Gıdada 2015'in zam şampiyonları!
Türkiye'de gıda fiyatları 2014-2015 yıllarında olduğu gibi 2016'da da gündemde kalacak ve çokça konuşulacak gibi gözüküyor. Çünkü hem üretim hem de rekolte tarafına bakıldığında birçok ürün için fiyatları aşağıya çekecek olumlu bir işaret gözükmüyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Aralık ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. Buna göre Aralık'ta enflasyon aylık bazda yüzde 0,21, yıllık bazda ise yüzde 8,81 ile hem Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın hem de analistlerin beklentilerini aştı. Aylık bazda en yüksek artış ise yüzde 1,24 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yaşandı. Böylece Yıllık bazda gıda enflasyonu yüzde 10,87 ile yeniden çift haneye yükseldi.
Gıda fiyatları tıpkı 2014 yılında olduğu gibi 2015'te de tüketicinin cebini yakmaya devam etti.
TÜİK verilerine göre işte 2015'in zam şampiyonu gıda ürünleri ve fiyat artış oranları:
1- Zeytinyağı (%107)
TÜİK'in enflasyon sepetinde yer alan gıda ürünleri arasında Aralık 2014'ten bu yana fiyatları en çok artan gıda ürünlerinin başında zeytinyağı geliyor. Zeytinyağı fiyatları son 1 yılda yüzde 107 artarak tüketicinin cebini en fazla yakan ürün oldu. Fiyat artışında olumsuz iklim koşulları ve iklim değişikliğinin de etkisiyle rekoltede yaşanan kayıplar etkili oldu. Üretimdeki azalmaya ek olarak stokçuluk ve zeytinyağı üretiminin yeterli olmadığı yönündeki spekülasyonlar fiyatların artışında etkili oldu.
2- Sarımsak (%60)
Sarımsaktaki fiyat artışında arz ve talepteki dengesizliğin etkisi büyük. Geçmiş yıllarda ithalatın vergisi düşüktü. Çin gibi birçok ülkeden sarımsak ithal ediliyordu. Vergi yükselince ithal ürün daha az gelmeye başladı. Üreticiler de geçmiş yıllarda zarar ettikleri için az ekim yaptı. Dolayısıyla arz talebi karşılamadığı için sarımsak fiyatları son 1 yılda yüzde 60 arttı.
3- Yeşil soğan (%58)
Türkiye'nin özellikle sebze ve meyve tarafında arz-talep dengesini sağlayacak ve fiyattaki dalgalanmaların önüne geçecek bir üretim politikası olmaması, mevsim etkileriyle birlikte yeşil soğanda da fiyatların hızlı artışına neden oldu. Yeşil soğan bir yılda yüzde 58 arttı.
4- Ispanak (%48)
Olumsuz iklim koşullarının üretimi vurduğu bir diğer ürün ise ıspanak oldu. 2015'te üretimin tüketim talebinin altında kalması ile birlikte ıspanak fiyatları yüzde 48 zamlandı.
5- Dolmalık biber (%44)
Son 1 yılda fiyatı yüzde 44 artan dolmalık biber tüketicinin cebini yakan bir diğer gıda kalemi oldu.
6- Karnabahar (%43,7)
TÜİK verilerine göre karnabahar fiyatları 2015 yılında yüzde 43,7 yükseldi. Üretimdeki yetersizlik ve iklim şartlarındaki olumsuzluklar karnabahar fiyatlarının yükselmesinde etkili oldu.
7- Yer fıstığı (%42,5)
Son 1 yılda fiyatı yüzde 42,5 yükselen yer fıstığında, her ne kadar son dönemde ilgi artsa da üretimdeki yetersizlik ve stoklarda ürünün azalması fiyatları yukarı çekti. Buna paralel, daha önce çoğunlukla kuruyemiş olarak tüketilen yer fıstığının kullanım alanı her geçen gün artıyor ve sanayi ürünü haline geliyor. Aslında benzer durum tıpkı yer fıstığı gibi diğer kuruyemiş ürünleri için de geçerli. Kuruyemiş fiyatları son dönemde yüzde 50 ila 100 arasında arttı. Sektör oyuncuları, kurdaki dalgalanma ve rekoltedeki düşüşe dikkat çekiyor.
8- Sivri biber (%41,4)
Tüketici fiyatları bazında en yüksek fiyat artışı görülen sivri biber yüzde 34,31 ile Aralık ayının zam şampiyonu oldu.
9- Kuru soğan (%37,7)
Kuru soğanda kendine yeterli konumda olan ve dünya üretiminde 6'ncı sırada yer alan Türkiye'de fiyatlar son 1 yılda yüzde 37,7 arttı. Bazı illerdeki aşırı yağışların çürümelere, yüksek sıcaklıkların ise kurumalara yol açması sonucu rekoltedeki kayıplar fiyatların yükselmesinde etkili oldu.
10- Çarliston biber (%34,4)
Sivri biber ve dolmalık biberdeki zamların bir benzeri de çarliston biberde görüldü. İklimsel etkilerle birlikte çarliston biberin fiyatı son 1 yılda yüzde 34,4 arttı.
2015 yılının diğer zam şampiyonu ürünleri ise sırasıyla limon (%32), badem içi (%30,2), pırasa (%30), mercimek (%28), baharat (%26), sakatat (%25), kabak (%24,3), kuru üzüm (%23,7), dana eti (%23,5) ve domates (%23) oldu.
Hemen hatırlatmakta fayda var. Söz konusu fiyat artışları TÜİK'in resmi verilerine göre yaşandı. Tüketicinin söz konusu ürünlere yönelik sofrasında hissettiği zam oranı ise verilerin de üzerinde oldu.
