsel artışlar yaşanabiliyor. İhracatın yapıldığı tarihteki ihraç fiyatlarında dönemsel olarak fiyatlar azalabiliyor.

İhracatçıların izin belgelerinde yazan döviz kullanım oranının aşılması durumunda, (girdi fiyatlarının artması) aşan kısım için vergi ödemeleri gerekiyor. Bu durumda ihracatçılar üzerinde vergi yüküne sebebiyet veriyor.

Bu nedenle, dönemsel fiyat dalgalanmalarının döviz kullanım oranındaki etkisinin Bakanlıkça dikkate alınmasının ve ihracatçıların ek vergi yükünün hafifletilmesine ilişkin bir düzenleme yapılmasının faydalı olacağı değerlendiriliyor.

İkincil İşlem Görmüş Ürün

Dâhilde işleme rejimi kapsamında gerçekleştirilen üretim neticesinde, ihraç eşyası yanı sıra ekonomik değeri olan ikincil işlem görmüş ürün de ortaya çıkabilmekte ve söz konusu ürünlerin ihracı yâda ithali gerekiyor.

İhracatçı şirketler tarafından genelde fire olarak değerlendirilen bu eşyaların ithal yâda ihraç edilmesinin atlanması durumunda gümrük idareleri tarafından yüksek tutarda cezalar düzenlenebiliyor.

Örneğin, rejim kapsamında kâğıt ithal edip, defter ihraç eden bir şirketin üretiminde ortaya çıkan 1.000 TL değerindeki hurda kâğıdın beyan edilmesi durumunda sadece (binde beş oranında) 5 TL Çevre Katkı Payı ödeniyor. Kâğıt hurdanın beyan edilmemesi durumunda ise gümrük idarelerince 2.010 TL ceza düzenleniyor.

Bu noktadan hareketle, ikincil işlem görmüş ürünlere ilişkin ihlallerin rejim ihlali olarak değerlendirilmemesine ve ceza uygulanmamasına ilişkin Bakanlıkça düzenleme yapılmasının faydalı olacağı değerlendiriliyor.

Cezalar

Dâhilde işleme rejimi kapsamında (şartlı muafiyet sisteminde) yapılan ithalatlarda vergiler teminata alınarak ithalat işlemleri gerçekleştiriliyor. Gümrük idareleri tarafından yapılan denetimlerde teminatın noksan yatırıldığının veya vergi matrahlarının noksan beyan edildiğinin tespit edilmesi durumunda, ortada herhangi bir vergi kaybı olmamasına rağmen, noksan vergilerin yarısı kadar ceza düzenlenebiliyor.

Diğer yandan, dâhilde işleme rejimi kapsamında ithal edilen eşyanın yanlışlıkla yurt içine satışının yapılması durumunda eşyanın değeri ve ithalat vergilerinin toplamının iki katı kadar idari para cezası düzenlenebiliyor. Kamu zararının sadece vergi tutarı olduğu dikkate alınırsa, gümrüklenmiş değer cezasının çok yüksek olduğu değerlendiriliyor.

Bu noktadan hareketle, Bakanlıkça cezalara ilişkin düzenlemelerin yeniden gözden geçirilmesinin faydalı olacağı değerlendiriliyor.

Değerlendirme

Yukarıda açıkladığımız üzere, ihracatımızın önemli bir bölümünü gerçekleştirmiş olduğumuz dâhilde işleme rejiminin yeniden gözden geçirilmesi ve rejimin aksayan yönlerinin tespit edilerek, söz konusu aksaklıkların giderilmesine yönelik aksiyon alınmasının ihracatımızın artmasına katkı sağlayacağı değerlendiriliyor.